Phân bón lá là một trong những phương pháp cung cấp dinh dưỡng quan trọng cho cây trồng, đặc biệt khi cây gặp khó khăn trong việc hấp thụ dinh dưỡng từ đất hoặc khi có nhu cầu bổ sung nhanh chóng một số nguyên tố vi lượng. Tuy nhiên, nhiều nông dân vẫn băn khoăn về thời gian sau khi phun phân bón lá, cây có thể bắt đầu hấp thụ và sử dụng dinh dưỡng hiệu quả như thế nào. Thực tế, thời gian hấp thụ phân bón lá không chỉ phụ thuộc vào loại phân mà còn liên quan đến các yếu tố như điều kiện thời tiết, độ ẩm, và đặc điểm sinh lý của từng loại cây. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về tác dụng của phân bón lá và thời gian thích hợp để cây có thể hấp thụ dinh dưỡng từ phân bón lá.
Thời gian hấp thụ cơ bản
Thời gian hấp thụ cơ bản của phân bón lá liên quan đến quá trình cây trồng tiếp nhận và sử dụng các chất dinh dưỡng qua lá ngay sau khi phân bón được phun lên. Quá trình này có thể chia thành nhiều giai đoạn và phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau
Quá trình hấp thụ phân bón lá
Sau khi phân bón lá được phun lên lá, các chất dinh dưỡng sẽ đi qua lớp cutin (lớp vỏ bảo vệ trên bề mặt lá) và được hấp thụ vào trong tế bào qua các lỗ khí khổng (stomata) hoặc trực tiếp qua các tế bào biểu bì.
- Giai đoạn tiếp xúc ban đầu (0 – 30 phút): Sau khi phun, phân bón sẽ bám trên bề mặt lá. Trong giai đoạn này, phần lớn các chất dinh dưỡng chưa được hấp thụ vào cây mà vẫn ở ngoài mặt lá.
- Giai đoạn hấp thụ qua khí khổng và tế bào biểu bì (30 phút – 2 giờ): Các chất dinh dưỡng bắt đầu thấm qua lớp cutin và được hấp thụ qua khí khổng, vốn có khả năng mở rộng và đóng lại tùy vào điều kiện môi trường. Trong điều kiện tối ưu, các chất dinh dưỡng như vi lượng, kali, magiê, và các hợp chất dễ hòa tan sẽ được cây hấp thụ qua tế bào biểu bì.
- Giai đoạn vận chuyển trong mô cây (2 – 6 giờ): Sau khi được hấp thụ vào mô lá, các chất dinh dưỡng sẽ được vận chuyển qua các mạch dẫn (xylem và phloem) tới các bộ phận khác của cây như rễ, cành, thân và quả. Quá trình này thường mất khoảng 2-6 giờ.
Thời gian hấp thụ theo từng yếu tố dinh dưỡng
- Chất dinh dưỡng dễ hấp thụ (như Nitơ, Phospho, Kali) sẽ được hấp thụ nhanh hơn, thường trong khoảng 30 phút đến 2 giờ.
- Vi lượng (sắt, mangan, kẽm, đồng) cần thời gian lâu hơn để hấp thụ, nhưng vẫn có thể bắt đầu thấm vào sau 2-3 giờ.
- Phân bón có thành phần hữu cơ (như phân bón lá có chứa amino acid hoặc humic acid) có thể mất nhiều thời gian hơn để phân hủy và được hấp thụ hoàn toàn, có thể lên đến 6 giờ.
Thời gian phát huy hiệu quả
Giai đoạn bắt đầu thấy hiệu quả (24 – 48 giờ)
Sau khoảng 1 – 2 ngày, cây bắt đầu thể hiện những dấu hiệu đầu tiên của việc hấp thụ phân bón:
- Tăng trưởng cành và lá: Cây sẽ bắt đầu phát triển mạnh mẽ, nhất là những chồi non và lá mới. Lá có thể trở nên tươi xanh hơn và cứng cáp hơn.
- Cải thiện màu sắc lá: Các lá trên cây có thể trở nên xanh hơn và khỏe mạnh hơn, đặc biệt khi cây thiếu hụt các vi lượng như sắt, mangan, hay kẽm. Sau khi cung cấp đầy đủ, cây sẽ thể hiện sự thay đổi rõ rệt.
- Tăng khả năng quang hợp: Việc cung cấp các chất dinh dưỡng qua lá giúp cải thiện quá trình quang hợp, từ đó tạo ra năng lượng tốt hơn cho cây, giúp cây phát triển nhanh chóng.
Giai đoạn hiệu quả rõ rệt (3 – 7 ngày)
Sau khoảng 3 – 7 ngày, các hiệu quả rõ rệt sẽ bắt đầu xuất hiện. Đây là thời điểm cây đã sử dụng hết lượng dinh dưỡng được cung cấp và chuyển hóa thành sự phát triển rõ rệt:
- Cải thiện sức khỏe cây: Cây khỏe mạnh hơn, biểu hiện qua các dấu hiệu như giảm tình trạng lá vàng, héo hay bị rụng. Các cây bị bệnh hoặc thiếu hụt dinh dưỡng có thể hồi phục nhanh chóng.
- Ra hoa và đậu trái: Đặc biệt đối với cây ăn quả hoặc cây công nghiệp như sầu riêng, xoài, cà phê, sau khi cung cấp phân bón lá, bạn sẽ thấy quá trình ra hoa, đậu trái diễn ra mạnh mẽ hơn, trái lớn và khỏe mạnh.
- Tăng trưởng nhanh chóng: Với cây rau màu, cây hoa, hay cây công nghiệp, tốc độ phát triển sẽ tăng lên rõ rệt sau 3 – 7 ngày. Cây sẽ thể hiện khả năng phát triển vượt trội so với trước khi phun phân bón.
Giai đoạn dài hạn (7 – 14 ngày)
Sau một tuần hoặc lâu hơn, hiệu quả của phân bón lá sẽ càng rõ rệt và kéo dài, đặc biệt là đối với cây trồng cần dinh dưỡng lâu dài:
- Năng suất và chất lượng: Với cây ăn quả, cây rau màu hoặc cây hoa, bạn sẽ thấy năng suất tăng lên rõ rệt. Trái cây phát triển nhanh hơn, ít rụng trái, màu sắc và chất lượng trái cũng được cải thiện.
- Cải thiện khả năng chống lại bệnh tật: Việc bổ sung các vi lượng cần thiết sẽ giúp cây tăng sức đề kháng, giảm nguy cơ bị bệnh, đặc biệt là các bệnh do thiếu hụt dinh dưỡng.
- Tăng cường khả năng chịu hạn hoặc rét: Các cây trồng khỏe mạnh và đầy đủ dinh dưỡng sẽ có khả năng chịu đựng tốt hơn với các điều kiện thời tiết bất lợi, như hạn hán hoặc rét đậm.
Yếu tố ảnh hưởng đến tốc độ hấp thụ
Tốc độ hấp thụ phân bón lá của cây trồng phụ thuộc vào nhiều yếu tố, từ điều kiện môi trường đến tính chất của phân bón và trạng thái sức khỏe của cây. Các yếu tố chính ảnh hưởng đến tốc độ hấp thụ phân bón lá bao gồm:
Điều kiện thời tiết và môi trường
Nhiệt độ:
- Nhiệt độ quá cao (>35°C) sẽ làm giảm khả năng mở khí khổng và khiến cây dễ bị mất nước, ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ phân bón.
- Nhiệt độ lý tưởng cho sự hấp thụ phân bón là 25 – 30°C, khi khí khổng mở ra, tạo điều kiện thuận lợi để cây hấp thụ dinh dưỡng nhanh chóng.
- Nhiệt độ thấp (<15°C) có thể làm giảm sự hoạt động của tế bào và khí khổng, từ đó làm giảm khả năng hấp thụ.
Độ ẩm không khí:
- Độ ẩm quá thấp sẽ làm cây mất nước nhanh chóng, dẫn đến khí khổng đóng lại và giảm khả năng hấp thụ phân bón.
- Độ ẩm cao giúp khí khổng mở rộng, tạo điều kiện cho cây hấp thụ phân bón dễ dàng hơn. Tuy nhiên, nếu độ ẩm quá cao, có thể dẫn đến các bệnh nấm hoặc mốc phát triển.
Mưa:
- Nếu trời mưa ngay sau khi phun phân bón lá, lượng phân bón sẽ bị rửa trôi, làm giảm hiệu quả hấp thụ. Vì vậy, tránh phun phân bón lá khi có khả năng mưa trong vòng 6 giờ.
Thời gian phun phân bón
Thời gian trong ngày:
- Sáng sớm hoặc chiều mát là thời điểm lý tưởng để phun phân bón lá, khi nhiệt độ không quá cao và cây có độ ẩm ổn định, giúp khí khổng mở rộng để hấp thụ tốt hơn.
- Giữa trưa, khi trời nắng nóng, khí khổng của cây thường đóng lại để giảm thoát hơi nước, làm giảm khả năng hấp thụ dinh dưỡng.
Thời điểm phun:
- Phun vào khi trời không quá nắng giúp cây có đủ thời gian hấp thụ phân bón trước khi nước bốc hơi. Phun vào lúc sáng sớm hoặc chiều tối khi ánh sáng không quá mạnh là lý tưởng nhất.
Loại phân bón và chất lượng phân bón
Loại phân bón:
- Các phân bón chứa chất dinh dưỡng dễ hòa tan như Nitơ (N), Kali (K), và Phospho (P) sẽ được cây hấp thụ nhanh hơn, trong khi các phân bón chứa hợp chất hữu cơ hoặc các chất có độ hòa tan thấp có thể mất nhiều thời gian hơn.
- Phân bón lá có chứa vi lượng (sắt, mangan, kẽm, boron, đồng) cũng cần thời gian để cây hấp thụ, nhưng nếu cây thiếu hụt các vi lượng này, khả năng hấp thụ sẽ diễn ra nhanh chóng.
Độ hòa tan của phân bón:
- Phân bón hòa tan nhanh sẽ được cây hấp thụ ngay lập tức qua lá. Những phân bón khó hòa tan hoặc phân bón với hạt kích thước lớn cần thời gian lâu hơn để phân giải và được cây hấp thụ.
Định mức phân bón:
- Sử dụng phân bón với liều lượng quá cao hoặc không đúng cách có thể làm giảm khả năng hấp thụ, thậm chí gây ngộ độc cho cây. Lượng phân bón quá ít cũng có thể không đủ để cây nhận đủ dinh dưỡng cần thiết.
Tình trạng sức khỏe và phát triển của cây
- Cây khỏe mạnh: Cây mạnh mẽ và khỏe mạnh sẽ có khả năng hấp thụ dinh dưỡng nhanh chóng và hiệu quả hơn. Nếu cây đang trong tình trạng sinh trưởng tốt (không bị bệnh, không bị thiếu nước), khả năng hấp thụ phân bón sẽ được tối ưu.
- Cây bị stress: Cây bị stress do thiếu nước, bệnh tật, hoặc côn trùng gây hại sẽ giảm khả năng hấp thụ phân bón vì khí khổng đóng lại để tiết kiệm nước, hoặc khả năng vận chuyển dinh dưỡng kém.
Cây bị thiếu nước sẽ không thể hấp thụ phân bón hiệu quả, vì khí khổng cần đủ độ ẩm để mở ra, và nếu cây thiếu nước, nó sẽ đóng khí khổng lại. - Độ tuổi của cây: Các cây non và mới trồng có thể hấp thụ phân bón lá nhanh chóng hơn so với các cây đã trưởng thành. Các cây đã trưởng thành đôi khi cần bổ sung thêm dinh dưỡng qua rễ để tối ưu hóa hiệu quả.
Tình trạng lá cây
- Diện tích lá: Cây có lá xanh tươi, không bị bệnh sẽ hấp thụ phân bón tốt hơn. Những cây có lá già, héo, hoặc bị vàng sẽ hấp thụ phân bón chậm hơn, vì các tế bào lá không còn khả năng hoạt động hiệu quả.
- Bề mặt lá: Lá non, mềm, và có diện tích lớn sẽ hấp thụ phân bón tốt hơn so với lá già hoặc lá bị héo.
- Lá bẩn hoặc có lớp bụi sẽ làm giảm khả năng phân bón bám dính và hấp thụ.
Độ pH của dung dịch phân bón
- Phân bón có pH phù hợp (thường từ 5.5 đến 7.5) sẽ dễ dàng hấp thụ hơn so với phân bón có pH quá cao hoặc quá thấp. Phân bón có pH quá axit hoặc kiềm có thể gây tổn hại đến lá cây hoặc giảm khả năng hấp thụ.
Độ ẩm và nước tưới
- Cây được tưới đủ nước sẽ hấp thụ phân bón hiệu quả hơn, vì nước giúp mở khí khổng và tạo điều kiện thuận lợi cho sự thẩm thấu dinh dưỡng qua tế bào.
- Nếu cây thiếu nước, khí khổng sẽ đóng lại để ngừng thoát hơi nước, khiến quá trình hấp thụ phân bón bị gián đoạn.
- Cây không cần phun phân bón lá khi thiếu nước hoặc trong tình trạng hạn hán.
Tình trạng đất và rễ cây
Dù phân bón lá cung cấp dinh dưỡng nhanh chóng, nhưng nếu cây thiếu dinh dưỡng từ rễ, hiệu quả của phân bón lá có thể bị giảm. Rễ cần khỏe mạnh để tiếp nhận dinh dưỡng và cung cấp cho toàn bộ cây.
Những lưu ý quan trọng khi sử dụng phân bón lá cho cây trồng
Sử dụng phân bón lá cho cây trồng là một phương pháp hiệu quả để cung cấp dinh dưỡng nhanh chóng, nhưng nếu không sử dụng đúng cách, có thể gây ra những tác động tiêu cực đối với cây và môi trường. Dưới đây là một số lưu ý quan trọng khi sử dụng phân bón lá cho cây trồng:
Chọn loại phân bón phù hợp với nhu cầu của cây
Phân bón có thành phần phù hợp:
- Cây thiếu vi lượng: Nếu cây thiếu các vi lượng như sắt (Fe), mangan (Mn), kẽm (Zn), đồng (Cu), thì cần chọn phân bón lá có bổ sung các vi lượng này.
- Cây thiếu macro-nutrients: Nếu cây thiếu các chất dinh dưỡng chính như Nitơ (N), Phospho (P), Kali (K), thì cần chọn phân bón lá có tỷ lệ NPK hợp lý.
- Cây sinh trưởng nhanh: Nếu cây đang trong giai đoạn phát triển mạnh mẽ (như cây rau màu), có thể sử dụng phân bón lá giàu Nitơ để thúc đẩy sự phát triển.
- Lựa chọn phân bón lá có chất lượng tốt: Chọn phân bón lá hòa tan tốt, không có tạp chất, để cây có thể dễ dàng hấp thụ và đạt hiệu quả cao nhất.
Phun đúng thời điểm
- Sáng sớm hoặc chiều mát: Đây là thời điểm lý tưởng để phun phân bón lá, vì khi đó khí khổng mở rộng và cây có đủ độ ẩm để hấp thụ phân bón.
- Tránh phun vào giữa trưa: Tránh phun phân bón vào giờ cao điểm của nắng nóng (11h – 14h) vì khí khổng sẽ đóng lại để tiết kiệm nước, làm giảm khả năng hấp thụ phân bón.
- Tránh phun khi trời có mưa hoặc dự báo mưa: Nếu trời mưa ngay sau khi phun, phân bón sẽ bị rửa trôi, giảm hiệu quả.
Sử dụng liều lượng phù hợp
- Đúng liều lượng: Việc sử dụng phân bón lá đúng liều lượng rất quan trọng. Dùng phân quá liều có thể dẫn đến hiện tượng phỏng lá, độc hại cho cây, hoặc làm giảm khả năng hấp thụ. Ngược lại, phân quá ít sẽ không cung cấp đủ dinh dưỡng cho cây.
- Tham khảo hướng dẫn: Luôn đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trên bao bì phân bón hoặc tư vấn của chuyên gia để đảm bảo bạn sử dụng đúng tỷ lệ.
Phun đều và đúng kỹ thuật
- Phun đều trên bề mặt lá: Phun phân bón phải đảm bảo phủ đều cả hai mặt của lá (mặt trên và mặt dưới) để tối ưu hóa quá trình hấp thụ.
- Dùng thiết bị phun phù hợp: Sử dụng vòi phun có cỡ hạt nhỏ để phân bón có thể lan đều trên bề mặt lá mà không bị trôi đi quá nhanh. Các loại vòi phun có áp lực quá mạnh sẽ khiến phân bón bị văng ra ngoài và không đều.
Đảm bảo điều kiện cây khỏe mạnh trước khi phun
- Cây phải khỏe mạnh: Trước khi phun phân bón lá, đảm bảo cây đang trong tình trạng sinh trưởng tốt, không bị bệnh hoặc thiếu nước. Cây đang bị yếu hoặc bị bệnh không thể hấp thụ dinh dưỡng một cách hiệu quả.
- Không phun lên cây khi bị côn trùng tấn công: Trước khi phun phân bón lá, kiểm tra cây có bị côn trùng gây hại không. Nếu có, cần xử lý trước, vì côn trùng có thể làm hại lớp lá, giảm khả năng hấp thụ phân bón.
Phun đúng liều và không lạm dụng phân bón
Không lạm dụng phân bón lá: Phân bón lá giúp cung cấp dinh dưỡng nhanh, nhưng không thể thay thế hoàn toàn phân bón gốc (phân bón qua rễ). Lạm dụng phân bón lá sẽ dẫn đến tình trạng dư thừa dinh dưỡng, gây ra những ảnh hưởng tiêu cực như:
- Phỏng lá do quá nhiều chất dinh dưỡng.
- Lãng phí phân bón và gây ô nhiễm môi trường.
Chỉ phun khi cần thiết: Phun phân bón lá chỉ khi cây thiếu hụt dinh dưỡng hoặc khi cây đang trong giai đoạn sinh trưởng mạnh mẽ.
Xem thêm: Lạm dụng phân bón lá và nguy cơ “phụ thuộc dinh dưỡng qua lá”
Kiểm tra và điều chỉnh độ pH của dung dịch phân bón
Độ pH của dung dịch: Phân bón lá có độ pH không phù hợp có thể làm giảm khả năng hấp thụ của cây. Phân bón lá nên có độ pH trong khoảng 5.5 – 7 để cây có thể hấp thụ tối đa. Điều chỉnh pH khi cần thiết: Nếu bạn sử dụng phân bón lá có độ pH quá cao hoặc quá thấp, có thể cần phải điều chỉnh độ pH của dung dịch trước khi phun.
Tóm lại, phân bón lá mang lại hiệu quả nhanh chóng trong việc cung cấp dinh dưỡng trực tiếp cho cây, đặc biệt trong các giai đoạn cây đang cần bổ sung kịp thời chất dinh dưỡng. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả tối ưu, nông dân cần chú ý đến thời gian phun và điều kiện môi trường để cây có thể hấp thụ dinh dưỡng một cách hiệu quả nhất. Hy vọng bài viết này sẽ giúp bạn có cái nhìn rõ ràng hơn về cách sử dụng phân bón lá, từ đó tối ưu hóa năng suất và sức khỏe cây trồng.
Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
- Shopee: https://shopee.vn/shop/87096923
- Phone/Zalo: 0976 109 504
