Không ít nhà vườn trồng sầu riêng gặp cảnh trái ngang: Hoa ra rộ, tỉ lệ đậu trái ban đầu khá tốt – nhưng chỉ sau vài ngày, trái non rụng trắng gốc. Trái giữ được thì phát triển chậm, méo đầu, có quả nứt đáy, không đều múi.
Khi đó, người trồng thường nghĩ ngay đến lỗi kỹ thuật: do nấm, do côn trùng, do thiếu nước hoặc phân chưa đủ. Nhưng thực tế, rất nhiều trường hợp không phải do sâu bệnh, mà do cây đang thiếu một yếu tố vi lượng âm thầm nhưng thiết yếu – đó là Bo. Bo tuy là vi lượng, nhưng lại giữ vai trò cực kỳ quan trọng trong hai giai đoạn nhạy cảm nhất của sầu riêng:
- Khi hoa vừa nở và cần hoàn tất thụ phấn – đậu trái
- Khi trái non vừa hình thành và cần giữ cuống, nuôi mô trái phát triển ổn định
Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ:
- Vì sao cây sầu riêng đặc biệt nhạy với thiếu Bo
- Cơ chế ảnh hưởng của Bo đến cuống trái, mạch dẫn và mô phát triển
- Cách sử dụng Bo đúng thời điểm để hạn chế rụng non và nâng cao tỷ lệ trái đạt chuẩn
1️⃣ Vì sao sầu riêng đặc biệt nhạy cảm với thiếu Bo?
Không phải cây trồng nào cũng phản ứng rõ rệt khi thiếu Bo, nhưng với sầu riêng – tác động lại thường mạnh và dễ nhận thấy, đặc biệt là trong các vườn trồng chuyên canh, năng suất cao.
Lý do đầu tiên nằm ở thời gian nuôi trái kéo dài. Từ khi hoa đậu đến lúc thu hoạch, sầu riêng cần từ 4 đến 5 tháng – một quá trình liên tục đòi hỏi sự ổn định của hệ thống mạch dẫn, vận chuyển đường, và cuống trái phải luôn đủ khỏe để giữ tải trọng ngày càng tăng. Thiếu Bo, chỉ một đứt gãy nhỏ trong giai đoạn này cũng có thể khiến trái rụng sớm hoặc phát triển không đạt chất lượng.
Thứ hai, cuống trái của sầu riêng vốn rất mềm và dài, lại có mô dẫn khá mảnh. Đây là vùng chuyển tiếp rất dễ tổn thương nếu thành tế bào yếu hoặc bị mất liên kết giữa các mô. Bo chính là yếu tố giữ cho cấu trúc tế bào tại vùng cuống bền vững, chống lại hiện tượng rụng sinh lý.
Thứ ba, hệ rễ của sầu riêng là rễ chùm nông, phân bố ở tầng mặt – nơi dễ bị rửa trôi vi lượng khi gặp mưa lớn hoặc khi bón phân mạnh. Bo là chất có khả năng di động thấp trong cây, và dễ bị mất khỏi vùng rễ hoạt động nếu không được bổ sung đúng thời điểm. Chính vì thế, ngay cả khi đất có Bo, sầu riêng vẫn dễ bị thiếu nếu hệ rễ không tiếp cận được đúng lúc.
Tất cả những yếu tố trên khiến sầu riêng trở thành một trong những loại cây nhạy nhất với thiếu Bo, và cũng là cây cho phản hồi rõ nhất khi được bổ sung Bo đúng cách, đúng giai đoạn.
2️⃣ Bo trong giai đoạn ra hoa – đảm bảo thụ phấn thành công
Giai đoạn ra hoa của sầu riêng là một trong những thời điểm quyết định cả vụ mùa. Tuy nhiên, thành công của quá trình này không chỉ phụ thuộc vào việc hoa nở đẹp hay thời tiết thuận lợi – mà còn nằm ở một chuỗi phản ứng sinh học tinh vi diễn ra bên trong hoa. Và Bo chính là chất xúc tác quan trọng cho chuỗi phản ứng đó.
Sau khi hạt phấn bám lên đầu nhụy, cây cần hình thành ống phấn để đưa nhân đực tiếp cận noãn. Đây là điều kiện bắt buộc để xảy ra thụ tinh và hình thành trái. Bo giúp quá trình này diễn ra trơn tru bằng cách ổn định cấu trúc mô nhụy, kéo dài và làm bền vững ống phấn, tạo điều kiện để thụ tinh diễn ra thành công.
Ngoài ra, Bo còn ảnh hưởng trực tiếp đến cuống hoa – nơi truyền dẫn dưỡng chất trong những ngày đầu sau thụ tinh. Nếu cuống yếu, mô không ổn định, cây sẽ tự động “thải bỏ” hoa, gây hiện tượng rụng trắng sau 3–5 ngày dù bề ngoài hoa đã đậu.
Ở sầu riêng, tình trạng này càng phổ biến khi cây mang hoa dày, hoặc gặp thời tiết biến động trong giai đoạn hoa nở. Trong những trường hợp như vậy, thiếu Bo không làm hoa chết ngay – nhưng khiến quá trình thụ tinh âm thầm thất bại, và trái non không thể tồn tại lâu. Việc bổ sung Bo trước và trong thời điểm cây ra hoa sẽ giúp:
- Tăng tỷ lệ thụ phấn – đậu trái thành công
- Giữ mô cuống khỏe, tránh rụng hoa sau thụ tinh
- Cân bằng sinh lý cây trong giai đoạn phân hóa mạnh, giảm hiện tượng “suy ngọn” sau hoa
3️⃣ Bo trong giai đoạn nuôi trái – giữ cuống chắc, vận chuyển đường ổn định
Sau khi đậu trái, cây sầu riêng bước vào một chặng đường dài: từ nuôi trái nhỏ đến khi trái trưởng thành mất khoảng 4–5 tháng. Đây không chỉ là giai đoạn “nuôi dưỡng”, mà còn là thời kỳ cây dễ xảy ra các hiện tượng rụng trái, trái dị dạng, trái lớn không đều – mà nguyên nhân rất thường gặp là do thiếu Bo âm thầm kéo dài.
Trong giai đoạn này, Bo tiếp tục phát huy vai trò như một chất giữ kết nối giữa thân và trái, thông qua việc củng cố mô cuống và ổn định mạch dẫn. Cụ thể: Cuống trái sầu riêng dài và mềm, chứa hệ thống mạch libe (dẫn đường) và mạch gỗ (dẫn nước) rất mảnh. Bo giúp thành tế bào tại vùng này phát triển đều, giữ được độ đàn hồi và độ bền của mô → cuống không bị sụp khi trái bắt đầu lớn nhanh.
Ngoài ra, Bo còn đảm bảo cho dòng đường từ lá về trái được lưu thông liên tục, thông qua vai trò điều hòa hoạt động enzyme và giữ cho mạch libe không bị tắc. Nếu thiếu Bo, đường từ lá bị ứ lại, không về được trái → dẫn đến trái phát triển chậm, dễ rụng, hoặc nặng hơn là bị “xốp múi, nứt vỏ, méo trái”.
Trong điều kiện thời tiết thất thường (nắng gắt xen mưa), mô cuống và mạch dẫn rất dễ rối loạn → Bo lúc này trở thành yếu tố “bảo hiểm sinh lý”, giúp cây không bị phản ứng thái quá và duy trì trạng thái cân bằng.
Bo không trực tiếp giúp trái lớn nhanh như Kali, cũng không chống nấm như các hoạt chất bảo vệ, nhưng nếu thiếu Bo, toàn bộ hệ thống “nuôi trái” của cây sẽ hoạt động kém ổn định – khiến việc đầu tư trước đó trở nên lãng phí.
4️⃣ Dấu hiệu thiếu Bo đặc trưng trên sầu riêng
Khác với các loại cây trồng khác, thiếu Bo trên sầu riêng không biểu hiện rõ trên lá mà chủ yếu thể hiện qua cuống hoa, cuống trái và hình dạng trái non – những nơi nhạy cảm nhất với cấu trúc mô yếu. Một số dấu hiệu đặc trưng có thể quan sát được tại vườn gồm:
- Trái rụng sinh lý sớm dù đã đậu: thường xảy ra ở giai đoạn trái nhỏ bằng đầu ngón tay đến trái non khoảng 10–15 ngày tuổi. Khi tách trái rụng ra kiểm tra sẽ thấy cuống không đen nhũn mà mềm, sợi dẫn bên trong xơ xác, thiếu liên kết.
- Trái méo lệch, phát triển không đều múi: một bên lớn, một bên lép; có múi không phồng lên được → do đường không được phân bổ đều vì mạch libe hoạt động kém.
- Cuống trái mềm yếu, đặc biệt khi nắng nóng hoặc sau cơn mưa lớn → chỉ cần rung nhẹ cũng rụng, không để lại vết bệnh rõ rệt.
- Đọt non không bung, rễ tơ phát triển chậm: thường đi kèm khi thiếu Bo kéo dài nhiều vụ mà không được bổ sung → biểu hiện dạng “suy sinh lý”, khó phục hồi bằng phân bón thông thường.
Đây đều là những biểu hiện dễ bị nhầm với sâu bệnh hoặc nấm hại, nhưng thực chất có nguyên nhân từ sâu bên trong – do tế bào mô dẫn mất liên kết, do đứt dòng vận chuyển sinh lý, tất cả bắt nguồn từ thiếu Bo.
5️⃣ Thời điểm và cách bổ sung Bo hợp lý
Hiệu quả của Bo không chỉ phụ thuộc vào liều lượng hay dạng phân, mà quan trọng hơn là bón đúng thời điểm cây thực sự cần, đúng hình thức mà cây dễ hấp thu. Với sầu riêng, do đặc điểm ra hoa rộ, nuôi trái kéo dài và rễ chùm nông, việc sử dụng Bo cần được thiết kế theo giai đoạn sinh lý, chứ không theo lịch định kỳ cứng nhắc.
Giai đoạn 1: Trước ra hoa (15–20 ngày)
Đây là lúc cây bắt đầu phân hóa mầm hoa, chuẩn bị bước vào giai đoạn thụ phấn.
– Mục tiêu: tăng sức sống hạt phấn, ổn định mô cuống hoa, tăng khả năng giữ hoa sau thụ tinh. → Có thể phun Bo qua lá kết hợp với Ca, Zn và Amino để tăng hiệu quả sinh lý.
Giai đoạn 2: Sau đậu trái (7–10 ngày)
Giai đoạn cuống trái đang hình thành mạch dẫn mới – cực kỳ nhạy cảm với thiếu Bo.
– Mục tiêu: giữ cuống chắc, ổn định dòng vận chuyển đường từ lá về trái. → Ưu tiên Bo dạng dễ hấp thu (Bo chelate, Bo ethanolamine) phun qua lá, hoặc tưới nhẹ quanh gốc nếu đất dễ rửa trôi.
Giai đoạn 3: Trái phát triển mạnh
Tùy điều kiện vườn và thời tiết, có thể bổ sung nhẹ Bo phối hợp với Kali và Canxi để hạn chế nứt trái, méo múi. → Không nên bón Bo liều cao vào cuối vụ, tránh tích lũy gây ngộ độc mô trái.
Lưu ý khi sử dụng Bo:
- Không nên phối hợp Bo với vôi, CaCl₂ nồng độ cao – dễ kết tủa, giảm hiệu quả.
- Tránh phun vào giờ nắng gắt – nên phun sáng sớm hoặc chiều mát.
- Đối với vườn trồng trên đất dốc, đất tơi xốp hoặc mưa nhiều → nên chia nhỏ liều, dùng định kỳ dạng tưới hoặc phối hợp vi lượng tổng hợp.
Kết luận
Với cây sầu riêng – một loại cây có cuống trái dài, mô dẫn mảnh, thời gian nuôi trái kéo dài – Bo không còn là “vi lượng tùy ý dùng” mà đã trở thành yếu tố sinh lý bắt buộc phải được quan tâm đúng mức.
Nếu không có Bo, cây vẫn ra hoa, vẫn đậu trái – nhưng không giữ được cuống, không nuôi được trái đến cuối vụ. Thiếu Bo âm thầm khiến rụng trái sinh lý tăng, trái méo, nứt, xốp múi – làm giảm đáng kể năng suất và giá trị thương phẩm.
Việc sử dụng Bo không cần nhiều, nhưng cần đúng thời điểm – trước khi hoa nở rộ và sau khi trái vừa hình thành. Kết hợp Bo với Ca, Zn, Amino ở giai đoạn đầu vụ sẽ giúp cây giữ được hoa – nuôi được trái – và duy trì ổn định suốt quá trình phát triển.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
