Việc chăm sóc cây cà phê là vô cùng quan trọng để đảm bảo sự phát triển và năng suất tối ưu của cây, cải thiện chất lượng của trái cà phê và bảo vệ môi trường và nền nông nghiệp cà phê. Quá trình này sẽ có nhiều công đoạn và cần nhiều thời gian để thực hiện. Nội dung bài viêt sau đây sẽ hướng dẫn sơ lược về các hoạt động chăm sóc cây cà phê.
Định vị và chuẩn bị đất trồng cây cà phê
Lựa chọn đúng đất trồng là một yếu tố quan trọng để đảm bảo sự phát triển và năng suất của cây cà phê. Dưới đây là một số yếu tố cần xem xét khi lựa chọn đất trồng cây cà phê:
- Đất phù hợp: Cây cà phê thích ứng với nhiều loại đất, nhưng đất phù hợp nhất là đất có độ thoát nước tốt và tầng dưới cùng tương đối sâu. Đất cần có khả năng cung cấp đủ chất dinh dưỡng và thoát nước tốt để tránh ngập úng và tình trạng nứt đất trong mùa khô.
- pH đất: Cây cà phê thích ứng với pH đất từ 6 đến 6.5. Đất có pH quá cao hoặc quá thấp có thể ảnh hưởng đến sự hấp thụ chất dinh dưỡng và phát triển của cây.
- Độ dòng chảy của đất: Đất cần có khả năng dòng chảy tốt để tránh tình trạng ngập úng và đọng nước quá lâu. Điều này đảm bảo rằng rễ cây không bị ngâm nước và phát triển tốt.
- Độ sâu của đất: Cây cà phê cần một tầng dưới cùng tương đối sâu để phát triển hệ rễ khỏe mạnh. Độ sâu tối thiểu của đất nên từ 60 đến 90 cm.
- Thổ nhưỡng của đất: Đất cần cung cấp đủ chất dinh dưỡng cho cây cà phê. Nếu đất thiếu chất dinh dưỡng, bạn cần bổ sung phân bón hữu cơ hoặc hóa học để đảm bảo cây có đủ dinh dưỡng.
- Vị trí và môi trường: Lựa chọn vị trí trồng cà phê cần xem xét ánh sáng mặt trời, gió và sự bảo vệ khỏi gió lớn. Vị trí cần có khả năng thoát nước tốt và không gặp nguy hiểm từ lũ lụt hoặc chảy ròng.
Trồng cây cà phê
- Chọn giống cây cà phê: Chọn giống cây cà phê phù hợp với điều kiện khí hậu và đất trồng trong khu vực, có thể mua giống từ các nhà cung cấp cây trồng hoặc nhà vườn địa phương.
- Chuẩn bị đất trồng: Làm sạch và xới đất sâu khoảng 30-40cm, bổ sung phân hữu cơ hoặc phân hóa học để cung cấp chất dinh dưỡng cho cây cà phê.
- Trồng cây cà phê: Đào lỗ trồng có kích thước khoảng 30cm x 30cm và độ sâu khoảng 30cm. Đặt cây cà phê vào lỗ trồng, đảm bảo rễ không bị uốn cong và đặt mặt trên của củ cà phê ngang.
- Bảo vệ cây trồng: Tạo bao quanh cây bằng các vật liệu tự nhiên như vỏ cây hoặc rơm để bảo vệ cây khỏi ánh sáng mặt trời trực tiếp và giữ độ ẩm cho đất. Kiểm soát cỏ dại xung quanh cây bằng cách cắt tỉa hoặc sử dụng phương pháp chống cỏ dại hữu cơ.
Tưới nước cho cây cà phê
Tưới nước cho cây cà phê cần điều chỉnh tùy thuộc vào điều kiện địa phương và đặc điểm của cây. Do đó cần theo dõi sự phát triển của cây và điều chỉnh việc tưới nước một cách phù hợp để đảm bảo cây cà phê nhận đủ nước để phát triển và sinh trưởng tốt. Thông thường, cách tưới nước cho cây cà phê có thể thực hiện theo các nguyên tắc sau:
- Kiểm tra độ ẩm của đất: Trước khi tưới nước, hãy kiểm tra độ ẩm của đất bằng cách sờ vào đất hoặc sử dụng một dụng cụ như cảm biến độ ẩm đất. Nếu đất ẩm ở độ sâu khoảng 5-10cm, có nghĩa là cây còn đủ nước và không cần tưới thêm.
- Tần suất tưới nước: Tần suất tưới nước phụ thuộc vào điều kiện thời tiết và đặc điểm đất. Trong mùa khô, cây cà phê cần được tưới nước thường xuyên để đảm bảo độ ẩm của đất luôn được duy trì. Thông thường, nước nên được tưới vào các buổi sáng sớm hoặc buổi chiều để tránh mất nước do hơi nước bốc lên mất đi.
- Lượng nước tưới: Khi tưới nước cho cây cà phê, cần cung cấp đủ lượng nước để đảm bảo độ ẩm trong tầng rễ và toàn bộ hệ thống rễ của cây. Tuy nhiên, hãy tránh tưới quá nhiều nước gây ngập úng và gây hại cho cây. Lượng nước tưới cụ thể phụ thuộc vào điều kiện địa phương, loại đất và kích thước cây.
- Phương pháp tưới nước: Có nhiều phương pháp tưới nước cho cây cà phê, bao gồm:
-
- Tưới bằng tay: Sử dụng nguồn nước như bình xịt hoặc ống nước nhẹ nhàng tưới nước vào gốc cây.
- Tưới dưới gốc: Dùng hệ thống tưới nhỏ giọt hoặc ống nước nằm dưới mặt đất để tưới nước trực tiếp vào hệ rễ của cây.
- Tưới bằng phun sương: Sử dụng hệ thống phun sương để tạo sương mỏng quanh cây, giúp cây hấp thụ nước một cách dễ dàng và hiệu quả.
- Đảm bảo thoát nước tốt: Đất trồng cây cà phê cần có khả năng thoát nước tốt để tránh ngập úng và tình trạng nứt đất trong mùa khô. Hãy đảm bảo có hệ thống thoát nước tốt và tránh tưới quá nhiều nước cùng một lúc.
Bón phân cho cà phê
Bón phân cho cây cà phê là quá trình cung cấp các chất dinh dưỡng cần thiết cho cây cà phê để tăng trưởng và phát triển mạnh mẽ. Phân bón cung cấp các chất dinh dưỡng như nitơ (N), phospho (P), kali (K) và các chất khoáng vi lượng khác. Khi bón phân cần chú ý một số vấn đề như:
- Loại phân: Có thể sử dụng cả phân hữu cơ và phân hóa học để cung cấp chất dinh dưỡng cho cây cà phê. Phân hữu cơ, như phân bò, phân gia cầm hoặc phân cây trồng khác, có thể cung cấp chất dinh dưỡng tự nhiên và tăng cường cấu trúc đất. Phân hóa học chứa các chất dinh dưỡng có thể được cân đo và cung cấp nhanh chóng cho cây. Tuy nhiên, lựa chọn loại phân phụ thuộc vào tình trạng đất và điều kiện địa phương, và tuân thủ hướng dẫn sử dụng của nhà sản xuất.
- Tần suất và lượng phân: Tần suất bón phân và lượng phân cần được điều chỉnh theo mức độ độc hại của đất và nhu cầu dinh dưỡng của cây cà phê. Nên tạo ra một kế hoạch bón phân định kỳ, thích hợp với giai đoạn phát triển của cây và theo hướng dẫn của nhà sản xuất phân.
- Phân phối phân: Khi bón phân, hãy chắc chắn phân được phân phối đều quanh gốc cây cà phê. Điều này giúp đảm bảo cây nhận đủ chất dinh dưỡng và tránh tình trạng gắp cục phân gây cháy rễ.
- Chú ý đến lượng nitơ: Nitơ là một chất dinh dưỡng quan trọng cho cây cà phê. Tuy nhiên, việc bón quá nhiều nitơ có thể dẫn đến tăng trưởng mạnh mẽ của cây và giảm chất lượng của trái cà phê. Hãy tuân thủ hướng dẫn về lượng nitơ trong phân để đảm bảo cân bằng dinh dưỡng phù hợp cho cây.
- Kiểm soát pH đất: Kiểm soát pH đất là một yếu tố quan trọng trong việc bón phân cho cây cà phê. Cây cà phê thích ứng với pH đất từ 6 đến 6.5. Hãy kiểm tra và điều chỉnh pH đất nếu cần thiết trước khi bón phân để đảm bảo sự hấp thụ chất dinh dưỡng tốt.
- Chú ý đến thời gian bón phân: Chọn thời điểm thích hợp để bón phân cho cây cà phê. Thường thì nên bón phân trước và sau mùa mưa hoặc trong giai đoạn cây đang phát triển mạnh để hỗ trợ sự sinh trưởng và năng suất của cây.
Quản lý cỏ và bảo vệ cây cà phê
Quản lý cỏ và bảo vệ cây cà phê là một phần quan trọng trong việc chăm sóc cây cà phê. Dưới đây là những hoạt động cần thiết để quản lý cỏ và bảo vệ cây cà phê:
- Loại bỏ cỏ dại: Cỏ dại có thể cạnh tranh với cây cà phê về tài nguyên như ánh sáng, nước và chất dinh dưỡng. Thường xuyên loại bỏ cỏ dại xung quanh cây bằng cách cắt tỉa hoặc sử dụng công cụ như cánh cỏ hoặc cắt cỏ.
- Phủ mulch: Phủ mulch lên mặt đất xung quanh cây cà phê giúp ngăn chặn sự phát triển của cỏ dại và giữ độ ẩm cho đất. Sử dụng vật liệu mulch như rơm, vỏ cây, cỏ khô hoặc vật liệu hữu cơ khác để tạo một lớp che phủ xung quanh gốc cây.
- Sử dụng phương pháp kiểm soát cỏ dại hữu cơ: Thay vì sử dụng hóa chất diệt cỏ, bạn có thể áp dụng phương pháp kiểm soát cỏ dại hữu cơ như cắt tỉa hoặc dùng công cụ như cánh cỏ để loại bỏ cỏ dại.
- Sử dụng hóa chất diệt cỏ: Trong trường hợp cỏ dại quá nhiều và không thể quản lý bằng các phương pháp tự nhiên, có thể sử dụng hóa chất diệt cỏ. Tuy nhiên, hãy tuân thủ hướng dẫn sử dụng và liều lượng được chỉ định, và cẩn thận để tránh tác động tiêu cực đến cây và môi trường.
- Kiểm soát cỏ dại từ sớm: Quan sát cây cà phê và loại bỏ cỏ dại ngay từ khi chúng mới bắt đầu phát triển. Điều này giúp ngăn chặn sự lan rộng của cỏ dại và giảm công việc quản lý cỏ dài sau này.
Bảo vệ cây cà phê cũng rất quan trọng để đảm bảo sự phát triển và năng suất của cây bao gồm một số hoạt động như:
- Kiểm tra sâu bệnh và côn trùng gây hại: Theo dõi cây cà phê để phát hiện sớm sự hiện diện của sâu bệnh và côn trùng gây hại như sâu đục trái, rầy và các bệnh cà phê. Quan sát lá, cành và trái cây để nhận biết dấu hiệu của sâu bệnh và côn trùng. Nếu phát hiện, áp dụng biện pháp kiểm soát như sử dụng hóa chất hoặc phương pháp hữu cơ để ngăn chặn sự lây lan và giảm thiểu thiệt hại cho cây.
- Bảo vệ cây khỏi thời tiết bất lợi: Bảo vệ cây cà phê khỏi thời tiết bất lợi như gió lớn, mưa lớn hoặc nhiệt độ cực đoan bằng cách xây dựng cấu trúc che phủ hoặc sử dụng màng bảo vệ.
- Đảm bảo sự thông thoáng: Cắt tỉa cây cà phê để tạo sự thông thoáng và giảm sự cạnh tranh về ánh sáng và không khí. Điều này giúp cây phát triển khỏe mạnh và giảm nguy cơ nhiễm bệnh.
- Đối phó với sâu bệnh và côn trùng bằng biện pháp phòng ngừa: Thực hiện các biện pháp phòng ngừa như sử dụng cây trồng chịu sâu bệnh và côn trùng, sử dụng vật liệu chống sâu bệnh, và duy trì vệ sinh xung quanh khu vực trồng cây.
- Sử dụng biện pháp hữu cơ: Sử dụng phương pháp quản lý hữu cơ và hữu cơ hóa trong việc kiểm soát cỏ dại và sâu bệnh. Sử dụng các biện pháp như sử dụng cây che phủ đa tầng, lắp đặt các sinh vật hữu ích và sử dụng phân bón hữu cơ để tăng cường sức đề kháng tự nhiên của cây cà phê.
Lưu ý rằng các hoạt động quản lý cỏ và bảo vệ cây cà phê cần được thực hiện một cách cẩn thận và thường xuyên để đảm bảo sự phát triển và năng suất của cây.
Cắt tỉa và định hình cây
Cắt tỉa cây cà phê là quá trình loại bỏ các nhánh, lá và cành không cần thiết hoặc yếu để thúc đẩy sự phát triển và tạo hình cho cây. Mục đích chính của việc cắt tỉa là:
- Loại bỏ nhánh non yếu, cây chết, hoặc bị bệnh để ngăn chặn sự lây lan của bệnh và nâng cao sức khỏe của cây.
- Cải thiện cảnh quan và tạo hình cho cây cà phê, giúp cây có hình dáng đẹp và dễ quản lý.
- Tạo điều kiện cho ánh sáng và không khí đi qua cây, giúp các nhánh và lá được phát triển đều và tăng khả năng hấp thụ năng lượng từ mặt trời.
- Tăng cường thông thoáng và giảm nguy cơ nhiễm bệnh do giảm độ ẩm và sự ẩm ướt trong cây.
- Giúp điều chỉnh năng suất và kích thước trái cây, cải thiện chất lượng hạt cà phê.
Bên cạnh đó, định hình cây giúp tạo hình và kiểm soát kích thước và hình dáng tổng thể của cây. Điều này được thực hiện thông qua việc cắt tỉa và chỉnh sửa cây để tạo ra một hệ thống cây cà phê có cấu trúc ổn định và dễ quản lý. Định hình cây có thể bao gồm:
- Cắt tỉa các nhánh và cành chiều cao để duy trì kích thước cây cà phê thích hợp để thuận tiện cho việc chăm sóc và thu hoạch.
- Loại bỏ các nhánh đám và nhánh trên đỉnh cây để giữ cây cà phê có dáng thẳng và tạo điều kiện cho ánh sáng và không khí đi qua cây.
- Định hình cây thành dạng cột hoặc dạng tán, tuỳ thuộc vào loại cây và mục đích của bạn.
Việc cắt tỉa và định hình cây cà phê cần được thực hiện một cách cẩn thận và chính xác để tránh gây tổn thương cho cây và ảnh hưởng đến năng suất. Hãy sử dụng công cụ phù hợp để thực hiện.
Thu hoạch và chế biến cà phê
Thu hoạch và chế biến cà phê là quá trình quan trọng để thu được hạt cà phê chất lượng cao và sẵn sàng để sử dụng. Trong đó thu hoạch là quá trình lựa chọn, cắt bỏ và thu thập hạt cà phê từ cây cà phê. Thu hoạch thường được thực hiện khi trái cây cà phê đã chín và có màu đỏ hoặc vàng, tùy thuộc vào loại cây cà phê và yêu cầu của thị trường. Cách thu hoạch thường bao gồm:
- Thu hoạch bằng tay: Các quả cà phê chín được cắt hoặc kéo từ cây một cách cẩn thận để tránh làm hỏng trái. Phương pháp này thích hợp cho các hình thức trồng nhỏ và chất lượng cao.
- Thu hoạch bằng máy: Đối với các vườn cà phê lớn, thường sử dụng máy thu hoạch cà phê. Máy thu hoạch có thể gắn trên xe hoặc di chuyển trên dây cáp và sẽ gắp và kéo các trái cà phê từ cây. Phương pháp này hiện chưa được phổ biến ở Việt Nam.
Sau khi thu hoạch, chế biến cà phê là quá trình xử lý hạt cà phê từ khi thu hoạch cho đến khi sản phẩm cuối cùng được tạo ra. Quá trình chế biến cà phê có thể bao gồm các bước sau:
- Gỡ trái cà phê: Lớp vỏ và mỡ trái cà phê được gỡ bỏ để lộ ra hạt cà phê bên trong. Có hai phương pháp chính là phương pháp ướt (washed) và phương pháp khô (natural).
- Lên men (fermentation): Trong quá trình ướt, hạt cà phê được lên men trong nước để làm sạch các lớp mỡ và vỏ trái. Quá trình lên men cũng ảnh hưởng đến hương vị cuối cùng của cà phê.
- Sấy: Hạt cà phê được sấy để giảm độ ẩm và đảm bảo bảo quản lâu dài. Quá trình sấy có thể được thực hiện bằng cách sử dụng máy sấy hoặc nắng tự nhiên.
- Lựa chọn (grading): Sau khi sấy, hạt cà phê được phân loại theo kích cỡ, màu sắc và chất lượng. Quá trình này giúp phân biệt giữa các loại cà phê và phân phối đúng cho thị trường.
- Đóng gói: Cuối cùng, hạt cà phê được đóng gói trong túi chống ánh sáng và chất bảo quản để giữ cho hạt cà phê tươi ngon và bảo quản hương vị.
Quá trình chế biến cà phê có thể khác nhau tùy thuộc vào loại cà phê và phương pháp chế biến được áp dụng. Một số loại cà phê có thể yêu cầu các bước chế biến bổ sung như phương pháp tẩm mật (honey processing) hoặc chế biến bằng nước cất (wet milling). Quá trình chế biến cà phê được thực hiện cẩn thận để đảm bảo chất lượng và hương vị tốt nhất cho tách cà phê cuối cùng.
Hi vọng rằng bài viết này có thể giúp bà con nông dân hiểu hơn về cách chăm sóc đối với cây cà phê.
⏩⏩ Mời quý cô bác, anh chị tham gia nhóm tại Facebook để trao đổi, chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp: https://fb.com/6441565519262518/
