Nhân giống cà phê bằng phương pháp giâm cành

Nhân giống cà phê bằng cách giâm cành
07
Th2

Phương pháp giâm cành là một trong những phương pháp nhân giống vô tính, giúp cây con giữ nguyên đặc tính di truyền của cây mẹ. Mặc dù ít được sử dụng trong sản xuất đại trà do cà phê có hệ rễ cọc, nhưng giâm cành vẫn có hiệu quả đối với một số giống cà phê nhất định, đặc biệt là cà phê chè (Arabica).

Ưu và nhược điểm của phương pháp giâm cành cà phê

Ưu Điểm

  • Giữ nguyên đặc tính di truyền: Cây con được nhân giống từ cành của cây mẹ nên không bị phân ly về mặt di truyền như phương pháp gieo hạt. Đảm bảo chất lượng đồng đều, giúp vườn cà phê có năng suất cao và ổn định.
  • Rút ngắn thời gian kiến thiết cơ bản: Cây giâm cành phát triển nhanh hơn, có thể cho trái sớm hơn so với gieo hạt (chỉ khoảng 2-3 năm thay vì 3-4 năm). Thích hợp để nhân giống các giống cà phê chất lượng cao
  • Phù hợp để nhân giống các giống cà phê chè (Arabica) hoặc các dòng lai có giá trị kinh tế cao.: Có thể chọn nhân giống từ những cây mẹ có năng suất cao, kháng bệnh tốt.
  • Cây có nhiều cành ngang, ra hoa sớm: Do được nhân giống từ cành có sẵn nên cây con có xu hướng phân cành nhanh, tạo bộ tán rộng, giúp tăng năng suất.
  • Thực hiện được quy mô nhỏ và vừa: Phù hợp cho những hộ nông dân muốn tự nhân giống với chi phí thấp, không cần đầu tư lớn như nuôi cấy mô.

Nhược điểm

  • Không phù hợp với cà phê vối (Robusta): Cà phê vối có hệ rễ cọc phát triển mạnh, trong khi giâm cành chỉ tạo rễ chùm, làm giảm khả năng chống chịu hạn hán và chịu gió bão. Vì thế, phương pháp giâm cành chủ yếu áp dụng cho cà phê chè (Arabica).
  • Tỷ lệ ra rễ thấp, đòi hỏi kỹ thuật cao: So với gieo hạt hoặc ghép, giâm cành có tỷ lệ sống thấp hơn nếu không được chăm sóc đúng cách. Cần sử dụng thuốc kích thích ra rễ và kiểm soát điều kiện ẩm độ, ánh sáng để tăng tỷ lệ thành công.
  • Cây dễ bị đổ ngã, hệ rễ kém phát triển: Cây giâm cành có bộ rễ chùm thay vì rễ cọc như cây gieo hạt, khiến cây bám đất kém hơn, dễ bị gãy đổ trong điều kiện gió mạnh hoặc đất dốc.
  • Cần chăm sóc đặc biệt trong giai đoạn đầu: Cành giâm dễ mất nước, dễ nhiễm bệnh nếu không được chăm sóc cẩn thận. Cần kiểm soát chặt chẽ độ ẩm, ánh sáng, dinh dưỡng trong giai đoạn đầu để cây con phát triển tốt.
  • Khó áp dụng cho sản xuất quy mô lớn: Giâm cành phù hợp cho quy mô nhỏ và trung bình, nhưng khó mở rộng ra diện tích lớn như phương pháp gieo hạt hoặc nuôi cấy mô.

Quy trình nhân giống cà phê bằng phương pháp giâm cành

Chọn cây mẹ

Cây mẹ là yếu tố quan trọng quyết định chất lượng cây con. Cần chọn những cây mẹ có các đặc điểm sau:

  • Thuộc giống cà phê có năng suất cao, phẩm chất tốt.
  • Kháng sâu bệnh, thích nghi tốt với điều kiện môi trường.
  • Có nhiều cành thứ cấp khỏe mạnh, không bị sâu bệnh, độ tuổi từ 2-5 năm là tốt nhất.

Cắt và chuẩn bị cành giâm

  • Chọn những cành bánh tẻ (không quá già hoặc quá non) từ cây mẹ, có đường kính khoảng 3-5 mm.
  • Dùng dao hoặc kéo sắc cắt cành dài khoảng 15-20 cm, có từ 2-3 đốt lá.
  • Loại bỏ phần lá ở gốc, chỉ giữ lại 2-3 lá phía trên để giảm thoát hơi nước. Nếu lá quá lớn, có thể cắt bớt 1/3 diện tích lá.

Xử lý cành giâm

  • Nhúng phần gốc cành vào dung dịch kích thích ra rễ như IBA (Indole-3-butyric acid) hoặc NAA (Naphthalene Acetic Acid) với nồng độ 500-1000 ppm trong 10-15 giây.
  • Có thể dùng phương pháp ngâm trong dung dịch loãng (50-100 ppm) từ 3-6 giờ để tăng tỷ lệ ra rễ.

Chuẩn bị giá thể cành giâm

Giá thể giâm cành cần đảm bảo thông thoáng, giữ ẩm tốt và giàu dinh dưỡng. Có thể phối trộn các nguyên liệu sau:

  • Đất tơi xốp (đã xử lý nấm bệnh).
  • Mùn dừa hoặc xơ dừa đã xử lý chát.
  • Cát sạch hoặc trấu hun để tăng độ thoáng khí.
  • Phân chuồng hoai mục hoặc phân hữu cơ vi sinh.

Giâm cành

  • Cắm cành giâm vào bầu đất hoặc luống đất đã chuẩn bị, sâu khoảng 2-3 cm.
  • Khoảng cách giữa các cành giâm từ 5-7 cm để cây có đủ không gian phát triển.
  • Giữ độ ẩm cho giá thể bằng cách tưới nhẹ nhàng, tránh làm xói đất.

Chăm sóc cành giâm

  • Duy trì độ ẩm: Phun sương 2-3 lần/ngày, tránh để giá thể bị khô hoặc úng nước.
  • Che bóng: Dùng lưới che giảm 50-70% ánh sáng để tránh cành bị héo.
  • Phòng trừ sâu bệnh: Theo dõi và phun phòng các loại nấm bệnh bằng thuốc sinh học nếu cần thiết.

Kiểm tra và chuyển cây ra vườn ươm

  • Sau 45-60 ngày, cành giâm bắt đầu ra rễ. Chỉ chọn những cây có bộ rễ khỏe mạnh để trồng.
  • Chuyển cây ra bầu lớn để tiếp tục chăm sóc 2-3 tháng trước khi đưa ra trồng trên đồng ruộng.

Trồng ra vườn sản xuất

  • Khi cây đạt chiều cao khoảng 25-30 cm, có bộ rễ phát triển tốt, có thể đem trồng ngoài vườn.
  • Cần che chắn và tưới nước thường xuyên trong giai đoạn đầu để cây phát triển khỏe mạnh.

 

Để giâm cành cà phê thành công, cần chọn cành giâm đúng tiêu chuẩn, xử lý kích thích ra rễ đúng cách và đảm bảo điều kiện giâm lý tưởng. Quản lý độ ẩm, ánh sáng và phòng trừ sâu bệnh tốt sẽ giúp cây con phát triển khỏe mạnh, tăng tỷ lệ sống khi trồng ngoài vườn.

 

 

Đức Nghĩa