Từ thuở hồng hoang, khi con người chưa biết đến kỹ thuật canh tác, cây trồng đã tự mình vươn lên từ mảnh đất màu mỡ. Đất mẹ nuôi dưỡng mầm non, cung cấp cho chúng nguồn dinh dưỡng dồi dào để phát triển thành những cây trưởng thành, cho ra hoa thơm trái ngọt. Cho đến ngày nay, khi khoa học kỹ thuật đã phát triển vượt bậc, vai trò của đất đối với cây trồng vẫn không hề thay đổi. Hiểu rõ về các thành phần của đất và vai trò của đất đối với cây trồng là bước đầu tiên để bạn bắt tay vào hành trình gieo trồng và thu hoạch thành công.
Đất và vai trò của đất đối với cây trồng
Đất là lớp vật liệu tơi xốp trên bề mặt Trái Đất, được hình thành từ quá trình phong hóa của đá mẹ và các tác động sinh học. Đất đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với sự sống của cây trồng, cung cấp môi trường sống và các yếu tố thiết yếu cho sự phát triển của chúng.
Đất đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với sự sống và phát triển của cây trồng. Nó có thể được ví như “ngôi nhà” cung cấp cho cây mọi thứ cần thiết để sinh trưởng:
- Cung cấp dinh dưỡng: Đất chứa các chất dinh dưỡng thiết yếu cho cây như nitơ, photpho, kali,… dưới dạng các hợp chất mà cây có thể hấp thụ.
- Cung cấp nước: Nước là thành phần quan trọng cấu tạo nên tế bào thực vật, giúp cây vận chuyển dinh dưỡng, quang hợp và điều hòa thân nhiệt. Đất giữ nước và cung cấp cho cây thông qua hệ thống rễ.
- Cung cấp oxy: Cây cần oxy để hô hấp và tạo năng lượng cho các hoạt động sống. Đất cung cấp oxy cho cây thông qua các khe hở.
- Giữ cây đứng vững: Đất giúp giữ cây đứng vững, chống đổ ngã
- Hỗ trợ đa dạng sinh học: Đất là môi trường sống cho nhiều vi sinh vật và côn trùng có lợi cho cây trồng.
Ngoài ra, đất còn có một số vai trò quan trọng khác:
- Điều hòa khí hậu: Đất giúp hấp thụ khí CO2 và thải ra khí O2, góp phần điều hòa khí hậu.
- Giảm thiểu xói mòn: Đất giúp giữ lớp đất mặt, giảm thiểu xói mòn do nước và gió.
- Lưu trữ nước: Đất có khả năng giữ nước, giúp giảm thiểu lũ lụt và hạn hán.
Các thành phần của đất
Thành phần khoáng
Thành phần khoáng là một trong những thành phần quan trọng nhất của đất, chiếm tỷ lệ phần lớn trong cấu tạo đất. Nó bao gồm các hạt cát, limon, sét và các khoáng chất khác.
Vai trò của thành phần khoáng:
- Cung cấp độ tơi xốp cho đất: Các hạt cát và limon giúp tạo độ tơi xốp cho đất, giúp cho rễ cây dễ dàng phát triển và hấp thụ nước, dinh dưỡng.
- Khả năng giữ nước: Hạt sét có khả năng giữ nước cao, giúp cho cây trồng có thể sinh trưởng trong điều kiện khô hạn.
- Cung cấp dinh dưỡng: Các khoáng chất trong đất cung cấp các chất dinh dưỡng thiết yếu cho cây trồng như nitơ, kali, photpho,…
Dựa vào kích thước của các hạt khoáng, đất được chia thành 3 loại chính:
- Đất cát: Chứa nhiều hạt cát, có khả năng thoát nước tốt nhưng giữ nước kém.
- Đất thịt: Chứa tỷ lệ cân bằng giữa cát, limon và sét, có khả năng giữ nước và dinh dưỡng tốt.
- Đất sét: Chứa nhiều hạt sét, có khả năng giữ nước và dinh dưỡng cao nhưng thoát nước kém.
Thành phần hữu cơ
Thành phần hữu cơ là một phần quan trọng của đất, mặc dù chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ hơn so với thành phần khoáng. Nó bao gồm mùn, xác sinh vật, vi sinh vật và các chất hữu cơ khác. Vai trò của thành phần hữu cơ:
- Cung cấp dinh dưỡng: Thành phần hữu cơ phân hủy thành các chất dinh dưỡng mà cây trồng có thể hấp thụ, ví dụ như nitơ, photpho, kali.
- Cải thiện cấu trúc đất: Thành phần hữu cơ giúp đất tơi xốp hơn, dễ thoát nước và giữ nước tốt hơn.
- Tăng cường hoạt động của vi sinh vật: Vi sinh vật có lợi trong đất giúp phân hủy chất hữu cơ và cung cấp dinh dưỡng cho cây.
Có hai loại thành phần hữu cơ chính trong đất:
- Mùn: Là phần hữu cơ ổn định, có màu nâu đen, phân hủy chậm.
- Xác sinh vật: Là phần hữu cơ không ổn định, bao gồm xác chết của động thực vật, phân hủy nhanh.
Hàm lượng thành phần hữu cơ trong đất ảnh hưởng đến:
- Độ phì nhiêu của đất: Đất có hàm lượng thành phần hữu cơ cao thường phì nhiêu hơn.
- Khả năng giữ nước của đất: Đất có hàm lượng thành phần hữu cơ cao giữ nước tốt hơn.
- Khả năng chống xói mòn của đất: Đất có hàm lượng thành phần hữu cơ cao chống xói mòn tốt hơn.
Nước và không khí
Nước và không khí là hai thành phần thiết yếu cho sự sống của cây trồng, bên cạnh thành phần khoáng và hữu cơ.
Vai trò của nước:
- Cung cấp môi trường cho cây phát triển: Nước là thành phần cấu tạo nên tế bào thực vật, giúp cây vận chuyển dinh dưỡng, quang hợp và điều hòa thân nhiệt.
- Hấp thụ dinh dưỡng: Nước giúp cây hấp thụ các chất dinh dưỡng từ đất.
- Giúp cây đứng vững: Nước giúp duy trì độ áp lực trương nước của tế bào, giúp cây đứng vững.
Vai trò của không khí:
- Cung cấp oxy cho cây hô hấp: Cây cần oxy để hô hấp và tạo năng lượng cho các hoạt động sống.
- Giúp rễ cây phát triển: Không khí giúp rễ cây hô hấp và hấp thụ dinh dưỡng.
Tỷ lệ nước và không khí trong đất ảnh hưởng đến:
- Sự phát triển của rễ cây: Rễ cây cần oxy để hô hấp, do đó đất cần có độ thông thoáng tốt.
- Khả năng giữ nước của đất: Đất có độ tơi xốp cao giữ nước tốt hơn.
Sử dụng đất bền vững
Sử dụng đất bền vững là việc sử dụng đất một cách hiệu quả và hợp lý, đảm bảo đáp ứng nhu cầu của thế hệ hiện tại mà không ảnh hưởng đến khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai. Để thực hiện sử dụng đất bền vững, cần thực hiện các biện pháp sau:
Sử dụng đất tiết kiệm và hiệu quả:
- Quy hoạch sử dụng đất hợp lý, ưu tiên sử dụng đất cho các mục đích có lợi ích lâu dài.
- Sử dụng đất đúng mục đích, tránh lãng phí đất.
- Áp dụng các kỹ thuật canh tác tiên tiến, tăng năng suất cây trồng.
Bảo vệ đất:
- Tránh các hoạt động gây suy thoái đất như xói mòn, nhiễm mặn, nhiễm chua,…
- Áp dụng các biện pháp bảo vệ đất như trồng cây che phủ, luân canh cây trồng, bón phân hữu cơ,…
Phục hồi đất bị suy thoái:
- Trồng cây gây rừng trên đất trống, đồi trọc.
- Áp dụng các biện pháp cải tạo đất như bón phân hữu cơ, cày sâu, bừa kỹ,…
Nâng cao nhận thức của cộng đồng:
- Tuyên truyền, giáo dục về tầm quan trọng của sử dụng đất bền vững.
- Khuyến khích người dân tham gia vào các hoạt động bảo vệ đất.
Hãy dành thời gian để tìm hiểu về mảnh đất nơi bạn muốn gieo trồng. Hãy trân trọng và chăm sóc cho “ngôi nhà chung” của các loài thực vật. Bằng cách bồi dưỡng đất đai, bạn không chỉ mang lại nguồn dinh dưỡng thiết yếu cho cây trồng mà còn góp phần bảo vệ môi trường sống của chúng ta. Hãy để mỗi khu vườn, mỗi cánh đồng trở thành biểu tượng của sự sống xanh tươi, trù phú, mang đến nguồn lương thực dồi dào cho con người.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
- Shopee: https://shopee.vn/shop/87096923
