Cây cà phê (tên khoa học: Coffea) là một loại cây thân gỗ thuộc họ Cà phê (Rubiaceae). Cây cà phê có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới của châu Phi và đã được trồng và phát triển trên khắp thế giới với mục đích trồng cây để thu hoạch hạt cà phê. Cây cà phê có chiều cao từ 2-10 mét, có lá nhọn và có hoa trắng màu trắng hoặc hồng tím. Quả của cây cà phê chứa hạt cà phê, là nguyên liệu chính để sản xuất đồ uống cà phê. Cà phê là một cây công nghiệp quan trọng và trồng chủ yếu ở các khu vực có khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới trên khắp thế giới.
Nguồn gốc của cây cà phê ở Việt Nam
Cây cà phê không phải xuất hiện tự nhiên ở Việt Nam, mà được đưa vào nước ta từ các nước khác vào khoảng thế kỷ 19. Nguồn gốc cây cà phê ở Việt Nam được cho là bắt đầu từ việc nhập khẩu cây cà phê Robusta từ Cộng hòa Gabon (châu Phi) vào năm 1857. Cây cà phê Arabica cũng được nhập khẩu và trồng thử nghiệm từ những nguồn khác nhau, nhưng sản lượng chủ yếu của Việt Nam đến nay vẫn là cây cà phê Robusta.
Các tỉnh miền Trung và miền Tây của Việt Nam, đặc biệt là các tỉnh trong vùng Tây Nguyên như Đắk Lắk, Gia Lai, Lâm Đồng, Đắk Nông, Kontum, đã trở thành trung tâm trồng cà phê quan trọng của Việt Nam. Với điều kiện địa lý và khí hậu phù hợp, đất đai phù sa và độ cao vừa đủ, các khu vực này đã phát triển mạnh mẽ ngành công nghiệp cà phê và trở thành những khu vực sản xuất cà phê hàng đầu của Việt Nam.
Việt Nam hiện nay là một trong những quốc gia hàng đầu thế giới về sản xuất và xuất khẩu cà phê, đóng góp lớn vào nền kinh tế quốc gia và trở thành một trong những nguồn cung cấp cà phê quan trọng trên thị trường thế giới.
Ở Viêt Nam có những loại cà phê nào
Cà phê có hai loại chính là Cà phê Arabica và Cà phê Robusta. Dưới đây là mô tả về hai loại cà phê này:
Cà phê Arabica
Cà phê Arabica (Coffea arabica) là loại cà phê cao cấp, được đánh giá là có hương vị tinh tế và mức độ axit cao hơn so với loại Robusta. Cây cà phê Arabica trưởng thành có chiều cao từ 2-4 mét. Lá của cây Arabica thường hẹp hơn và có màu xanh đậm. Quả cà phê Arabica có hình dạng oval và màu sắc từ đỏ đến đen tùy thuộc vào mức độ chín. Cà phê Arabica thường được trồng ở độ cao từ 600 – 2000 mét trên mực nước biển và yêu cầu khí hậu mát mẻ, có nhiệt độ trung bình từ 15 – 24°C.
Cà phê Robusta
Cà phê Robusta (Coffea canephora) là loại cà phê phổ biến và được trồng rộng rãi hơn Arabica. Nó thường có hương vị đậm đà và chứa nhiều cafein hơn so với Arabica. Cây cà phê Robusta có kích thước lớn hơn Arabica, thường cao từ 4-6 mét. Lá của cây Robusta có kích thước lớn hơn và màu xanh nhạt. Quả cà phê Robusta có hình dạng tròn và màu xanh đậm, chuyển sang màu đỏ khi chín. Cà phê Robusta thích ứng tốt với khí hậu nhiệt đới và có thể được trồng ở độ cao từ mực nước biển đến 800 mét.
Ngoài hai loại chính này, còn có một số loại cà phê khác như Excelsa (cà phê mít) và Liberica, tuy nhiên chúng chiếm tỷ lệ nhỏ trong sản xuất và tiêu thụ toàn cầu so với Arabica và Robusta.
Sơ lược về đặc điểm của cây cà phê
Cây cà phê có cấu tạo như sau:
- Rễ: Rễ cây cà phê thường là rễ phụ thuộc vào độ sâu và độ mở rộng của hệ thống rễ sẽ phụ thuộc vào điều kiện đất và môi trường trồng. Rễ giúp cây hấp thụ nước và chất dinh dưỡng từ đất.
- Thân: Thân cây cà phê có thể cao từ 2-10 mét, tùy thuộc vào giống và điều kiện trồng. Thân cây có màu nâu và có lớp vỏ bảo vệ. Thân cây cà phê có chức năng chịu trọng lượng và kết nối giữa cành và rễ.
- Cành: Cây cà phê có nhiều cành nhánh phát triển từ thân cây. Cành cà phê có hình dạng gọn gàng và có thể lan tỏa ra phía ngang. Trên các cành sẽ mọc lá và chồi cây mới.
- Lá: Lá của cây cà phê có hình oval, đầu nhọn và có gân lá rõ ràng. Màu sắc của lá thường là màu xanh đậm. Lá cà phê chứa các tế bào lá màu xanh lá cây, chịu trách nhiệm cho quá trình quang hợp.
- Hoa: Cây cà phê có hoa nhỏ, màu trắng hoặc hồng nhạt. Hoa cây cà phê nở thành từng chùm hoa, có mùi thơm và hương vị khác nhau tùy thuộc vào loại cà phê. Hoa cà phê có vai trò quan trọng trong quá trình thụ phấn và phát triển thành quả.
- Quả: Quả cà phê là kết quả của quá trình thụ phấn và phát triển sau khi hoa tàn. Quả cà phê có hình dạng oval hoặc tròn, màu sắc từ xanh đến đỏ tùy thuộc vào mức độ chín. Bên trong quả chứa hạt cà phê, là phần chính được sử dụng để sản xuất đồ uống cà phê.
Giá trị kinh tế của cây cà phê
Cây cà phê có giá trị kinh tế lớn và đóng góp quan trọng vào ngành công nghiệp cà phê trên toàn cầu. Dưới đây là một số giá trị kinh tế của cây cà phê:
Sản xuất cà phê:
Quả cà phê là nguồn cung cấp chính để sản xuất cà phê, một trong những loại đồ uống phổ biến nhất trên thế giới. Cà phê được trồng và thu hoạch để chế biến thành các sản phẩm cà phê như cà phê rang xay, cà phê hòa tan, espresso và nhiều loại đồ uống cà phê khác. Sản xuất và tiêu thụ cà phê tạo ra một ngành công nghiệp lớn, tạo công ăn việc làm cho hàng triệu người trên toàn cầu.
Xuất khẩu
Cà phê là một trong những mặt hàng xuất khẩu quan trọng của nhiều quốc gia trên thế giới. Các nước sản xuất cà phê hàng đầu như Brazil, Việt Nam, Colombia, Indonesia và Ethiopia đã xây dựng nền kinh tế dựa trên xuất khẩu cà phê. Giá trị xuất khẩu cà phê đóng góp đáng kể vào thu nhập và tăng trưởng kinh tế của những quốc gia này.
Tạo thu nhập cho nông dân
Cây cà phê cung cấp nguồn thu nhập ổn định cho nhiều nông dân và nhà nông trên khắp thế giới. Việc trồng và thu hoạch cà phê tạo ra công việc cho hàng triệu người, từ việc chăm sóc cây trồng, thu hoạch, chế biến đến vận chuyển và tiêu thụ. Thu nhập từ cà phê giúp nâng cao mức sống của nhiều hộ gia đình nông dân và đóng góp vào phát triển kinh tế của vùng nông thôn.
Phát triển du lịch và ngành công nghiệp liên quan
Các vùng trồng cà phê thường thu hút du khách và phát triển ngành du lịch liên quan. Du khách có thể tham gia vào các tour tham quan trang trại cà phê, trải nghiệm quá trình thu hoạch và chế biến cà phê, tham quan các vườn cà phê và thưởng thức các loại cà phê đặc sản. Điều này tạo ra cơ hội kinh doanh và thúc đẩy phát triển ngành du lịch và các ngành công nghiệp liên quan như nhà hàng, khách sạn, và thương mại cà phê.
Tổng quan, cây cà phê không chỉ mang lại giá trị kinh tế lớn thông qua sản xuất và xuất khẩu cà phê, mà còn góp phần vào phát triển kinh tế địa phương và quốc gia, tạo thu nhập và công ăn việc làm cho hàng triệu người trên toàn cầu.
