Giai đoạn nuôi trái và phát triển hạt là thời điểm quyết định trực tiếp đến năng suất và chất lượng hạt tiêu. Nếu không được cung cấp đầy đủ dinh dưỡng, trái tiêu có thể bị còi cọc, lép hạt, làm giảm sản lượng và giá trị thương phẩm. Ngược lại, một chế độ bón phân hợp lý sẽ giúp trái phát triển đồng đều, hạt chắc, nặng và đạt chất lượng cao. Bài viết này sẽ giúp nhà vườn hiểu rõ nhu cầu dinh dưỡng của cây tiêu trong giai đoạn nuôi trái, đồng thời hướng dẫn kỹ thuật bón phân đúng cách để tối ưu năng suất và chất lượng hạt tiêu.
Nhu cầu dinh dưỡng của cây tiêu trong giai đoạn nuôi trái và phát triển hạt
Trong giai đoạn nuôi trái và phát triển hạt, cây tiêu cần được cung cấp đầy đủ và cân đối dinh dưỡng để giúp trái phát triển tốt, chắc hạt, đạt năng suất cao. Dưới đây là các yếu tố dinh dưỡng quan trọng trong giai đoạn này:
Đạm (N) – Duy trì sinh trưởng nhưng không quá nhiều
Vai trò:
- Hỗ trợ quá trình tổng hợp chất hữu cơ, duy trì sự phát triển của lá và cành.
- Giúp cây có đủ diệp lục để quang hợp, cung cấp dinh dưỡng nuôi trái.
- Không bón quá nhiều đạm trong giai đoạn này vì cây có thể tập trung phát triển thân lá thay vì nuôi trái, dẫn đến rụng trái non. Nên kết hợp đạm với kali để giúp trái phát triển tốt hơn.
Lân (P) – Phát triển hạt tiêu chắc khỏe
Vai trò:
- Cần thiết cho sự hình thành và phát triển hạt, giúp tiêu không bị lép.
- Tham gia vào quá trình tổng hợp năng lượng để nuôi dưỡng trái.
Lưu ý:
- Nên bổ sung đúng liều lượng, không bón quá nhiều, vì có thể làm cây bị lão hóa sớm, ảnh hưởng đến các vụ sau.
- Có thể bổ sung qua phân bón gốc hoặc kết hợp với Canxi, Magie để tăng hiệu quả hấp thu.
Kali (K) – Thành phần quan trọng nhất giai đoạn nuôi trái
Vai trò:
- Tăng chất lượng hạt tiêu, giúp hạt đều, chắc, ít bị lép.
- Giúp cây chống chịu tốt hơn với thời tiết bất lợi như khô hạn, mưa nhiều.
Lưu ý:
- Kali là dưỡng chất quan trọng nhất trong giai đoạn này, cần ưu tiên bón đủ để tối ưu năng suất.
- Nếu thiếu kali, hạt tiêu dễ bị lép, trái nhỏ, năng suất thấp.
- Nên chọn các nguồn kali dễ hấp thu như Kali Sunphat (K₂SO₄) thay vì Kali Clorua (KCl) để tránh ảnh hưởng đến rễ.
Canxi (Ca) và Magie (Mg) – Cứng vỏ hạt, giảm rụng trái
Vai trò:
- Canxi giúp vỏ hạt chắc khỏe, hạn chế hiện tượng rụng trái non.
- Magie giúp tăng cường quang hợp, hỗ trợ tổng hợp dinh dưỡng từ lá xuống hạt.
- Tăng khả năng chống chịu với biến đổi thời tiết và sâu bệnh hại.
Lưu ý:
- Nên bổ sung Canxi và Magie qua phân bón lá hoặc bón gốc kết hợp để cây hấp thu hiệu quả hơn.
- Tránh bón quá nhiều Canxi, vì có thể gây cạnh tranh hấp thu với Kali và Magie, làm cây thiếu vi lượng khác.
- Vi lượng (Bo, Zn, Cu, Mn…) – Hỗ trợ quá trình tổng hợp dinh dưỡng
Vai trò:
- Bo giúp vận chuyển dinh dưỡng từ lá xuống hạt, giảm tỷ lệ hạt lép.
- Kẽm (Zn) hỗ trợ tổng hợp enzyme, giúp hạt phát triển đồng đều.
- Đồng (Cu), Mangan (Mn) cần thiết cho quá trình trao đổi chất trong hạt.
Lưu ý:
- Thiếu vi lượng có thể làm trái phát triển không đồng đều, tỷ lệ hạt lép cao.
- Nên bổ sung qua phân bón lá chứa vi lượng dạng Chelate, giúp cây dễ hấp thu hơn.
Lịch trình và phương pháp bón phân nuôi trái cho cây tiêu
Giai đoạn nuôi trái là thời điểm cây tiêu cần được cung cấp đầy đủ dinh dưỡng, giúp trái phát triển đều, chắc hạt và đạt năng suất cao. Dưới đây là kế hoạch bón phân chi tiết:
Thời điểm bón phân
Lần 1 – Khi trái mới hình thành (sau khi hoa rụng khoảng 2-3 tuần)
Mục đích: Giúp trái phát triển ổn định, hạn chế rụng sinh lý.
Dinh dưỡng cần bổ sung:
- Canxi, Bo: Giúp giữ trái, hạn chế rụng non.
- Đạm (N) vừa phải + Kali (K) thấp: Hỗ trợ nuôi cành, lá để tổng hợp dinh dưỡng nuôi trái.
- Phân hữu cơ vi sinh: Cải thiện đất, tăng khả năng hấp thu dinh dưỡng.
Lần 2 – Khi trái phát triển mạnh, bắt đầu lớn dần
Mục đích: Giúp trái phát triển nhanh, hạt đầy đặn.
Dinh dưỡng cần bổ sung:
- Kali cao + Magie: Giúp trái lớn nhanh, chắc hạt.
- Lân (P) + Canxi: Hỗ trợ phát triển vỏ hạt, giúp trái cứng cáp.
- Vi lượng (Zn, Cu, Mn): Tăng cường trao đổi chất, thúc đẩy sự phát triển đồng đều của trái.
Lần 3 – Trước khi hạt vào giai đoạn chín
Mục đích: Tăng tỷ lệ chắc hạt, hạn chế hạt lép.
Dinh dưỡng cần bổ sung:
- Kali cao: Giúp vỏ hạt cứng, chắc, tăng chất lượng tiêu.
- Bo + Kẽm: Hỗ trợ quá trình chín đồng đều.
- Hạn chế đạm (N): Để cây tập trung vào nuôi trái thay vì phát triển cành lá.
Loại phân và cách bón
Phân bón gốc (NPK tan chậm hoặc hữu cơ khoáng)
Loại phân:
- NPK 12-12-17+TE hoặc 13-13-21+TE: Bổ sung Kali cao hơn để giúp trái chắc, không bị lép.
- Phân hữu cơ hoai mục kết hợp chế phẩm vi sinh: Cải thiện đất, tăng cường khả năng hấp thu dinh dưỡng.
Liều lượng:
Mỗi lần bón khoảng 1,0 – 1,5 kg/cây (tùy vào độ tuổi và tình trạng phát triển).
Cách bón:
- Rải phân xung quanh gốc, cách gốc 30-40 cm.
- Lấp đất nhẹ và tưới nước ngay sau khi bón để phân tan tốt hơn.
- Phân bón lá (Bo, Canxi, Kali, Mg, vi lượng…)
Loại phân:
- Bo + Canxi: Phun vào giai đoạn đầu khi trái mới hình thành, giúp trái phát triển đều.
- Kali + Magie: Phun vào giữa và cuối giai đoạn, giúp hạt chắc, vỏ dày, không bị lép.
- Vi lượng (Zn, Cu, Mn): Hỗ trợ trao đổi chất, thúc đẩy trái phát triển đồng đều.
Cách phun:
- Thời điểm: Sáng sớm hoặc chiều mát.
- Tần suất: Phun định kỳ 15-20 ngày/lần.
Lưu ý:
- Không phun vào thời điểm trời nắng gắt để tránh cháy lá.
- Tránh phun khi mưa nhiều để hạn chế rửa trôi dinh dưỡng.
Những sai lầm cần tránh khi bón phân nuôi trái cho cây tiêu
Trong giai đoạn nuôi trái, việc bón phân sai cách có thể ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất, chất lượng hạt và sức khỏe cây tiêu. Dưới đây là những sai lầm phổ biến cần tránh:
Bón quá nhiều đạm (N)
Tác hại:
- Cây phát triển mạnh về cành lá, lấn át sự phát triển của trái.
- Hạn chế quá trình vận chuyển dinh dưỡng đến trái, làm trái chậm lớn và dễ rụng non.
- Thân lá quá mềm, cây dễ bị sâu bệnh tấn công, đặc biệt là bệnh thán thư, nấm hồng.
Cách khắc phục:
- Giảm bón đạm (N) sau khi đậu trái, tập trung bổ sung Kali (K) và Canxi (Ca) để nuôi hạt.
- Sử dụng phân hữu cơ hoai mục kết hợp chế phẩm vi sinh để giúp cây phát triển cân đối.
- Thiếu Kali (K) và Canxi (Ca)
Tác hại:
- Trái nhỏ, hạt lép nhiều, năng suất giảm.
- Trái dễ rụng khi gặp thời tiết khô hạn hoặc mưa lớn.
- Canxi thiếu hụt làm trái yếu, vỏ hạt mỏng, dễ bị nứt.
Cách khắc phục:
- Bổ sung Kali cao (NPK 13-13-21+TE, K2SO4, KCl) vào giai đoạn phát triển hạt.
- Cung cấp Canxi qua phun lá (CaCl2, Ca(NO3)2) để giúp vỏ hạt chắc khỏe.
- Kết hợp Magie (Mg) để tăng cường hấp thu Kali và Canxi hiệu quả hơn.
Bón phân không đúng thời điểm
Tác hại:
- Bón phân quá trễ: Cây không kịp hấp thu dưỡng chất, làm hạt không phát triển đầy đủ, dễ bị lép.
- Bón quá sớm: Khi trái chưa hình thành, cây không hấp thu hết dinh dưỡng, gây lãng phí.
Cách khắc phục:
Tuân thủ lịch bón phân hợp lý:
- Lần 1: Khi trái mới hình thành (2-3 tuần sau đậu trái).
- Lần 2: Khi trái lớn nhanh.
- Lần 3: Trước khi trái chín để chắc hạt.
Chú ý thời tiết: Không bón phân ngay trước mưa lớn hoặc khi đất quá khô.
Không kết hợp tưới nước hợp lý
Tác hại:
Tưới quá nhiều ngay sau khi bón:
- Trôi mất dưỡng chất, cây không hấp thu hiệu quả.
- Đất bí nước, rễ thiếu oxy, làm giảm khả năng hút dinh dưỡng.
Tưới quá ít:
- Phân không hòa tan đủ, cây khó hấp thu, giảm hiệu quả bón phân.
- Rễ bị khô, cây dễ rụng trái.
Cách khắc phục:
- Tưới nước đều đặn, giữ độ ẩm ổn định, đặc biệt trong mùa khô.
- Sau khi bón phân, tưới với lượng vừa phải, không để đất quá khô hoặc quá ướt.
- Ưu tiên tưới nhỏ giọt hoặc tưới rãnh để phân tan từ từ, cây hấp thu tốt hơn.
Kết hợp với các biện pháp khác để tối ưu hiệu quả nuôi trái cho cây tiêu
Trong giai đoạn nuôi trái, ngoài việc bón phân hợp lý, các biện pháp chăm sóc khác cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tăng năng suất, giảm rụng trái và cải thiện chất lượng hạt. Dưới đây là những phương pháp quan trọng cần áp dụng:
Điều chỉnh tưới nước hợp lý
Tầm quan trọng:
- Đảm bảo độ ẩm đất ổn định, giúp cây hấp thụ dinh dưỡng tốt, đặc biệt là Kali và Canxi để nuôi trái.
- Hạn chế tình trạng rụng trái non do thiếu hoặc thừa nước.
Cách thực hiện:
- Tưới nước định kỳ, duy trì độ ẩm đất khoảng 60-70%, không để đất quá khô hoặc quá ướt.
- Không tưới nước tràn, tránh đọng nước gây thối rễ, ảnh hưởng đến khả năng nuôi trái.
- Ưu tiên tưới nhỏ giọt hoặc tưới rãnh, giúp nước thấm từ từ, tạo điều kiện tốt nhất cho cây hấp thụ dinh dưỡng.
- Trong mùa mưa, thoát nước tốt, tránh ngập úng làm cây bị stress sinh lý.
Kiểm tra sâu bệnh định kỳ
Nguy cơ sâu bệnh trong giai đoạn nuôi trái:
- Bệnh thán thư, nấm hồng làm rụng trái hàng loạt, ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất.
- Tuyến trùng hại rễ gây suy yếu cây, khiến cây không đủ sức nuôi trái.
- Bọ trĩ, rệp sáp, nhện đỏ chích hút làm trái còi cọc, kém phát triển.
Giải pháp phòng trừ:
- Kiểm tra vườn thường xuyên, đặc biệt vào mùa mưa hoặc thời điểm ẩm độ cao.
- Sử dụng chế phẩm sinh học hoặc thuốc đặc trị để kiểm soát sâu bệnh kịp thời.
- Hạn chế phun thuốc hóa học trong thời kỳ trái phát triển để tránh ảnh hưởng đến chất lượng tiêu thành phẩm.
Cắt tỉa cành tạo thông thoáng
Lợi ích của việc cắt tỉa:
- Giảm sự cạnh tranh dinh dưỡng, giúp cây tập trung nuôi trái.
- Hạn chế sự phát triển của nấm bệnh do độ ẩm cao.
- Tạo điều kiện cho ánh sáng và không khí lưu thông, giúp trái phát triển đồng đều.
Cách thực hiện:
- Cắt bỏ cành già, cành vượt, cành sâu bệnh, giữ lại các cành khỏe mạnh.
- Không tỉa quá mức để tránh làm cây bị sốc, ảnh hưởng đến sự phát triển của trái.
- Dọn sạch lá rụng, tàn dư thực vật để giảm mầm bệnh trong vườn.
Bón phân đúng cách trong giai đoạn phát triển hạt có vai trò quyết định đến năng suất và chất lượng hạt tiêu. Việc lựa chọn loại phân phù hợp, bón đúng thời điểm và kết hợp với tưới nước, phòng trừ sâu bệnh sẽ giúp cây tiêu phát triển khỏe mạnh, hạn chế tình trạng rụng trái và lép hạt.
Nhà vườn cần tránh bón quá nhiều đạm, gây mềm cây và giảm chất lượng hạt, đồng thời bổ sung đầy đủ Kali, Canxi để giúp trái chắc, hạt nặng. Việc kết hợp giữa bón gốc và phun phân bón lá đúng liều lượng sẽ đảm bảo trái phát triển đồng đều, chắc hạt, mang lại vụ mùa năng suất cao và chất lượng tốt.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
