Trong sản xuất cà chua thương phẩm, việc đạt năng suất cao chỉ là một phần của thành công. Điều mà thị trường, nhà đóng gói và người tiêu dùng ngày nay quan tâm nhiều hơn chính là chất lượng trái sau thu hoạch – từ hình thức bên ngoài đến độ bền khi bảo quản và vận chuyển. Một trái cà chua lý tưởng không chỉ cần đỏ đều, không rạn vỏ mà còn phải bóng đẹp, chắc mô, ít hư thối và giữ được lâu sau khi hái.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều vườn cà chua dù chăm sóc đúng kỹ thuật nhưng vẫn gặp tình trạng trái dễ sạm vỏ, xuống màu nhanh, mềm cuống hoặc rụng cuống chỉ sau vài ngày thu. Nguyên nhân không hẳn do giống hay sâu bệnh, mà phần lớn đến từ thiếu dưỡng chất cấu trúc ở giai đoạn cuối, đặc biệt là các yếu tố như Silic, Canxi, Kali và các vi lượng sinh học.
Việc sử dụng phân bón lá đúng loại, đúng thời điểm trong 10–14 ngày cuối cùng trước thu hoạch sẽ giúp mô trái được củng cố, vỏ dày và dai hơn, từ đó nâng cao giá trị thương phẩm và kéo dài khả năng bảo quản. Vậy nên dùng phân gì? Sử dụng ra sao để vừa hiệu quả vừa an toàn thực phẩm? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn lựa chọn giải pháp phù hợp nhất cho giai đoạn quyết định này.
Vì sao trái cà chua dễ mất phẩm chất sau thu hoạch?
Cà chua là loại quả có cấu trúc mô mềm, tốc độ chín nhanh và vỏ tương đối mỏng. Điều này giúp trái dễ chín đều, ăn ngon, nhưng lại làm giảm đáng kể khả năng bảo quản sau thu hoạch nếu không được chăm sóc đúng ở giai đoạn cuối. Dưới đây là những nguyên nhân thường gặp khiến trái cà chua nhanh hư, khó bảo quản và mất giá trị thương phẩm:
Mô vỏ mỏng, dễ mất nước
Khi vỏ trái không đủ độ dày hoặc thiếu các khoáng chất cấu trúc như Silic, Canxi, mô vỏ sẽ bị rút nước nhanh sau khi hái. Điều này dẫn đến hiện tượng trái mềm nhũn, teo cuống, giảm độ bóng và trọng lượng.
Phát triển không đồng đều giữa các phần mô trái
Nếu trái chưa được nuôi dinh dưỡng đúng giai đoạn cuối, mô ruột và mô vỏ không phát triển đồng bộ. Hậu quả là trái chín loang, dễ bị sượng ở đỉnh hoặc mềm ở đáy, tạo điều kiện cho vi khuẩn, nấm xâm nhập.
Thiếu dưỡng chất điều hòa màng tế bào và bảo vệ mô
Một số vi lượng như Zn, Mg, Bo và các amino acid sinh học giúp trái có khả năng tự bảo vệ trước các phản ứng oxy hóa sau khi hái. Nếu thiếu các yếu tố này, mô trái nhanh bị phân hủy, rút nước hoặc thối mềm.
Thu hoạch khi cây đang suy dinh dưỡng hoặc gặp stress
Nếu trong 10–14 ngày trước thu hoạch, cây bị thiếu hụt Kali, Canxi hoặc không được bổ sung dinh dưỡng qua lá, thì chất lượng mô trái sẽ không được củng cố. Khi gặp dao động về độ ẩm, nhiệt độ sau thu hoạch, trái dễ xuống màu hoặc mềm sớm.
Thiếu Silic – lớp bảo vệ tự nhiên của mô vỏ
Silic không chỉ làm dày vỏ mà còn tạo một màng bảo vệ sinh học giúp hạn chế thoát hơi nước và sự xâm nhập của vi sinh vật. Thiếu Silic là nguyên nhân khiến trái dễ nứt, sạm vỏ và không bóng đẹp dù đạt màu đỏ lý tưởng.
Hiểu rõ những yếu tố này sẽ giúp nhà vườn có hướng bổ sung kịp thời để cải thiện hình thức trái và kéo dài thời gian bảo quản, đặc biệt qua việc sử dụng phân bón lá đúng loại, đúng thời điểm ở phần tiếp theo.
Mục tiêu khi sử dụng phân bón lá giai đoạn gần thu hoạch
Giai đoạn 10–14 ngày trước thu hoạch là thời điểm “chốt hạ” về chất lượng thương phẩm của trái cà chua. Đây không còn là lúc cây cần phát triển kích thước trái, mà là giai đoạn ổn định cấu trúc mô và hoàn thiện ngoại hình của trái. Việc bổ sung phân bón lá vào thời điểm này không nhắm đến tăng năng suất, mà tập trung vào các mục tiêu sau:
Tăng độ dày và độ dai của mô vỏ trái
Giúp trái chắc tay, không mềm vỏ khi gặp độ ẩm thấp hoặc thay đổi môi trường vận chuyển. Mô vỏ dày và đàn hồi tốt cũng giúp trái chịu được va chạm nhẹ trong quá trình thu hái, đóng gói.
Giảm tốc độ mất nước sau thu hoạch
Khi trái có lớp biểu bì chắc khỏe, khả năng thoát hơi nước sẽ giảm đáng kể. Đây là yếu tố then chốt giúp trái giữ được trọng lượng và độ bóng trong suốt quá trình lưu trữ và vận chuyển.
Ổn định màu sắc và độ bóng vỏ
Phân bón lá có chứa vi lượng sinh học và amino acid giúp hoạt hóa các enzyme tạo màu, giúp trái lên màu đều, đỏ sâu và sáng bóng tự nhiên. Điều này rất quan trọng đối với các thị trường đòi hỏi cao về ngoại hình nông sản.
Hỗ trợ khả năng kháng vi sinh vật tự nhiên của mô trái
Một số thành phần như Silic, Bo, Zn, hoặc peptide sinh học giúp củng cố “hàng rào sinh học” trong mô trái, hạn chế sự xâm nhập của nấm và vi khuẩn gây hư hỏng sớm.
Duy trì chất lượng sau thu hoạch mà không làm ảnh hưởng đến an toàn thực phẩm
Phân bón lá sử dụng ở giai đoạn này cần có thời gian cách ly rõ ràng, không để lại dư lượng ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng.
Khi sử dụng đúng sản phẩm và đúng thời điểm, phân bón lá sẽ không chỉ cải thiện vẻ ngoài của trái cà chua, mà còn tạo ra lợi thế cạnh tranh thực sự trong thị trường tiêu thụ và chế biến.
Nhóm phân bón lá nên sử dụng để làm bóng và kéo dài bảo quản
Để đạt được mục tiêu trái cà chua bóng đẹp, chắc vỏ và giữ được lâu sau khi thu hoạch, nhà vườn nên ưu tiên sử dụng các nhóm phân bón lá có khả năng củng cố mô vỏ, ổn định màu sắc và giảm tốc độ phân hủy sau khi trái rời cây. Dưới đây là ba nhóm chính được khuyến nghị:
a. Silic sinh học dạng hòa tan tốt
Tác dụng chính: Làm dày thành tế bào, tạo lớp màng mỏng ngay trên biểu bì trái giúp hạn chế mất nước, tăng độ bóng vỏ và làm chậm quá trình mềm hóa mô.
Hiệu quả quan sát được: Trái sau thu hoạch giữ được độ căng bóng lâu hơn, khó bị xỉn màu hay sạm vỏ khi tiếp xúc không khí.
Dạng nên dùng: Silic hữu cơ, monosilicic acid hoặc dạng hòa tan ổn định, không gây kết tủa khi phối trộn.
📌 Gợi ý đọc thêm: [Sử dụng Silic và Amino giúp trái cà chua lớn đều và chắc vỏ]
b. Canxi chelate và Kali hữu hiệu
Canxi: Củng cố liên kết giữa các tế bào, giúp mô vỏ dai và ít bị nứt trong quá trình đóng gói, vận chuyển.
Kali: Tăng hàm lượng đường và chất khô trong mô trái, làm trái chắc tay, nặng và có độ bóng tự nhiên.
Lưu ý: Cần dùng dạng dễ hấp thu qua lá, như Canxi chelate hoặc kali hữu cơ, tránh dạng nitrate hoặc chloride nếu phun sát ngày thu hoạch.
c. Amino acid và vi lượng sinh học (Zn, Mg, Bo, Fe)
Amino acid: Giúp duy trì trao đổi chất ổn định ở mô vỏ và mô cuống, làm chậm quá trình phân hủy sau khi hái.
Kẽm, Magiê, Bo, Sắt: Hỗ trợ enzyme nội bào, thúc đẩy hoàn thiện màu vỏ và tăng khả năng chống oxy hóa.
Tác dụng tổng hợp: Làm vỏ sáng màu, đều màu, giữ được độ bóng tự nhiên và làm chậm quá trình xuống màu sau thu hoạch.
Sử dụng tổ hợp các nhóm phân trên, phối hợp nhịp nhàng trong khoảng 10–14 ngày trước thu hoạch, sẽ giúp cải thiện rõ rệt ngoại hình trái cà chua cũng như khả năng trữ hàng và vận chuyển xa.
Hướng dẫn sử dụng phân bón lá đúng cách ở giai đoạn trước thu hoạch
Dù chọn đúng loại phân bón lá, nhưng nếu sử dụng sai thời điểm hoặc liều lượng không phù hợp, hiệu quả cải thiện chất lượng trái cà chua vẫn sẽ không như mong đợi. Dưới đây là một số hướng dẫn quan trọng giúp phân phát huy hiệu quả tối đa:
a. Thời điểm phun lý tưởng
Khoảng 10–14 ngày trước thu hoạch chính thức là thời điểm vàng để củng cố mô vỏ, giảm mất nước và tối ưu ngoại hình trái.
Nên tránh phun trong 5 ngày cuối cùng, trừ khi là sản phẩm có ghi rõ “an toàn thu hoạch trong vòng 2–3 ngày” (thường là amino acid, silic tự nhiên hoặc vi lượng sinh học).
b. Liều lượng và tần suất
Ưu tiên phun với liều nhẹ nhưng chia thành 2 lần, thay vì 1 lần đậm đặc. Cách này giúp cây hấp thu đều và giảm nguy cơ tồn dư trên bề mặt trái.
Lần 1: Cách thu hoạch khoảng 12–14 ngày
Lần 2: Cách thu hoạch khoảng 5–7 ngày (chỉ phun các nhóm vi lượng sinh học và amino, nếu cần)
c. Kỹ thuật phun và điều kiện thời tiết
Phun vào sáng sớm hoặc chiều mát, khi lá khô và không mưa trong ít nhất 6 giờ sau đó.
Sử dụng vòi phun sương mịn, phun đều từ ngọn đến phần quả phía dưới để bao phủ toàn bộ trái.
Không phun lúc nắng gắt, tránh gây sạm vỏ hoặc làm tổn thương mô bề mặt trái.
d. Kết hợp các nhóm phân bón lá một cách khoa học
Có thể phối hợp Silic + Canxi + Amino + vi lượng, nhưng cần đọc kỹ hướng dẫn để đảm bảo không xảy ra kết tủa hoặc phản ứng hóa học trong bình pha.
Ưu tiên sử dụng các sản phẩm đã được nhà sản xuất khuyến cáo có thể pha chung, hoặc dùng sản phẩm tích hợp sẵn nhiều thành phần.
Kết luận
Giai đoạn cuối cùng trước thu hoạch là thời điểm mang tính quyết định đến chất lượng thương phẩm và khả năng bảo quản của trái cà chua. Nếu như các giai đoạn trước đó chú trọng đến kích thước và năng suất, thì ở giai đoạn này, mục tiêu chính là củng cố mô vỏ, ổn định ngoại hình và duy trì chất lượng sau khi trái rời cây.
Việc lựa chọn đúng loại phân bón lá, ưu tiên các thành phần như Silic, Canxi, Kali, Amino acid và vi lượng sinh học sẽ giúp trái cà chua đạt được độ bóng đẹp, chắc tay và bền màu. Tuy nhiên, hiệu quả của các sản phẩm này chỉ được phát huy trọn vẹn khi nhà vườn sử dụng đúng thời điểm, đúng liều lượng và đúng kỹ thuật.
Áp dụng giải pháp một cách chủ động ở giai đoạn 10–14 ngày trước thu hoạch không chỉ giúp tăng giá bán mà còn tạo lợi thế cạnh tranh rõ rệt cho sản phẩm trên thị trường trong nước lẫn xuất khẩu.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
