Spinosad là một trong những hoạt chất thuốc trừ sâu sinh học nổi bật nhất hiện nay, được chiết xuất từ vi khuẩn Saccharopolyspora spinosa. Với cơ chế tác động kép lên hệ thần kinh và khả năng tiêu diệt hiệu quả nhiều loại sâu hại nguy hiểm như sâu tơ, sâu xanh, bọ trĩ, ruồi đục trái, Spinosad trở thành lựa chọn ưu tiên cho sản xuất nông nghiệp sạch và an toàn. Đặc biệt, hoạt chất này được chấp thuận sử dụng trong nông nghiệp hữu cơ tại nhiều quốc gia.
1️⃣ Giới thiệu hoạt chất và nhóm hóa học
Spinosad là một hợp chất lên men tự nhiên, thuộc nhóm Spinosyn – nhóm thuốc trừ sâu sinh học có nguồn gốc từ vi sinh vật. Thành phần chính bao gồm hai hoạt chất đồng phân: Spinosyn A và Spinosyn D, kết hợp để tăng hiệu quả diệt sâu.
- Nguồn gốc: Vi sinh vật lên men – an toàn với con người và môi trường.
- Tính chất: Ít tan trong nước, bền trong điều kiện ánh sáng và pH trung tính.
- Dạng tác động: Tiếp xúc và vị độc, hấp thu nhanh qua da và ruột của sâu.
- Tốc độ tác động: Làm sâu ngừng ăn sau vài giờ và chết sau 1–2 ngày.
2️⃣ Cơ chế tác động
Spinosad tác động lên hệ thần kinh côn trùng theo cơ chế kép:
- Kích hoạt mạnh thụ thể nicotinic acetylcholine (nAChR) – gây kích thích quá mức và tê liệt hệ thần kinh.
- Gây ức chế hệ thần kinh trung ương, khiến sâu mất khả năng vận động, ngừng ăn và chết.
- Tác động hiệu quả với cả sâu kháng nhóm Pyrethroid hoặc Carbamate.
💡 Do là thuốc sinh học, Spinosad có thể cần 1–2 ngày để đạt hiệu quả tiêu diệt hoàn toàn.
3️⃣ Phổ tác dụng – Các loài sâu hại bị tiêu diệt hiệu quả
Spinosad có phổ tác dụng rộng, kiểm soát hiệu quả các loài sâu và côn trùng gây hại phổ biến:
- Sâu tơ, sâu xanh, sâu khoang, sâu cuốn lá
- Bọ trĩ (Thrips spp.) – trên sầu riêng, hành lá, hoa màu
- Ruồi đục trái – đặc biệt hiệu quả khi phun sớm
- Sâu đục thân, sâu đục quả non – trên cây ăn trái
- Sâu hại hoa, sâu cắn đọt – trên rau, hoa kiểng
4️⃣ Cây trồng phù hợp
Spinosad thích hợp sử dụng trên nhiều loại cây trồng có giá trị cao, đặc biệt là:
- Rau màu: cải xanh, bắp cải, cà chua, dưa leo, ớt
- Cây ăn trái: sầu riêng, xoài, cam, quýt, mãng cầu, chanh
- Cây công nghiệp: chè, cà phê, hồ tiêu
- Hoa kiểng: hoa cúc, dạ yến thảo, đồng tiền
- Lúa: hỗ trợ quản lý sâu đục thân, sâu cuốn lá
📌 Được phép sử dụng trong canh tác hữu cơ, phù hợp với tiêu chuẩn GlobalG.A.P, VietGAP và nông nghiệp hữu cơ quốc tế.
5️⃣ Thời điểm sử dụng hiệu quả nhất
Spinosad phát huy hiệu quả cao khi được sử dụng:
- Ngay khi sâu mới nở hoặc bọ trĩ mới xuất hiện, giúp ngăn chặn sớm vòng đời sâu hại.
- Trong các giai đoạn cây ra đọt non, ra hoa, trái non – thời điểm sâu, ruồi, bọ trĩ thường gây hại nặng.
- Trước khi phát sinh dịch hại lớn – đặc biệt hữu ích trong chương trình phòng ngừa chủ động.
💡 Thời điểm phun tốt nhất là sáng sớm hoặc chiều mát, khi sâu hại hoạt động mạnh và điều kiện môi trường thuận lợi cho hấp thụ thuốc.
6️⃣ Lưu ý khi sử dụng
- Không nên lạm dụng – chỉ phun khi phát hiện sâu/bọ trĩ hoặc phòng định kỳ theo khuyến cáo.
- Không phun trong điều kiện nắng gắt hoặc khi có mưa ngay sau phun.
- Tuy an toàn với con người, Spinosad có thể gây ảnh hưởng nhẹ đến ong mật và sinh vật thủy sinh – tránh phun trong vùng nuôi ong hoặc gần ao hồ.
- Sử dụng đúng liều lượng để tránh tồn dư hoặc giảm hiệu quả.
7️⃣ Một số sản phẩm thương mại phổ biến tại Việt Nam
Spinosad là thành phần chính trong nhiều sản phẩm chất lượng cao:
- Success 480SC – Dow AgroSciences (nay thuộc Corteva)
- Tracer 480SC – Dow AgroSciences
- Spino 480SC – Thuốc nội địa phổ biến
- Spin-Tec 48SC – hiệu quả trên sâu tơ và ruồi đục trái
- Biotrine 48SC – sản phẩm sinh học, dùng cho rau sạch
📌 Các sản phẩm dạng SC (suspension concentrate) dễ sử dụng, ít mùi, phù hợp với sản xuất nông nghiệp sạch.
8️⃣ Gợi ý luân phiên để tránh kháng thuốc
Mặc dù là thuốc sinh học, Spinosad vẫn có thể bị sâu hại kháng nếu sử dụng liên tục. Để tăng hiệu quả và giảm kháng, cần luân phiên với các nhóm cơ chế khác như:
- Indoxacarb – nhóm Oxadiazine
- Emamectin benzoate – nhóm Avermectin (cẩn trọng khi sử dụng nhiều lần)
- Chlorantraniliprole – nhóm Diamide
- Bacillus thuringiensis (Bt) – thuốc sinh học
- Neem oil / Azadirachtin – thảo mộc tự nhiên
💡 Không nên phun Spinosad quá 2–3 lần liên tiếp trong một vụ canh tác.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
