Với khí hậu nhiệt đới gió mùa, Việt Nam có điều kiện thuận lợi để trồng bắp, tuy nhiên, đây cũng là môi trường lý tưởng cho nhiều loại sâu hại phát triển. Năng suất và chất lượng bắp có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng nếu không được bảo vệ kịp thời khỏi các tác nhân gây hại này. Việc nhận biết các loại sâu hại ở cây bắp là bước đầu tiên và quan trọng nhất trong công tác phòng trừ. Nắm bắt được đặc điểm hình thái, tập tính sinh thái và tác hại của từng loại sâu hại sẽ giúp nông dân có những biện pháp phòng trừ hiệu quả và tiết kiệm.
Sâu đục thân bắp (Ostrinia nubilalis)
Sâu đục thân là một trong những loại sâu hại nguy hiểm nhất đối với cây bắp, gây ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và chất lượng thu hoạch. Dưới đây là thông tin chi tiết về đặc điểm, tác hại và cách nhận dạng của loại sâu hại này:
Đặc điểm:
Sâu trưởng thành:
- Có màu nâu hơi hồng, thân dài khoảng 2-3 cm.
- Cánh dài, sải cánh khoảng 3-4 cm.
- Hoạt động mạnh vào ban đêm, ban ngày thường ẩn nấp dưới tán cây hoặc trong các kẽ lá.
Sâu non:
- Có màu trắng ngà, đầu màu nâu.
- Cơ thể mập mạp, có nhiều nếp gấp ngang.
- Sâu non thường hoạt động bên trong thân cây.
Trứng:
- Có màu trắng ngà, hình bầu dục, được đẻ rải rác trên lá hoặc thân cây.
Tác hại:
Sâu non:
- Đục vào thân cây, tạo nên những đường hầm bên trong.
- Làm cho cây còi cọc, phát triển kém, dễ gãy đổ.
- Sâu còn có thể đục vào bắp, gây hại cho hạt.
Sâu trưởng thành:
- Ít gây hại trực tiếp cho cây bắp, nhưng là nguồn lây lan cho thế hệ sau.
Cách nhận dạng:
Dấu hiệu trên cây:
- Trên thân cây có lỗ đục nhỏ, thường tập trung ở phần gốc và thân giữa.
- Phân và dịch hại màu nâu chảy ra từ các lỗ đục.
- Cây còi cọc, phát triển kém, lá úa vàng.
- Bắp bị teo tóp, hạt lép lẹt.
Quan sát trực tiếp:
- Sâu non thường ẩn nấp bên trong thân cây, khó phát hiện bằng mắt thường.
- Sâu trưởng thành có thể bắt gặp khi soi đèn pin vào ruộng bắp vào ban đêm.
Sâu ăn lá
Sâu ăn lá là nhóm sâu hại phổ biến trên cây bắp, bao gồm nhiều loại như sâu xanh, sâu keo, sâu ăn lá cuốn,… gây ảnh hưởng đáng kể đến năng suất và chất lượng cây trồng. Dưới đây là thông tin chi tiết về đặc điểm, tác hại và cách nhận dạng của nhóm sâu hại này:
Đặc điểm:
Sâu non:
- Có nhiều loại với màu sắc và kích thước khác nhau, thường gặp là sâu xanh, sâu keo, sâu ăn lá cuốn.
- Sâu non có thể có sọc, đốm hoặc trơn.
- Sâu non thường hoạt động mạnh vào ban đêm, ban ngày ẩn nấp dưới mặt lá hoặc trong các kẽ lá.
Sâu trưởng thành:
- Là bướm đêm có màu sắc và kích thước khác nhau tùy loại.
- Hoạt động mạnh vào ban đêm, ban ngày thường ẩn nấp dưới tán cây hoặc trong các kẽ lá.
Trứng:
Có màu trắng ngà hoặc vàng nhạt, hình cầu, được đẻ rải rác trên lá hoặc thân cây.
Tác hại:
Sâu non:
- Ăn lá non, đục lỗ trên lá, làm ảnh hưởng đến khả năng quang hợp của cây.
- Sâu có thể ăn lá non, đọt non, thậm chí cả bắp non.
- Gây cho cây còi cọc, phát triển kém, năng suất giảm.
- Sâu còn có thể truyền một số bệnh virus cho cây bắp.
Sâu trưởng thành:
- Ít gây hại trực tiếp cho cây bắp, nhưng là nguồn lây lan cho thế hệ sau.
Cách nhận dạng:
Dấu hiệu trên cây:
- Trên lá có các lỗ thủng, vết rách, mép lá bị gặm nhấm.
- Lá có thể bị úa vàng, héo rũ.
- Phân của sâu bám trên lá, thân cây.
Quan sát trực tiếp:
- Sâu non thường hoạt động mạnh vào ban đêm, có thể bắt gặp khi soi đèn pin vào ruộng bắp.
- Sâu trưởng thành có thể bắt gặp khi soi đèn pin vào ruộng bắp vào ban đêm.
Sâu đục bắp
Sâu đục bắp là tên gọi chung cho nhóm sâu hại đục vào bắp, gây ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và chất lượng thu hoạch. Dưới đây là thông tin chi tiết về đặc điểm, tác hại và cách nhận dạng của nhóm sâu hại này:
Đặc điểm:
Sâu non:
- Có nhiều loại với màu sắc và kích thước khác nhau, thường gặp là sâu đục bắp bông, sâu đục bắp trái.
- Sâu non có thể có sọc, đốm hoặc trơn.
- Sâu non thường hoạt động bên trong bắp.
Sâu trưởng thành:
- Là bướm đêm có màu sắc và kích thước khác nhau tùy loại.
- Hoạt động mạnh vào ban đêm, ban ngày thường ẩn nấp dưới tán cây hoặc trong các kẽ lá.
Trứng:
- Có màu trắng ngà hoặc vàng nhạt, hình cầu, được đẻ rải rác trên lá hoặc thân cây.
Tác hại:
Sâu non:
- Đục vào bắp, làm cho hạt bị hư hại, teo tóp, lép lẹt.
- Bắp bị đục lỗ, tạo điều kiện cho nấm mốc phát triển.
- Gây ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng thu hoạch.
- Sâu còn có thể truyền một số bệnh virus cho cây bắp.
Sâu trưởng thành:
- Ít gây hại trực tiếp cho cây bắp, nhưng là nguồn lây lan cho thế hệ sau.
Cách nhận dạng:
Dấu hiệu trên bắp:
- Bắp bị đục lỗ, có phân và dịch hại màu nâu bên trong.
- Hạt bắp bị teo tóp, lép lẹt, có màu nâu đen.
- Bắp có thể bị thối rữa do nấm mốc phát triển.
Quan sát trực tiếp:
- Sâu non thường ẩn nấp bên trong bắp, khó phát hiện bằng mắt thường.
- Sâu trưởng thành có thể bắt gặp khi soi đèn pin vào ruộng bắp vào ban đêm
Rầy mềm hại bắp (Aphis maydis)
Rầy mềm là một loại côn trùng nhỏ, gây hại phổ biến trên nhiều loại cây trồng, bao gồm cả cây bắp. Dưới đây là thông tin chi tiết về đặc điểm, tác hại và cách nhận dạng của loại sâu hại này:
Đặc điểm:
- Kích thước: Rầy mềm trưởng thành chỉ dài khoảng 1-2 mm, có màu xanh nhạt hoặc vàng nhạt.
- Hình dạng: Cơ thể rầy mềm mềm mại, hình bầu dục.
- Cánh: Rầy mềm có cánh trong suốt, nhưng thường không sử dụng để bay mà chỉ để di chuyển ngắn.
- Vòi: Rầy mềm có vòi chích hút để hút nhựa cây.
- Vòng đời: Rầy mềm có vòng đời ngắn, chỉ khoảng 7-10 ngày.
- Sinh sản: Rầy mềm sinh sản vô tính, mỗi con rầy mềm trưởng thành có thể sinh ra hàng chục con rầy con mỗi ngày.
Tác hại:
- Rầy mềm gây hại cho cây bắp bằng cách chích hút nhựa cây, làm cho cây còi cọc, phát triển kém.
- Lá cây bị rầy mềm chích hút thường chuyển sang màu vàng úa, sau đó rụng dần.
- Rầy mềm còn có thể truyền một số bệnh virus cho cây bắp.
- Năng suất và chất lượng bắp bị ảnh hưởng đáng kể do sự tấn công của rầy mềm.
- Mật do rầy mềm tiết ra trên lá, thân cây tạo điều kiện cho nấm mốc phát triển.
Cách nhận dạng:
- Quan sát trên lá, thân cây bắp có những chấm nhỏ màu xanh nhạt hoặc vàng nhạt, đó chính là rầy mềm.
- Lá cây bị rầy mềm chích hút thường chuyển sang màu vàng úa, sau đó rụng dần.
- Mật do rầy mềm tiết ra trên lá, thân cây tạo điều kiện cho nấm mốc phát triển.
- Kiến thường đến hút mật do rầy mềm tiết ra, đây cũng là dấu hiệu nhận biết rầy mềm đang hiện diện.
- Trên lá và thân cây có lớp sáp trắng do rầy mềm tiết ra, mặt dưới lá xuất hiện nhiều chấm đen.
Sâu khoang
Sâu khoang (tên khoa học: Helicoverpa armigera) là một loại sâu hại nguy hiểm cho nhiều loại cây trồng, bao gồm cả cây bắp. Dưới đây là thông tin chi tiết về đặc điểm, tác hại và cách nhận dạng của loại sâu hại này:
Đặc điểm:
Sâu non:
- Có màu xanh lục hoặc nâu, dọc 2 bên lưng có đường chỉ mờ.
- Đầu màu đen, trên đầu có một đốm trắng hình chữ V.
- Sâu non có thể dài đến 4 cm.
Sâu trưởng thành:
- Là bướm đêm có cánh màu nâu xám, sải cánh khoảng 3-4 cm.
- Trên cánh trước của bướm có một đốm hình quả thận màu nâu sẫm.
Trứng:
- Có màu trắng ngà, hình cầu, được đẻ rải rác trên lá hoặc thân cây.
Tác hại:
Sâu non:
- Ăn lá, thân, nõn và bắp non của cây.
- Sâu khoang có thể đục vào quả bắp, làm hỏng hạt bên trong.
- Gây ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng thu hoạch.
- Sâu khoang còn có thể ăn các loại quả khác như cà chua, ớt, đậu đỗ,…
Sâu trưởng thành:
- Ít gây hại trực tiếp cho cây bắp, nhưng là nguồn lây lan cho thế hệ sau.
Cách nhận dạng:
Dấu hiệu trên cây:
- Lá cây bị gặm nhấm, có nhiều lỗ thủng.
- Thân cây bị đục lỗ, có phân và dịch hại màu nâu.
- Bắp non bị đục lỗ, có màu nâu đen.
- Quả bắp bị thối rữa do nấm mốc phát triển.
Quan sát trực tiếp:
- Sâu non thường hoạt động vào ban đêm, có thể bắt gặp khi soi đèn pin vào ruộng bắp.
- Sâu trưởng thành có thể bắt gặp khi soi đèn pin vào ruộng bắp vào ban đêm.
Bọ xít hại bắp
Đặc điểm, tác hại và cách nhận dạng
Bọ xít muỗi (tên khoa học: Nezara viridula) là một loại côn trùng gây hại phổ biến trên nhiều loại cây trồng, bao gồm cả cây bắp. Dưới đây là thông tin chi tiết về đặc điểm, tác hại và cách nhận dạng của loại sâu hại này:
Đặc điểm:
- Kích thước: Bọ xít muỗi trưởng thành dài khoảng 12-15 mm, có màu nâu đen hoặc xanh lục.
- Hình dạng: Bọ xít muỗi có hình dạng giống muỗi, thân bầu dục, đầu nhọn.
- Cánh: Bọ xít muỗi có hai cánh trong suốt, khi đậu hai cánh xếp chồng lên nhau.
- Vòi: Bọ xít muỗi có vòi chích hút để hút nhựa cây.
- Vòng đời: Bọ xít muỗi có vòng đời khoảng 30-40 ngày.
- Sinh sản: Bọ xít muỗi đẻ trứng thành cụm trên lá hoặc thân cây. Mỗi con bọ xít muỗi trưởng thành có thể đẻ tới 200 quả trứng.
Tác hại:
- Bọ xít muỗi gây hại cho cây bắp bằng cách chích hút nhựa cây, làm cho cây còi cọc, phát triển kém.
- Lá cây bị bọ xít muỗi chích hút thường chuyển sang màu vàng úa, sau đó rụng dần.
- Bọ xít muỗi còn có thể truyền một số bệnh virus cho cây bắp.
- Năng suất và chất lượng bắp bị ảnh hưởng đáng kể do sự tấn công của bọ xít muỗi.
- Vết chích của bọ xít muỗi có thể làm cho quả bắp bị sẹo, giảm giá trị thương phẩm.
Cách nhận dạng:
- Quan sát trên lá, thân cây bắp có những vết đốm đen do bọ xít muỗi chích hút.
- Lá cây bị bọ xít muỗi chích hút thường chuyển sang màu vàng úa, sau đó rụng dần.
- Có thể nhìn thấy bọ xít muỗi trưởng thành di chuyển trên lá hoặc thân cây.
- Trứng của bọ xít muỗi có màu vàng cam,
Sâu đục rễ hại bắp
Sâu đục rễ (tên khoa học: Diabrotica virgifera) là một loại côn trùng gây hại phổ biến cho nhiều loại cây trồng, bao gồm cả cây bắp. Dưới đây là thông tin chi tiết về đặc điểm, tác hại và cách nhận dạng của loại sâu hại này:
Đặc điểm:
Sâu non:
- Có màu trắng ngà, đầu màu nâu.
- Sâu non có thể dài đến 3 cm.
- Sâu non sống và gây hại trong đất, ăn rễ cây.
Sâu trưởng thành:
- Là bọ cánh cứng có màu vàng xanh, sải cánh khoảng 1 cm.
- Trên cánh trước của bọ cánh cứng có sọc màu đen.
Trứng:
- Có màu trắng ngà, hình cầu, được đẻ trong đất.
Tác hại:
Sâu non:
- Gây hại cho cây bắp bằng cách ăn rễ cây, làm ảnh hưởng đến khả năng hấp thu dinh dưỡng của cây.
- Cây bị ảnh hưởng bởi sâu đục rễ thường còi cọc, phát triển kém, vàng úa.
- Trong trường hợp nặng, cây có thể bị chết.
Sâu trưởng thành:
- Gây hại cho cây bắp bằng cách ăn lá, thân cây. Tuy nhiên, mức độ gây hại của sâu trưởng thành không đáng kể so với sâu non.
Cách nhận dạng:
Dấu hiệu trên cây:
- Cây bắp bị còi cọc, phát triển kém, vàng úa.
- Lá cây có thể bị héo úa, rụng dần.
- Rễ cây bị gặm nhấm, có màu nâu đen.
Quan sát trực tiếp:
- Sâu non rất khó phát hiện vì sống trong đất.
- Có thể nhìn thấy bọ cánh cứng trưởng thành trên lá hoặc thân cây.
Biện pháp chung đề phòng ngừa sâu hại ở cây bắp
Để bảo vệ cây bắp (ngô) khỏi các loại sâu hại, bạn có thể áp dụng các biện pháp chung sau đây:
Biện pháp canh tác:
Chọn giống ngô: Sử dụng giống ngô có khả năng chống chịu sâu bệnh tốt, phù hợp với điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng của khu vực.
- Luân canh cây trồng: Luân canh ngô với các cây trồng khác họ để hạn chế sự tích tụ mầm bệnh và sâu hại trong đất.
- Vệ sinh đồng ruộng: Thu dọn tàn dư cây trồng sau khi thu hoạch, cày ải đất kỹ để tiêu diệt sâu bệnh, nhộng và trứng sâu.
- Làm đất: Bón lót đầy đủ phân chuồng hoai mục và phân bón vô cơ, kết hợp với cày bừa kỹ để tạo môi trường sống thuận lợi cho cây phát triển và hạn chế sâu bệnh.
- Tưới nước: Tưới nước đầy đủ và hợp lý cho cây, đặc biệt là trong giai đoạn cây con và giai đoạn hình thành bắp. Tránh tưới nước quá nhiều vào giai đoạn bắp non vì có thể tạo điều kiện cho nấm bệnh phát triển.
- Làm cỏ: Thường xuyên làm cỏ để hạn chế nơi cư trú và nguồn thức ăn của sâu bệnh.
Biện pháp sinh học:
- Sử dụng thiên địch: Nuôi dưỡng và bảo vệ các loài thiên địch như ong, kiến, bọ rùa,… để tiêu diệt sâu hại.
- Sử dụng chế phẩm sinh học: Sử dụng các chế phẩm sinh học như nấm xanh, nấm trắng, vi khuẩn Bt, virus NPV để phòng trừ sâu bệnh.
Biện pháp hóa học:
Sử dụng thuốc trừ sâu: Chỉ sử dụng thuốc trừ sâu khi thật cần thiết và theo hướng dẫn của cơ quan bảo vệ thực vật. Chọn loại thuốc trừ sâu có hiệu quả cao, ít độc hại đối với môi trường và con người.
Ngoài ra, bạn cũng cần lưu ý:
- Thường xuyên kiểm tra đồng ruộng để phát hiện sớm các dấu hiệu của sâu bệnh và có biện pháp phòng trừ kịp thời.
- Áp dụng các biện pháp phòng trừ tổng hợp, kết hợp nhiều biện pháp khác nhau để đạt hiệu quả cao nhất.
- Sử dụng các biện pháp phòng trừ an toàn, bảo vệ môi trường và sức khỏe con người.
- Vệ sinh đồng ruộng, làm sạch cỏ quanh bờ để hạn chế nguồn ký chủ phụ của sâu
Cày bừa phơi ải, làm đất kỹ trước khi gieo hạt để tiêu diệt nhộng sâu xanh trong đất
Bón phân đầy đủ và cân đối N, P, K
Phun phòng khi bắp bắt đầu phun râu Diaphos 50EC/ Vibasu 40ND (hoạt chất Diazinon); Pyrinex 20EC (hoạt chất Chlorpyrifos )- Khi mật độ trứng cao (khoảng 0,3-0,4 ổ/m2) dùng một trong số các loại thuốc sau: hoạt chất Cypermethrin, Abamectin hoặc một số thuốc đặc hiệu khác để phun với liều lượng 0,5-1 lít/ha
- Khi sâu tuổi nhỏ phun lên cây bằng thuốc: Chlorantraniliprole + Thiamethoxam, Chlorpyrifos Ethyl + Cypermethrin, Cypermethrin + Quinalphos, Thiosultap – sodium (Binhdan 10GR)
- Khi sâu non mới nở dùng 20 đến 30 gam Padan (hoạt chất Cartap) 95 hoặc dùng từ 1gam đến 1,5 gam thuốc Regent 800WG (hoạt chất Fipronil) pha với 20 lít nước phun cho 1 sào, hoặc một vài hoạt chất khác như Emamectin, imidacloprid, Indoxacarb, Phenthoate…
Bên cạnh việc áp dụng các biện pháp phòng trừ, việc theo dõi và giám sát tình hình phát triển của sâu hại cũng đóng vai trò quan trọng. Nông dân cần thường xuyên kiểm tra đồng ruộng để phát hiện sớm các dấu hiệu của sâu hại, từ đó có biện pháp xử lý kịp thời, tránh để chúng gây hại nặng nề.
Kết hợp các biện pháp phòng trừ hóa học, sinh học và thủ công là giải pháp hiệu quả và bền vững để bảo vệ cây bắp. Việc sử dụng thuốc hóa học chỉ nên được xem như biện pháp cuối cùng khi các biện pháp khác không hiệu quả. Nên ưu tiên sử dụng các chế phẩm sinh học an toàn cho môi trường và con người.
Ngoài ra, việc tăng cường sức đề kháng cho cây bắp bằng cách bón phân hợp lý, tưới nước đầy đủ và áp dụng các biện pháp canh tác khoa học cũng góp phần hạn chế sự phát triển của sâu hại.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
- Shopee: https://shopee.vn/shop/87096923
