Trong quá trình sản xuất, cà phê thường gặp phải tình trạng rụng trái, gây ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng. Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến rụng trái là do cạnh tranh dinh dưỡng. Cạnh tranh dinh dưỡng xảy ra khi cây cà phê không được cung cấp đủ dinh dưỡng hoặc dinh dưỡng không cân đối, dẫn đến các trái non không đủ dinh dưỡng để phát triển và rụng xuống. Hiện tượng này thường xuất hiện ở giai đoạn cây ra hoa đậu trái và giai đoạn trái non phát triển.
Dấu hiệu nhận biết và phân biệt với rụng trái do bệnh lý
Dấu hiệu nhận biết rụng trái do cạnh tranh dinh dưỡng:
- Thời điểm rụng trái: Rụng trái thường xảy ra vào giai đoạn ra hoa, đậu quả và nuôi quả, đặc biệt là giai đoạn nuôi quả.
- Vị trí rụng trái: Rụng trái có thể xảy ra rải rác hoặc tập trung thành từng chùm trên cành.
- Tình trạng quả rụng: Quả rụng thường có kích thước nhỏ, kém phát triển, vỏ quả mỏng, màu sắc nhợt nhạt.
- Tình trạng cây cà phê: Cây cà phê có thể có biểu hiện:
- Tán lá thưa thớt, cành nhỏ, yếu ớt.
- Lá cà phê có màu vàng úa, rụng sớm.
- Cây còi cọc, kém phát triển.
- Điều kiện môi trường: Tình trạng rụng trái thường xảy ra khi mật độ cây cao, tán cây che khuất lẫn nhau, ánh sáng mặt trời không lọt xuống được; hoặc khi đất đai bị thoái hóa, chua phèn, cằn cỗi, không cung cấp đủ dinh dưỡng cho cây.
Phân biệt rụng trái do cạnh tranh dinh dưỡng với rụng trái do bệnh lý:
Rụng trái do cạnh tranh dinh dưỡng:
- Thời điểm rụng trái: Có thể xảy ra ở bất kỳ giai đoạn nào trong chu kỳ sinh trưởng
- Vị trí rụng trái: Rụng trái có thể xảy ra rải rác hoặc tập trung thành từng chùm trên cành
- Tình trạng quả rụng: Quả rụng thường có kích thước nhỏ, kém phát triển, vỏ quả mỏng, màu sắc nhợt nhạt
- Tình trạng cây cà phê: Cây cà phê có thể có biểu hiện: tán lá thưa thớt, cành nhỏ, yếu ớt, lá vàng úa, rụng sớm, còi cọc, kém phát triển
- Điều kiện môi trường: Thường xảy ra khi mật độ cây cao, tán cây che khuất lẫn nhau, ánh sáng mặt trời không lọt xuống được; hoặc khi đất đai bị thoái hóa, chua phèn, cằn cỗi, không cung cấp đủ dinh dưỡng cho cây
Rụng trái do bệnh lý:
- Thường xảy ra vào một giai đoạn nhất định của chu kỳ sinh trưởng
- Rụng trái thường tập trung thành từng chùm trên cành và có xu hướng lan rộng dần
- Quả rụng có thể có nhiều biểu hiện khác nhau tùy thuộc vào loại bệnh gây hại, ví dụ: quả bị thối rữa, đốm đen, nứt nẻ,…
- Cây cà phê có thể có nhiều biểu hiện khác nhau tùy thuộc vào loại bệnh gây hại, ví dụ: lá bị đốm, vàng úa, rụng lá, cành chết,…
- Có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau như: nấm bệnh, vi khuẩn, virus, sâu hại,…
Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng rụng trái do cạnh tranh dinh dưỡng ở cà phê
Cây cà phê cạnh tranh dinh dưỡng:
- Mật độ cây cao: Khi mật độ cây cao, tán cây che khuất lẫn nhau, ánh sáng mặt trời không lọt xuống được, ảnh hưởng đến khả năng quang hợp của cây. Việc thiếu ánh sáng khiến cây tổng hợp được ít chất dinh dưỡng hơn, dẫn đến tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng để nuôi trái.
- Hệ thống rễ cây phát triển mạnh: Hệ thống rễ cây cà phê phát triển mạnh, đan xen vào nhau, cạnh tranh nhau trong việc hút chất dinh dưỡng từ đất. Khi mật độ cây cao, tình trạng cạnh tranh này càng trở nên gay gắt hơn, khiến một số cây không đủ dinh dưỡng để nuôi trái và rụng.
Thiếu hụt dinh dưỡng:
- Bón phân không hợp lý: Bón phân không hợp lý, thiếu cân đối các yếu tố đa, trung, vi lượng khiến cây cà phê không được cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cần thiết cho quá trình sinh trưởng và phát triển, dẫn đến tình trạng rụng trái. Ví dụ, thiếu đạm khiến cây còi cọc, yếu ớt, không đủ sức nuôi trái; thiếu kali khiến cành, lá yếu ớt, dễ rụng; thiếu vi lượng khiến quá trình trao đổi chất của cây bị rối loạn, ảnh hưởng đến khả năng hấp thu dinh dưỡng. Thiếu trung lượng đặc biệt canxi, silic
- Đất đai bị thoái hóa: Đất đai bị thoái hóa, chua phèn, cằn cỗi không cung cấp đủ dinh dưỡng cho cây cà phê cũng là nguyên nhân dẫn đến tình trạng rụng trái do cạnh tranh dinh dưỡng. Khi đất bị thoái hóa, hàm lượng dinh dưỡng trong đất giảm sút, cây cà phê không thể hấp thu đủ dinh dưỡng để nuôi trái, dẫn đến rụng trái.
Điều kiện môi trường:
- Thiếu nước: Thiếu nước, hạn hán kéo dài khiến cây cà phê còi cọc, yếu ớt, không đủ sức nuôi trái, dẫn đến rụng trái. Nước đóng vai trò quan trọng trong quá trình vận chuyển dinh dưỡng trong cây, khi thiếu nước, dinh dưỡng không thể được vận chuyển đến các bộ phận khác của cây, bao gồm cả quả, dẫn đến rụng trái.
- Nhiệt độ, độ ẩm không phù hợp: Nhiệt độ, độ ẩm không phù hợp ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng và phát triển của cây, khiến cây hấp thu dinh dưỡng kém, dẫn đến rụng trái. Ví dụ, nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp khiến cây còi cọc, yếu ớt, không đủ sức nuôi trái; độ ẩm quá cao hoặc quá thấp khiến cây dễ bị nấm bệnh tấn công, ảnh hưởng đến khả năng hấp thu dinh dưỡng.
Giải pháp khắc phục tình trạng rụng trái do cạnh tranh dinh dưỡng ở cà phê
Để khắc phục hiệu quả tình trạng rụng trái do cạnh tranh dinh dưỡng ở cà phê, cần thực hiện các biện pháp sau:
Điều chỉnh mật độ cây hợp lý:
Xác định mật độ phù hợp: Căn cứ vào điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng, giống cà phê để xác định mật độ cây trồng phù hợp cho từng khu vực. Ví dụ:
- Đối với cà phê Arabica: mật độ 1.000 – 1.200 cây/ha.
- Đối với cà phê Robusta: mật độ 1.500 – 2.000 cây/ha.
Tỉa cành tạo tán: Thường xuyên tỉa bớt cành già, cành vượt, cành mọc chen chúc để tạo tán cây thông thoáng, đón ánh sáng tốt hơn. Việc tỉa cành giúp giảm bớt sự cạnh tranh dinh dưỡng giữa các cây, đồng thời tạo điều kiện cho cây quang hợp hiệu quả hơn.
Bón phân hợp lý, cân đối:
Bón phân theo từng giai đoạn: Bón phân theo đúng giai đoạn phát triển của cây cà phê để đảm bảo cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cho cây ở từng thời điểm.
- Giai đoạn cây con: Bón phân chuồng hoai mục kết hợp với phân NPK để thúc đẩy bộ rễ phát triển.
- Giai đoạn ra hoa: Bón phân NPK có hàm lượng N cao để thúc đẩy ra hoa, đậu quả.
- Giai đoạn nuôi quả: Bón phân NPK có hàm lượng K cao để giúp cây nuôi dưỡng quả to, chắc. Giai đoạn rụng sinh lý thường xảy ra nhiều ở đầu mùa mưa, cần bổ sung thêm các loại phân đầu mùa như 16-16-8, 20-20-15… Phun bổ sung phân bón lá chứa thành phần Canxi-Bo, Kali-Silic, vi lượng tổng hợp
Sử dụng phân bón hữu cơ kết hợp với phân bón hóa học: Việc sử dụng kết hợp phân bón hữu cơ và phân bón hóa học giúp cung cấp đầy đủ dưỡng chất cho cây, đồng thời cải thiện độ phì nhiêu cho đất.
Xem thêm: Hướng dẫn chi tiết cách bón phân cho cà phê
Tưới nước đầy đủ và kịp thời:
- Cung cấp đủ nước cho cây: Đảm bảo lượng nước tưới phù hợp cho cây cà phê trong từng giai đoạn sinh trưởng. Cây cà phê cần tưới nước nhiều hơn vào giai đoạn ra hoa, đậu quả và nuôi quả.
- Áp dụng các phương pháp tưới nước tiết kiệm: Áp dụng các phương pháp tưới nước tiết kiệm như tưới nhỏ giọt, tưới phun sương để giảm thiểu lượng nước tưới, đồng thời giúp nước thấm sâu vào đất, hạn chế tình trạng xói mòn đất.
Phòng trừ sâu bệnh hại:
- Thường xuyên kiểm tra vườn cà phê: Thường xuyên kiểm tra vườn cà phê để phát hiện sớm các dấu hiệu sâu bệnh hại và có biện pháp phòng trừ kịp thời.
- Sử dụng biện pháp phòng trừ tổng hợp: Áp dụng các biện pháp phòng trừ tổng hợp như: sử dụng thiên địch, thuốc trừ sâu sinh học, kết hợp với các biện pháp thủ công để hạn chế sử dụng thuốc hóa học, bảo vệ môi trường.
Việc khắc phục tình trạng rụng trái do cạnh tranh dinh dưỡng ở cà phê cần được thực hiện một cách đồng bộ, bao gồm các biện pháp: bón phân hợp lý, tỉa cành tạo tán, tưới nước đầy đủ, phòng trừ sâu bệnh hại và áp dụng các biện pháp kỹ thuật tiên tiến.
Bằng cách áp dụng các biện pháp trên, bà con nông dân có thể hạn chế tối đa tình trạng rụng trái do cạnh tranh dinh dưỡng, nâng cao năng suất và chất lượng cà phê, góp phần tăng thu nhập cho gia đình.
Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
- Shopee: https://shopee.vn/shop/87096923
