Paenibacillus popilliae là một loại vi khuẩn có lợi được sử dụng rộng rãi trong nông nghiệp sinh học để kiểm soát ấu trùng của các loài bọ cánh cứng (Scarabaeidae), đặc biệt là bọ Nhật (Popillia japonica) – loài gây hại nghiêm trọng cho cây ăn trái, rau màu và thảm cỏ.
Hoạt chất này tiêu diệt sâu hại thông qua cơ chế gây bệnh đặc hiệu cho ấu trùng bọ, tạo ra hiện tượng đặc trưng “sữa trắng” trong cơ thể sâu, nên còn được gọi là bệnh Milky Spore. Với tính chọn lọc cao và độ an toàn sinh học vượt trội, Paenibacillus popilliae được xem là một trong những giải pháp trừ sâu thân thiện nhất với môi trường hiện nay.
1️⃣ Giới thiệu hoạt chất và nhóm vi sinh vật có ích
Paenibacillus popilliae thuộc nhóm vi khuẩn sinh học gây bệnh côn trùng (Entomopathogenic bacteria).
Đây là vi khuẩn hình que, sinh bào tử, sống trong đất và có khả năng tồn tại nhiều năm dưới dạng bào tử nghỉ.
Đặc điểm sinh học nổi bật:
- Gram dương, sinh bào tử dày, chịu được điều kiện khô hạn và khắc nghiệt.
- Không gây hại cho người, động vật, cây trồng và các sinh vật có ích khác.
- Hoạt động tối ưu trong môi trường đất ấm và ẩm.
💡 Paenibacillus popilliae là tác nhân gây bệnh tự nhiên cho nhiều loài bọ cánh cứng, đặc biệt là giai đoạn ấu trùng (grub), giúp giảm quần thể sâu hại từ gốc mà không cần can thiệp hóa học.
2️⃣ Cơ chế tác động
Sau khi ấu trùng bọ ăn phải bào tử của Paenibacillus popilliae trong đất:
- Bào tử nảy mầm trong ruột, phát triển và sinh độc tố đặc hiệu.
- Vi khuẩn xâm nhập vào máu (hemolymph), nhân lên nhanh chóng, làm hỏng các mô và cơ quan nội tạng.
- Cơ thể ấu trùng chuyển sang màu trắng sữa, mất khả năng di chuyển và chết trong vài ngày.
- Xác ấu trùng phân rã trong đất, giải phóng thêm bào tử – tạo hiệu ứng lan truyền tự nhiên, giúp kiểm soát lâu dài.
💡 Cơ chế này có tính chuyên biệt cao, chỉ tác động lên các loài ấu trùng bọ cánh cứng – hoàn toàn không ảnh hưởng đến sâu, nhện hay thiên địch khác.
3️⃣ Phổ tác dụng – Các loài sâu hại bị tiêu diệt hiệu quả
Paenibacillus popilliae có hiệu quả đặc biệt đối với nhóm bọ cánh cứng đất (Scarabaeidae), bao gồm:
- Bọ Nhật (Popillia japonica) – đối tượng chính, gây hại mạnh trên cỏ, cây ăn trái, rau màu.
- Bọ June, bọ châu Phi (Aphodius, Phyllophaga spp.) – gây hại cho rễ cây và mầm non.
- Bọ cánh cứng hại khoai, mía, ngô – ấu trùng cắn phá rễ, làm cây còi cọc, vàng lá.
⚠️ Vi khuẩn này không tác động với sâu cuốn lá, bọ trĩ, nhện đỏ… nên thường được sử dụng như một mắt xích trong chương trình IPM chuyên cho sâu hại đất.
4️⃣ Cây trồng phù hợp
Paenibacillus popilliae được ứng dụng hiệu quả trên các loại cây có nguy cơ bị ấu trùng bọ phá rễ:
- Cây công nghiệp: mía, khoai, ngô, cà phê, hồ tiêu.
- Cây ăn trái: sầu riêng, cam, quýt, nhãn, xoài.
- Cây rau màu và thảm cỏ: dưa leo, cà chua, cỏ sân golf, cỏ công viên.
💡 Đặc biệt hữu ích trong vùng đất cát pha hoặc đất thịt nhẹ, nơi ấu trùng bọ phát triển mạnh.
5️⃣ Thời điểm sử dụng hiệu quả nhất
- Đầu mùa mưa: khi đất đủ ẩm và ấu trùng bọ bắt đầu nở.
- Sau thu hoạch hoặc trước khi trồng mới: giúp “làm sạch” nguồn sâu trong đất.
- Từ tháng 4–9 (ở vùng nhiệt đới): là giai đoạn bọ cánh cứng đẻ trứng và ấu trùng phát triển mạnh.
💡 Bào tử Paenibacillus popilliae có thể tồn tại trong đất 5–10 năm, nên chỉ cần xử lý 1–2 lần ban đầu là có thể kiểm soát sâu dài hạn.
6️⃣ Lưu ý khi sử dụng
- Duy trì độ ẩm đất ổn định để vi khuẩn phát triển tốt.
- Không nên trộn với thuốc hóa học có tính diệt khuẩn (Copper, Streptomycin, Tetracycline…).
- Tránh phơi nắng trực tiếp hoặc phun khi nhiệt độ đất >35°C.
- An toàn tuyệt đối cho người, động vật, ong và sinh vật thủy sinh.
💡 Để tăng hiệu quả, có thể phối hợp với các chế phẩm vi sinh vật đất khác như Bacillus thuringiensis hoặc Metarhizium anisopliae.
7️⃣ Một số sản phẩm thương mại phổ biến
Trên thị trường quốc tế, Paenibacillus popilliae được thương mại hóa dưới tên Milky Spore (Hoa Kỳ), dạng bột hoặc hạt, dùng rải trực tiếp xuống đất.
Một số sản phẩm tiêu biểu:
- Milky Spore Powder – St. Gabriel Organics
- Milky Spore Lawn Spreader Mix – Solar Biologicals
- Bio-Milky – các chế phẩm sinh học nhập khẩu
📌 Tại Việt Nam, hoạt chất này đang được nghiên cứu và ứng dụng trong các chương trình quản lý sinh học đất (Bio-IPM).
8️⃣ Gợi ý luân phiên và phối hợp trong chương trình IPM
Để tăng cường hiệu quả kiểm soát sâu đất, có thể kết hợp hoặc luân phiên với:
- Metarhizium anisopliae, Beauveria bassiana – nấm ký sinh côn trùng.
- Bacillus thuringiensis (Bt) – vi khuẩn diệt sâu ăn lá.
- Chiết xuất Neem, Saponin tự nhiên – giúp xua đuổi và ức chế sinh sản bọ trưởng thành.
⚠️ Tránh phối hợp với các thuốc hóa học trừ nấm, diệt khuẩn mạnh để bảo vệ hệ vi sinh có ích trong đất.
✅ Kết luận
Paenibacillus popilliae là giải pháp trừ sâu sinh học chuyên biệt cho ấu trùng bọ cánh cứng, an toàn, bền vững và thân thiện với môi trường.
Việc ứng dụng đúng kỹ thuật không chỉ giúp giảm chi phí thuốc hóa học mà còn tạo hệ sinh thái đất khỏe mạnh, cân bằng tự nhiên, hướng tới canh tác bền vững lâu dài.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
