Phân bón lá từ lâu đã trở thành một giải pháp hữu hiệu để bổ sung dinh dưỡng cho cây trồng, đặc biệt trong những giai đoạn mẫn cảm như ra hoa, đậu trái hay phục hồi sau stress. Với ưu điểm hấp thu nhanh qua bề mặt lá, phương pháp này giúp cây cải thiện sức sống chỉ trong thời gian ngắn.
Tuy nhiên, một câu hỏi thường khiến nhiều nông dân băn khoăn là: nên phun phân bón lá vào mặt trên hay mặt dưới lá để đạt hiệu quả tối ưu?. Mỗi bề mặt lá có cấu tạo khác nhau, dẫn đến khả năng hấp thu và lưu giữ dinh dưỡng cũng khác biệt. Để tìm được cách phun hợp lý nhất, cần hiểu rõ đặc điểm sinh lý của lá và cơ chế thẩm thấu dinh dưỡng qua từng bề mặt.
Cấu tạo sinh lý của lá và cơ chế hấp thu
Để hiểu nên phun phân bón lá vào mặt trên hay mặt dưới, trước hết cần nắm rõ cấu tạo của lá và cách cây hấp thu dinh dưỡng qua bề mặt này.
Lá thường có hai mặt rõ rệt: mặt trên tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng, có lớp cutin dày giúp giảm thoát hơi nước và hạn chế sự xâm nhập từ bên ngoài; mặt dưới ít ánh sáng hơn nhưng lại chứa nhiều khí khổng – những “cửa ngõ” chính cho quá trình trao đổi khí và hấp thu dung dịch phun ngoài.
Ngoài khí khổng, lá còn có thể hấp thu dinh dưỡng qua lớp cutin và các lông tuyến. Tuy nhiên, tốc độ hấp thu qua khí khổng thường nhanh và mạnh hơn so với qua cutin, bởi khí khổng mở ra trực tiếp vào mô lá, giúp dưỡng chất nhanh chóng đi vào hệ thống dẫn truyền.
Chính vì sự khác biệt này, mặt trên và mặt dưới lá sẽ có vai trò riêng trong việc hấp thu phân bón lá. Đây cũng là cơ sở để xác định cách phun hiệu quả ở từng nhóm cây trồng và từng loại phân bón.
Ưu điểm của phun phân bón lá mặt trên
Mặt trên của lá là phần dễ nhìn thấy và tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng mặt trời. Vì vậy, trong thực tế, nhiều người thường phun phân bón lá chủ yếu vào mặt trên. Cách này có những ưu điểm nhất định:
Thứ nhất, dễ thao tác và phủ đều dung dịch. Do bề mặt rộng, phẳng và hướng lên trên, dung dịch phun dễ bám trải đều hơn, đặc biệt với những cây có tán lớn như cây ăn trái, cà phê, hồ tiêu.
Thứ hai, thuận lợi cho các dưỡng chất thấm qua lớp cutin. Một số phân bón lá, nhất là nhóm chứa chất hữu cơ, amino acid hoặc các hợp chất có khả năng thấm qua cutin tốt, vẫn đạt hiệu quả khi phun chủ yếu vào mặt trên.
Thứ ba, giúp kéo dài thời gian bám dính. Vì mặt trên lá thường dày hơn và chịu ánh sáng trực tiếp, dung dịch dễ lưu lại trên bề mặt trong một khoảng thời gian nhất định trước khi bay hơi, nhờ đó vẫn kịp thấm vào mô lá.
Tuy nhiên, hiệu quả hấp thu qua mặt trên thường thấp hơn mặt dưới vì khí khổng tập trung ít hơn. Do đó, chỉ phun mặt trên sẽ phù hợp khi cần bổ sung dinh dưỡng ở mức nhẹ hoặc duy trì sức khỏe chung cho cây, nhưng chưa phải là lựa chọn tối ưu trong những giai đoạn cây cần dinh dưỡng nhanh và mạnh.
Ưu điểm của phun phân bón lá mặt dưới
Mặt dưới lá thường được coi là “cửa ngõ chính” để cây hấp thu phân bón lá nhờ đặc điểm sinh lý đặc biệt: mật độ khí khổng dày đặc, lớp cutin mỏng hơn và độ nhạy cảm cao với dung dịch dinh dưỡng. Điều này mang lại nhiều ưu điểm nổi bật:
Thứ nhất, khả năng hấp thu nhanh và mạnh. Nhờ số lượng khí khổng nhiều hơn so với mặt trên, các phân tử dinh dưỡng dễ dàng đi qua và thấm sâu vào mô lá, giúp cây phản ứng nhanh sau khi phun, nhất là khi bị thiếu hụt dinh dưỡng đột ngột.
Thứ hai, phù hợp cho các loại phân bón lá chứa vi lượng, amino acid, rong biển. Đây là những hợp chất cần hấp thu trực tiếp để phát huy hiệu quả tức thì trong quá trình phân hóa mầm hoa, đậu trái và phục hồi sau stress.
Thứ ba, hiệu quả cao trong giai đoạn cây non và giai đoạn sinh trưởng mạnh. Khi nhu cầu dinh dưỡng tăng cao, việc phun mặt dưới giúp bổ sung nhanh, tránh hiện tượng vàng lá, còi cọc hoặc rụng trái non.
Tuy nhiên, phun mặt dưới cũng có hạn chế: khó thao tác hơn, đặc biệt với cây tán rậm, lá dày. Nếu kỹ thuật phun không chuẩn, dung dịch khó tiếp xúc đồng đều với toàn bộ mặt dưới lá, làm giảm hiệu quả.
Nhìn chung, phun mặt dưới lá giúp cây hấp thu tối ưu hơn, nhưng để phát huy hết tác dụng, cần kết hợp kỹ thuật phun phù hợp để dung dịch bao phủ cả hai mặt.
Phun cả hai mặt – giải pháp tối ưu
Trong thực tế sản xuất, nhiều nghiên cứu và kinh nghiệm nông dân đều khẳng định rằng phun đều cả hai mặt lá mới là cách giúp cây trồng hấp thu phân bón lá hiệu quả nhất.
Thứ nhất, kết hợp ưu điểm của cả hai bề mặt. Mặt trên giúp dung dịch bám lâu hơn nhờ diện tích rộng, hạn chế thất thoát, trong khi mặt dưới cho tốc độ hấp thu nhanh nhờ mật độ khí khổng dày. Khi phối hợp cả hai, cây vừa được bổ sung dinh dưỡng tức thời, vừa có nguồn dưỡng chất kéo dài.
Thứ hai, tăng hiệu quả kinh tế. Phun phủ đều hai mặt lá giúp tận dụng tối đa lượng phân bón đã pha, tránh tình trạng lãng phí do dung dịch chỉ tập trung một phía mà cây không hấp thu hết.
Thứ ba, giảm rủi ro mất cân đối. Nếu chỉ phun một mặt, cây có thể nhận dinh dưỡng không đồng đều, dẫn đến chỗ thừa – chỗ thiếu. Phun đều hai mặt giúp phân bổ dưỡng chất cân đối hơn trên toàn bộ tán lá.
Kỹ thuật thực hiện:
Sử dụng vòi phun sương mịn, áp lực vừa phải để dung dịch dễ dàng bám lên cả hai mặt.
Điều chỉnh hướng phun từ dưới lên xen kẽ với từ trên xuống để tiếp cận mặt dưới lá, đặc biệt quan trọng ở những cây có tán dày như cà phê, hồ tiêu, sầu riêng.
Phun vào sáng sớm hoặc chiều mát để dung dịch lưu lại lâu, tránh bay hơi nhanh.
Phun phủ đều hai mặt lá không chỉ là giải pháp khoa học mà còn là kinh nghiệm thực tế đã được nhiều nông hộ áp dụng thành công.
Kinh nghiệm thực tế trong sản xuất
Từ thực tiễn canh tác, nhiều nông dân và kỹ sư nông nghiệp đã rút ra những kinh nghiệm quý báu để việc phun phân bón lá đạt hiệu quả cao hơn, đặc biệt trong việc lựa chọn phun mặt trên, mặt dưới hay cả hai mặt:
Thứ nhất, với cây tán dày (cà phê, hồ tiêu, cây ăn trái lâu năm): cần điều chỉnh vòi phun hướng từ dưới lên để dung dịch tiếp xúc được với mặt dưới lá. Nếu chỉ phun từ trên xuống, phần lớn dung dịch sẽ đọng lại ở mặt trên và khó tiếp cận vùng bên trong tán.
Thứ hai, với rau màu và cây có lá mỏng (cải, rau muống, dưa leo, cà chua): nên phun nhẹ, phủ đều cả hai mặt lá bằng lớp sương mịn. Nếu phun quá mạnh hoặc quá đẫm, dung dịch dễ nhỏ giọt xuống đất, vừa gây lãng phí vừa làm tăng nguy cơ cháy lá.
Thứ ba, chọn thiết bị phun phù hợp. Bình phun áp lực thấp với đầu béc phun sương mịn được ưa chuộng, vì giúp dung dịch trải đều và bám tốt trên cả hai mặt. Với vườn cây quy mô lớn, hệ thống phun tự động có khả năng bao phủ đồng đều cũng là giải pháp hiệu quả.
Thứ tư, phun thử trên diện tích nhỏ trước. Với sản phẩm mới hoặc công thức pha chưa từng áp dụng, nên phun thử để quan sát khả năng bám dính và phản ứng của lá, sau đó mới phun rộng.
Thứ năm, kết hợp với quan sát tình trạng cây. Nếu cây đang thiếu dinh dưỡng nghiêm trọng, ưu tiên phun kỹ vào mặt dưới để tăng tốc độ hấp thu. Ngược lại, khi cây khỏe mạnh, có thể phun đều cả hai mặt để duy trì dinh dưỡng ổn định.
Những kinh nghiệm này cho thấy, hiệu quả không nằm ở việc chọn phun mặt nào duy nhất, mà là sự kết hợp kỹ thuật phù hợp với từng loại cây và từng giai đoạn phát triển.
Kết luận
Cả mặt trên và mặt dưới lá đều có khả năng hấp thu phân bón lá, nhưng mỗi bề mặt mang lại ưu điểm riêng: mặt trên giúp dung dịch bám lâu hơn, mặt dưới hấp thu nhanh nhờ nhiều khí khổng. Nếu chỉ chọn một mặt duy nhất, hiệu quả sẽ bị hạn chế. Vì vậy, giải pháp tối ưu nhất là phun đều cả hai mặt lá kết hợp với kỹ thuật phun chuẩn, đảm bảo dung dịch vừa được hấp thu nhanh, vừa lưu giữ lâu để cây tận dụng tối đa.
Trong thực tế sản xuất, việc lựa chọn phun mặt nào còn phụ thuộc vào loại cây, giai đoạn sinh trưởng và điều kiện canh tác. Điều quan trọng là người trồng cần hiểu cơ chế hấp thu của lá, áp dụng kỹ thuật phun hợp lý và linh hoạt theo tình huống thực tế. Khi làm đúng, phân bón lá sẽ trở thành công cụ đắc lực giúp cây trồng phát triển khỏe mạnh, tăng năng suất và chất lượng nông sản.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
