Trong mô hình trồng dưa lưới nhà màng bằng giá thể, mọi yếu tố từ nước tưới, phân bón đến nhiệt độ, ánh sáng đều có thể kiểm soát tương đối chính xác. Tuy nhiên, chính vì kiểm soát được nên yêu cầu kỹ thuật cũng trở nên khắt khe hơn – đặc biệt là ở giai đoạn trước thu hoạch.
Không giống như canh tác ngoài trời, giá thể không có khả năng “giữ đệm” như đất, nên mọi thay đổi về nước hay phân đều tác động trực tiếp đến rễ và trái. Chỉ cần một sai lệch nhỏ trong những ngày cuối vụ cũng có thể khiến trái bị nứt, rỗng ruột, ngọt không đồng đều hoặc giảm độ chắc vỏ.
Vì vậy, việc lập lịch siết nước – ngưng phân một cách khoa học là bước quyết định để trái dưa đạt được chất lượng cao nhất trước khi cắt. Đây không phải là thao tác làm theo cảm tính, mà cần dựa vào đặc điểm sinh lý của cây, điều kiện môi trường trong nhà màng và thời điểm thu hoạch đã được tính toán trước. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu cách xây dựng lịch siết nước – phân hiệu quả cho mô hình giá thể, giúp trái ngọt sâu, chắc ruột và bảo quản tốt sau thu hoạch.
1️⃣ Mục tiêu của giai đoạn siết nước – ngưng phân
Trong mô hình trồng dưa lưới bằng giá thể, giai đoạn 10 ngày trước thu hoạch không còn là thời điểm để cây hấp thu dinh dưỡng nuôi trái, mà là lúc chuyển toàn bộ nguồn lực vào việc hoàn thiện chất lượng bên trong. Khi đó, mọi thao tác điều tiết nước và phân đều hướng đến ba mục tiêu chính:
- Tăng độ ngọt một cách tự nhiên: Siết nước làm tăng áp suất thẩm thấu trong cây, thúc đẩy vận chuyển đường từ lá về trái. Kết quả là hàm lượng Brix trong trái dưa tăng nhanh mà không cần bón thêm Kali hay chất kích thích.
- Ổn định cấu trúc và độ chắc ruột của trái: Khi ngưng phân và giảm nước, tốc độ sinh trưởng chậm lại, mô trái trở nên đặc hơn, chắc hơn. Điều này giúp trái không bị xốp ruột, không “lốp” và giữ độ giòn sau thu hoạch.
- Chống nứt trái, nâng cao khả năng bảo quản: Giá thể không giữ nước nhiều như đất, nên nếu vẫn tưới đều trong giai đoạn cuối, trái dễ hút nước nhanh dẫn đến nứt nẻ. Việc siết nước đúng cách sẽ giúp vỏ trái cứng hơn, cuống dẻo dai hơn và giảm mất nước sau khi cắt khỏi dây.
Với ba mục tiêu đó, kỹ thuật siết nước – phân trở thành một phần không thể thiếu trong quy trình quản lý chất lượng dưa lưới nhà màng, đặc biệt khi mục tiêu của nhà vườn không chỉ là năng suất mà còn là độ ngọt và giá bán cao trên thị trường.
📌 [Giai đoạn trước thu hoạch (65–75 ngày) – Dinh dưỡng và chỉ số EC phù hợp]
2️⃣ Khi nào bắt đầu siết nước và ngưng phân?
Việc siết nước và ngưng phân trong trồng dưa lưới nhà màng cần được lên kế hoạch từ trước, không thể làm ngẫu hứng theo cảm quan. Thời điểm phù hợp nhất để bắt đầu là khoảng 10 ngày trước ngày thu hoạch dự kiến, tức là vào khoảng 65–66 ngày sau trồng đối với các giống dưa phổ biến hiện nay.
Tuy nhiên, để thực hiện chính xác, bạn cần nắm rõ những điểm sau:
- Xác định ngày thu hoạch ngay từ đầu vụ: Dựa vào tuổi giống, thời điểm gieo trồng và điều kiện nhà màng, có thể ước lượng ngày thu hoạch ngay từ khi cây ra hoa. Việc này giúp chủ động lập lịch siết nước, điều chỉnh dinh dưỡng, tránh việc đến sát ngày mới “chạy nước rút” gây sốc cho cây.
- Chỉ siết khi cây đã ổn định, trái đủ kích thước: Nếu cây chưa đạt độ lớn chuẩn (trái còn nhỏ, vỏ mềm, lưới chưa nổi rõ) thì không nên siết nước quá sớm. Nên đợi đến khi trái có đường kính đạt chuẩn (thường từ 14–16 cm tùy giống), lưới bắt đầu chuyển sang màu ngà sáng thì mới tiến hành siết.
- Đảm bảo cây không bị stress trước đó: Nếu cây vừa trải qua giai đoạn thiếu nước, rễ bị hư, hay gặp sốc nhiệt – tuyệt đối không siết nước đột ngột. Thay vào đó, nên dưỡng cây thêm 2–3 ngày rồi mới bắt đầu giảm nước từ từ để tránh trái bị sượng hoặc héo nhanh sau thu hoạch.
- Thời điểm bắt đầu siết nước – ngưng phân giống như khởi đầu của “đường về đích”. Làm đúng thì trái ngọt, ruột chắc, vỏ cứng và đồng đều màu. Làm sai – vội vàng – cây có thể bỏ trái, nứt hoặc mất giá trị thương phẩm.
📌 [Cách xác định thời điểm thu hoạch lý tưởng cho dưa lưới]
3️⃣ Lịch siết phân cụ thể trong nhà màng trồng giá thể
Việc giảm phân trong giai đoạn cuối vụ không chỉ đơn giản là “ngưng hoàn toàn”. Thay vào đó, cần có lịch điều chỉnh từ từ, vừa giúp cây chuyển dần trạng thái sinh lý, vừa tránh sốc dinh dưỡng đột ngột – điều rất dễ xảy ra trong mô hình giá thể vốn có khả năng lưu trữ kém như xơ dừa, đá bọt hay vỏ trấu trộn.
⏱️ Từ ngày -10 đến -7 (so với ngày thu hoạch):
- Giảm khoảng 50% lượng đạm, ưu tiên dạng dễ hấp thu như NO₃⁻.
- Duy trì Kali ở mức trung bình (chẳng hạn: 1.2–1.5 mmol/L) để cây tiếp tục vận chuyển đường.
- Có thể bổ sung thêm Magie để hỗ trợ quang hợp, nhất là những ngày trời râm.
⏱️ Từ ngày -7 đến -4:
- Ngưng hoàn toàn đạm.
- Giữ lại một lượng nhỏ Kali sulfat + Magie sulfat trong công thức tưới, pha loãng hơn bình thường.
- Nếu trái chưa đủ chắc vỏ, có thể bổ sung Bo liều thấp để hỗ trợ liên kết mô.
⏱️ Từ ngày -3 đến -1:
- Dừng toàn bộ phân bón, kể cả trung – vi lượng.
- Tưới nước ở mức tối thiểu, thường giảm 50–70% so với mức tưới ban đầu.
- Quan sát cây mỗi ngày, nếu lá vẫn cứng vào buổi chiều thì cây vẫn ổn.
⏱️ Từ ngày -2 đến thu hoạch:
- Có thể ngưng tưới hoàn toàn nếu điều kiện ẩm độ trong nhà màng cao và trời không nắng gắt.
- Nếu cần tưới, chỉ làm vào sáng sớm với lượng nhỏ để giữ độ dẻo cho cuống và tránh trái bị teo nhẹ.
- Việc bám sát lịch này không chỉ giúp cây “về đích” đúng nhịp mà còn tạo ra sự đồng đều giữa các trái trong cùng một lứa. Đặc biệt trong sản xuất thương phẩm, đây là lợi thế cạnh tranh rõ rệt khi dưa đạt độ ngọt cao, không sượng ruột và bảo quản được lâu sau thu hoạch.
📌 [Công thức phân cuối vụ – Tăng ngọt, ổn định chất lượng trái dưa]
4️⃣ Lưu ý khi siết nước giai đoạn cuối
So với đất tự nhiên, giá thể có khả năng giữ ẩm và cân bằng nhiệt kém hơn, nên nếu siết nước không đúng cách, rễ cây rất dễ bị sốc. Do đó, ngoài việc lập lịch rõ ràng, nhà vườn cần lưu ý một số điểm kỹ thuật dưới đây để đảm bảo cây không bị tổn thương khi bước vào giai đoạn cuối cùng:
- Giảm nước theo từng bước, không cắt đột ngột
Nếu ngày hôm trước cây còn được tưới 2 lít/gốc, hôm sau không nên giảm ngay còn 0.5 lít. Thay vào đó, cần điều chỉnh dần trong 3–4 ngày, để cây và rễ kịp thích nghi. Cắt nước đột ngột dễ khiến rễ tổn thương, ảnh hưởng đến độ ngọt và vỏ trái. - Quan sát lá và trạng thái cây mỗi chiều
Nếu chiều tối lá vẫn đứng, cứng, không héo rũ là dấu hiệu cây chịu siết nước tốt. Ngược lại, nếu lá cụp mạnh hoặc rũ mềm thì cần bổ sung nước nhẹ vào sáng hôm sau để hồi phục. - Cẩn trọng với nắng gắt hoặc nhiệt độ trong nhà màng cao
Trong những ngày nhiệt độ lên quá 34°C, nhà vườn nên linh hoạt giảm che lưới hoặc tưới phun sương nhẹ vào buổi trưa để tránh cây bị sốc nhiệt. Nếu vẫn duy trì siết nước nghiêm ngặt, trái có thể bị mềm cuống, giảm chất lượng. - Không phun thuốc hoặc phân qua lá trong giai đoạn này
Rất nhiều trường hợp trái bị mất độ bóng, mềm vỏ, hoặc thậm chí để lại đốm bất thường do dư lượng thuốc từ lần phun cuối. Khi đã bước vào giai đoạn siết nước, mọi tác động bên ngoài đều nên tối giản, để trái phát triển tự nhiên.
Kỹ thuật siết nước không chỉ là nghệ thuật kiểm soát rễ, mà còn là sự quan sát tinh tế từng phản ứng nhỏ của cây. Với nhà màng trồng giá thể, điều này càng quan trọng hơn khi ranh giới giữa “kích thích tích đường” và “stress nặng cây” đôi khi chỉ cách nhau một lần tưới sai thời điểm.
📌 [Tưới nhỏ giọt thông minh – cách giảm nước an toàn cho dưa lưới]
Kết luận
Trong mô hình dưa lưới nhà màng trồng giá thể, những ngày cuối cùng trước thu hoạch là giai đoạn mang tính quyết định. Siết nước và ngưng phân không phải là bước “kết thúc chăm sóc”, mà chính là thời điểm tinh chỉnh cuối cùng để nâng chất lượng trái lên một tầm cao hơn: ngọt sâu hơn, ruột chắc hơn và vỏ trái đạt độ bền vận chuyển tối ưu.
Lịch siết nước – phân chỉ thật sự hiệu quả khi nhà vườn chủ động lên kế hoạch từ đầu vụ, nắm rõ thời điểm thu hoạch và hiểu được trạng thái sinh lý của cây. Không nên làm theo thói quen hay cảm tính, bởi mỗi giống dưa, mỗi loại giá thể, mỗi điều kiện nhà màng lại có phản ứng khác nhau.
Một trái dưa đẹp không chỉ nằm ở lưới nổi đều hay hình dáng cân đối, mà còn nằm ở vị ngọt sâu, cấu trúc vững và độ đồng đều giữa các lứa. Và chính kỹ thuật siết nước – phân, nếu được thực hiện đúng, sẽ là chìa khóa để đạt được điều đó.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
