Bài viết hướng dẫn cách làm giàn che mát, chắn gió cho cây sầu riêng sau trồng, giúp cây con ổn định nhiệt độ – ẩm độ, chống sốc môi trường và phát triển khỏe mạnh trong giai đoạn bén rễ – ra đọt đầu tiên.
1️⃣ Vì sao cây sầu riêng sau trồng cần che mát – chắn gió?
Sau khi trồng, cây sầu riêng con bước vào giai đoạn nhạy cảm nhất trong toàn bộ chu kỳ sinh trưởng. Gốc rễ chưa bám chắc vào đất, lá còn non, bộ rễ mới bắt đầu phát triển. Nếu không có biện pháp che mát – chắn gió, cây rất dễ bị sốc môi trường, thậm chí chết rút sau vài ngày đầu tiên.
Tác hại của nắng gắt với cây mới trồng:
- Làm mất nước qua lá nhanh, cây không kịp hấp thu nước từ rễ
- Nhiệt độ cao (trên 35°C) khiến lá non xoăn, vàng, cháy mép
- Cây yếu không thể đâm chồi, thậm chí héo rũ dù đã được tưới đủ nước
- Nắng chiếu trực tiếp vào mặt bầu gây nóng rễ → rễ cháy ngầm
Tác hại của gió mạnh sau trồng:
- Làm lung lay gốc, gây đứt rễ non hoặc rễ chưa kịp bám đất
- Gió lùa làm tăng tốc độ thoát hơi nước, cây dễ mất cân bằng nước
- Gió mạnh gây ngã đổ cây, đặc biệt nếu trồng trên mô cao
- Cây con bị nghiêng lệch tán → ảnh hưởng khung tán sau này
Lợi ích của việc che mát – chắn gió:
- Giảm ánh nắng trực tiếp, giữ mát mặt đất – mặt bầu
- Ổn định độ ẩm – nhiệt độ quanh cây, tạo tiểu khí hậu lý tưởng cho rễ phát triển
- Giúp cây bén rễ nhanh – đâm đọt sớm – phát triển đều
- Giảm tỷ lệ chết cây trong 30–60 ngày đầu tiên
📌 Trong thực tế, những vườn sầu riêng chăm che mát tốt ngay từ đầu thường có tỷ lệ sống trên 98%, cây lên đồng đều, ít sâu bệnh và không phải trồng dặm.
2️⃣ Thời gian cần che mát – chắn gió cho cây con
Không phải cứ che mát càng lâu thì càng tốt. Trên thực tế, nếu che quá lâu, cây sầu riêng sẽ bị yếu ánh sáng, thân vươn cao bất thường, dễ gãy khi ra tán. Ngược lại, che chưa đủ thời gian thì cây chưa kịp thích nghi với môi trường – dễ sốc nhiệt, chết héo.
Thời gian che mát lý tưởng:
- Tối thiểu 4 tuần đầu sau trồng
- Lý tưởng: 6–8 tuần, tùy vào thời tiết và tình trạng cây
- Nếu trồng vào mùa nắng, có thể kéo dài đến 2 tháng
💡 Cây có thể tháo dần giàn che khi đã ra đọt mới dài ≥15cm, đọt khỏe, lá không bị xoăn và cây đứng vững gốc
Điều chỉnh thời gian theo mùa vụ:
Thời gian cần chắn gió:
- Ngay khi trồng đến 2 tháng đầu tiên
- Vùng đồi, vùng gió lùa (Tây Nguyên, ven rừng, đồi trống) cần làm chắn gió tạm hoặc trồng cây chắn gió lâu dài
Những dấu hiệu cho thấy có thể tháo che mát:
- Cây đã ra đọt dài, xanh khỏe – không quắn lá
- Gốc đứng vững, lá không héo vào buổi trưa
- Đất quanh gốc không bị nứt nẻ, vẫn còn độ ẩm tự nhiên
- Trời dịu nắng, mưa đều đặn → cây có thể tự thích nghi
3️⃣ Vật liệu và dụng cụ che mát phổ biến
Tùy vào điều kiện thời tiết, chi phí đầu tư và thời gian sử dụng, nhà vườn có thể lựa chọn các vật liệu khác nhau để che mát và chắn gió cho cây sầu riêng sau trồng. Mỗi loại vật liệu có ưu – nhược điểm riêng, cần chọn sao cho phù hợp với mô hình và vùng trồng.
Lưới đen che nắng (60–70%)
Ưu điểm:
- Giảm nhiệt độ mặt đất 3–5°C
- Bền, tái sử dụng được nhiều vụ
- Dễ cắt – tạo mái nghiêng – tháo gỡ nhanh
Nhược điểm:
- Chi phí cao hơn so với vật liệu tự nhiên
- Cần khung cố định chắc chắn để không bị gió cuốn
📌 Dùng tốt cho vườn quy mô lớn, có thiết kế giàn bài bản, hoặc trồng trong mùa khô nắng gắt
Lá dừa – cỏ tranh – lá chuối khô
Ưu điểm:
- Rẻ, dễ kiếm tại chỗ, thân thiện môi trường
- Tạo bóng mát tự nhiên, phù hợp vùng nông thôn
Nhược điểm:
- Dễ mục, hư sau 3–4 tuần
- Có thể thu hút sâu bọ nếu không xử lý kỹ
- Khó giữ cố định nếu gặp gió lớn
📌 Phù hợp với nhà vườn nhỏ, trồng trong mùa mưa hoặc cần che tạm thời
Bạt trắng lưới mịn (trắng trong hoặc trắng đục)
Ưu điểm:
- Tán đều ánh sáng → cây không bị yếu ánh sáng
- Hạn chế mưa tạt – thích hợp khi trồng vào giao mùa
Nhược điểm:
- Giá thành cao hơn lưới đen
- Cần thiết kế khung nghiêng để thoát nước mưa
📌 Thường dùng trong mô hình trồng cây giống cao cấp hoặc canh tác theo hướng hữu cơ
Cọc tre – gỗ – khung đơn giản
- Dùng làm trụ đỡ cho giàn che
- Chiều cao từ 1.2–1.5m, chôn sâu tối thiểu 30cm
- Buộc lưới hoặc lá che bằng dây nilon hoặc dây dù mềm
4️⃣ Cách làm giàn che mát chuẩn kỹ thuật
Làm giàn che mát không cần cầu kỳ, nhưng cần đúng nguyên tắc để vừa bảo vệ cây khỏi nắng gắt – gió mạnh, vừa không cản trở sự phát triển bình thường của cây sầu riêng con. Dưới đây là hướng dẫn thực tế, dễ áp dụng cho cả vườn nhỏ lẫn mô hình canh tác lớn.
Kích thước giàn che tiêu chuẩn
- Chiều cao: 1.2 – 1.5m (tính từ mặt mô đến đáy lưới)
- Độ rộng mái che: 0.8 – 1.2m, tùy theo hướng nắng
- Khoảng cách giữa các cọc đỡ: 80 – 100cm
- Góc nghiêng mái che: nghiêng về hướng Tây hoặc Tây Nam để chắn nắng chiều
📌 Trồng mùa nắng gắt nên che rộng hơn – mùa mưa chỉ cần che hướng mưa tạt
Hướng che mát lý tưởng
- Che nghiêng về hướng Tây – Tây Nam để chắn nắng buổi chiều
- Mở thoáng các hướng còn lại để cây nhận đủ ánh sáng tán xạ
- Không che kín bưng toàn bộ → dễ làm cây yếu, vươn cao bất thường
Quy trình dựng giàn che đơn giản
- Cắm 2–3 cọc tre hoặc gỗ quanh gốc, sâu 30–40cm, nghiêng nhẹ ra ngoài
- Buộc lưới hoặc bó lá dừa/cỏ tranh vào các cọc
- Tạo mái hình chữ A hoặc mái nghiêng lệch, tránh tạo túi đọng nước mưa
- Dùng dây dù buộc chắc, chừa độ lỏng vừa phải để gió không xé bung
Lưu ý khi làm giàn che
- Không buộc lưới quá sát ngọn cây → để khoảng hở 30–40cm
- Kiểm tra giàn che sau mỗi trận mưa – gió lớn
- Nếu dùng lá che tự nhiên, nên thay mới sau 3–4 tuần để đảm bảo hiệu quả
5️⃣ Làm hàng chắn gió cho vườn sầu riêng
Ngoài giàn che mát cá nhân cho từng cây, việc thiết kế hàng chắn gió cũng rất cần thiết – đặc biệt tại các khu vực đồi trống, sườn dốc, vùng Tây Nguyên hoặc nơi thường có gió mạnh vào đầu mùa mưa. Hàng chắn gió giúp bảo vệ toàn bộ vườn cây khỏi hiện tượng gãy đọt, nghiêng gốc hoặc mất nước do gió lùa.
Khi nào cần làm hàng chắn gió?
- Trồng vào mùa mưa đầu vụ – khi gió Tây Nam hoạt động mạnh
- Vườn có địa hình cao, trống, không có ranh che chắn
- Vườn mới trồng – cây chưa bén rễ – mô cao dễ nghiêng đổ
- Vùng thường có gió giật vào chiều – tối, nhất là những tháng đầu mùa mưa (tháng 4–6)
Các phương pháp chắn gió phổ biến
Chắn gió tạm bằng vật liệu đơn giản:
- Lưới đen chắn gió
- Tấm bạt ni lông dày
- Hàng cọc tre buộc lá dừa, lá chuối hoặc bao tải cắt mỏng
📌 Chiều cao: 1.5–2m, căng dọc theo hướng gió chính (thường là Đông Bắc hoặc Tây Nam). Nên chừa khe hở nhỏ để gió luồn nhẹ, tránh phản gió
Trồng cây chắn gió lâu dài:
Lưu ý khi làm hàng chắn gió:
- Không trồng cây chắn gió có tán cao, tranh sáng như xoài, bạch đàn, muồng…
- Duy trì chiều cao vừa phải, không để chắn gió thành chắn nắng
- Định kỳ tỉa gọn cây chắn gió để tránh lây bệnh hoặc cản tầm phun thuốc
6️⃣ Một số lưu ý khi che mát – chắn gió
Che mát và chắn gió đúng kỹ thuật sẽ giúp cây sầu riêng vượt qua giai đoạn sau trồng một cách an toàn. Tuy nhiên, nếu làm sai hoặc duy trì quá lâu, có thể gây tác dụng ngược. Dưới đây là những lưu ý thực tế nhà vườn cần ghi nhớ:
Không che quá kín – quá lâu
- Che quá kín khiến cây thiếu ánh sáng, vươn cao bất thường
- Dễ phát sinh rầy, bọ trĩ, nấm bệnh do tiểu khí hậu ẩm liên tục
- Tán yếu, ra đọt non mảnh – kém khả năng chống chịu khi tháo che
✅ Nên tháo dần từng phần, theo dõi phản ứng của cây thay vì tháo toàn bộ đột ngột
Kiểm tra – thay mới vật liệu che định kỳ
- Lá dừa, cỏ tranh, bao che dễ mục sau 2–3 tuần
- Lưới che có thể bị xé, bung dây sau mưa – gió lớn
- Cọc tre – cọc gỗ dễ xiêu vẹo nếu chôn không chắc
✅ Nên kiểm tra giàn che sau mỗi đợt mưa to, gió mạnh
Kết hợp phủ gốc giữ ẩm
- Dưới tán che, nên phủ rơm, cỏ khô hoặc trấu hun quanh gốc
- Vừa giữ ẩm, vừa giảm sốc nhiệt mặt đất
- Hạn chế cỏ dại và xói mòn mặt mô
Theo dõi hướng gió – hướng nắng thay đổi theo mùa
- Đầu mùa mưa: gió Tây Nam → cần che góc Tây Nam
- Cuối mùa mưa – đầu mùa khô: gió Đông Bắc → điều chỉnh giàn chắn tương ứng
- Nắng chuyển trục theo mùa → cần điều chỉnh mái nghiêng nếu che cố định
Tháo giàn che khi cây đủ khỏe
Dấu hiệu nên tháo:
- Đọt mới đã ra đều – lá dày – màu xanh đậm
- Cây không bị héo vào buổi trưa
- Gốc bám chắc mô – không lay động khi lắc nhẹ
- Có thể tháo từng bên → giúp cây làm quen ánh sáng dần dần
Kết luận
Che mát – chắn gió là một trong những kỹ thuật “nhỏ mà có võ” khi trồng sầu riêng. Làm tốt giúp cây sống khỏe, bén rễ nhanh, ra đọt mạnh. Bỏ qua hoặc làm sơ sài lại khiến cây dễ chết rút, mất sức, kéo dài thời gian kiến thiết cơ bản.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
