Giai đoạn đầu sau khi trồng là thời điểm nhạy cảm nhất trong suốt chu kỳ sinh trưởng của cây dưa lưới. Đây không chỉ là lúc cây cần phục hồi sau khi bị sang chậu, chuyển đất hay tác động từ môi trường, mà còn là giai đoạn thiết lập bộ khung phát triển đầu tiên, nơi rễ bắt đầu ăn sâu, chồi bắt đầu bung mạnh, và thân chính được định hình cho những bước phát triển tiếp theo.
Nhiều mô hình sản xuất hiện nay thường bỏ qua hoặc xem nhẹ công đoạn này, khiến cây phát triển không đều, lệch hướng thân chính hoặc suy kiệt sau trồng. Trong khi đó, nếu thực hiện đúng kỹ thuật chăm sóc ngay từ đầu, cây không chỉ phục hồi nhanh mà còn định hình được bộ tán cân đối, tăng khả năng chống chịu, tạo tiền đề cho năng suất ổn định về sau.
Bài viết sau sẽ trình bày chi tiết các bước phục hồi và kỹ thuật tạo thân chính trong 15 ngày đầu, giai đoạn được ví như “đặt nền móng” cho cả vụ mùa dưa lưới.
Quan sát tình trạng cây dưa lưới sau trồng
Ngay sau khi cây dưa lưới được đưa vào vị trí trồng chính thức, việc đầu tiên cần làm là theo dõi sát biểu hiện bên ngoài để đánh giá khả năng hồi phục. Đây là giai đoạn mà mọi can thiệp kỹ thuật nên dựa trên quan sát thay vì áp dụng máy móc.
Dấu hiệu quan trọng nhất là tình trạng lá ngọn. Nếu lá ngọn vẫn căng, có sắc xanh tươi và bắt đầu hướng lên phía ánh sáng, đó là biểu hiện cho thấy bộ rễ đang bén vào đất hoặc giá thể, cây sẵn sàng bước vào pha phát triển thân lá. Ngược lại, nếu lá mềm rũ, hơi vàng, hoặc không có sự vươn tán, rất có thể rễ vẫn chưa hoạt động ổn định, cây đang chịu stress do sang chậu hoặc điều kiện môi trường chưa phù hợp.
Bên cạnh tán lá, cần lưu ý đến màu sắc thân non, độ cứng của đỉnh sinh trưởng và hiện tượng rỉ nhựa (nếu có). Cây khỏe thường có thân đứng vững, khô ráo và không có dấu hiệu thối gốc hay rụng lá chân bất thường.
Việc quan sát kỹ lưỡng trong những ngày đầu này không chỉ giúp người làm vườn đưa ra quyết định đúng về tưới nước, bón phân, cố định thân, mà còn kịp thời xử lý nếu xuất hiện các dấu hiệu của bệnh rễ, nấm hại hoặc rối loạn sinh lý do môi trường. Có thể nói, đây là bước “lắng nghe cây” trước khi can thiệp, để đảm bảo mọi tác động đều mang lại hiệu quả thực sự.
Duy trì độ ẩm ổn định, tránh sốc rễ
Sau khi đánh giá cây đã bắt đầu hồi phục, bước quan trọng tiếp theo là kiểm soát độ ẩm đất hoặc giá thể sao cho phù hợp. Ở giai đoạn này, bộ rễ còn yếu và cực kỳ nhạy cảm với tình trạng thừa hoặc thiếu nước. Nếu để đất quá khô, rễ sẽ bị co rút, chậm phát triển. Ngược lại, nếu tưới quá nhiều hoặc để úng kéo dài, cây dễ bị nghẹt rễ, thối cổ thân và ngã đổ.
Nguyên tắc quan trọng là giữ ẩm đều, không quá ướt, không để khô đáy. Người trồng có thể dùng tay kiểm tra lớp đất xung quanh rễ: nếu đất ẩm mềm nhưng không dính bết là trạng thái lý tưởng. Trên vườn giá thể, việc theo dõi độ ẩm cần kết hợp với cảm quan túi trồng, màu sắc bề mặt giá thể và tốc độ thoát nước sau tưới.
Thời điểm tưới cũng là yếu tố then chốt. Nên tưới vào buổi sáng sớm để cây có thời gian hấp thu trước khi nhiệt độ tăng cao. Hạn chế tưới chiều muộn vì dễ gây ẩm kéo dài qua đêm, tạo điều kiện cho nấm bệnh phát triển. Trong những ngày mưa hoặc độ ẩm không khí cao, cần giảm lượng nước hoặc dừng tưới nếu giá thể vẫn giữ ẩm tốt.
Việc duy trì độ ẩm hợp lý không chỉ hỗ trợ rễ phát triển ổn định mà còn tạo điều kiện lý tưởng để cây hấp thu phân bón, phát huy tối đa hiệu lực của các chất kích thích sinh trưởng được bổ sung ở giai đoạn tiếp theo.
Bón phân nhẹ để kích rễ và bung chồi cho dưa lưới
Khi cây đã ổn định về mặt sinh lý và độ ẩm được kiểm soát tốt, đây là thời điểm thích hợp để bổ sung dinh dưỡng nhằm kích hoạt quá trình hình thành rễ mới và thúc đẩy mầm chồi non. Tuy nhiên, cần đặc biệt lưu ý: giai đoạn này chỉ nên sử dụng phân bón liều nhẹ, dễ tan và dễ hấp thu, vì hệ rễ còn yếu, chưa thể đáp ứng được lượng phân đậm đặc.
Lựa chọn phổ biến nhất là NPK tan nhanh tỷ lệ đều như 16-16-8 hoặc 20-20-20 pha loãng. Bên cạnh đó, các loại phân hữu cơ sinh học như dịch chiết rong biển, amino acid, humic hoặc fulvic cũng rất phù hợp, vì chúng vừa cung cấp dưỡng chất vừa hỗ trợ cây phục hồi sinh lý. Đối với cây trồng trong giá thể, có thể hòa phân vào nước tưới theo tỷ lệ 1 phần dinh dưỡng – 2 đến 3 phần nước sạch, rồi phân phối đều vào mỗi túi trồng.
Nếu sử dụng chế phẩm vi sinh hoặc phân bón lá dạng amino, nên phun vào buổi sáng hoặc chiều mát, tránh phun lúc trời nắng gắt. Phân bón lá không chỉ kích rễ gián tiếp qua hormone, mà còn giúp mầm chồi phát triển nhanh, đọt vươn dài, tạo tiền đề cho giai đoạn định hình thân chính.
Điều quan trọng nhất ở giai đoạn này là không nóng vội. Bón phân quá sớm hoặc quá đậm có thể khiến rễ non bị cháy, chồi bật lệch hoặc cây bị sốc sinh trưởng. Mọi can thiệp cần dựa trên quan sát – chỉ khi cây đã hồi xanh, có dấu hiệu hút nước tốt thì mới tiến hành bón phân một cách thận trọng.
Tạo thân chính, loại bỏ nhánh phụ sớm
Sau khi cây đã phục hồi tốt, bắt đầu vươn thân và bung chồi non, đây là thời điểm quan trọng để can thiệp kỹ thuật tạo hình. Mục tiêu là lựa chọn và cố định một thân chính khỏe mạnh, từ đó dẫn cây phát triển đúng hướng và tránh tình trạng phân tán dinh dưỡng cho các nhánh không cần thiết.
Thân chính lý tưởng là thân mọc từ mắt đầu tiên, có màu xanh đậm, không bị vặn xoắn và sinh trưởng vượt trội so với các nhánh còn lại. Sau khi xác định, cần dùng dây mềm hoặc kẹp định hướng thân vào hệ thống giàn, giữ khoảng cách vừa phải giữa thân và dây để tránh làm tổn thương mô non. Nếu trồng bằng giá thể có chiều cao giới hạn, nên canh sớm độ cao của giàn để thân không bị nghiêng lệch do thiếu điểm tựa.
Song song với việc dẫn thân, cần loại bỏ các nhánh phụ mọc thấp dưới 20 cm gốc. Đây là những nhánh không có giá trị trong sản xuất quả mà chỉ làm tiêu tốn dinh dưỡng, làm cây chậm phát triển. Việc tỉa nên thực hiện khi nhánh còn nhỏ, dùng tay bấm nhẹ hoặc kéo ngược theo chiều mọc để hạn chế làm tổn thương mô thân. Càng để lâu, vết cắt càng lớn, dễ nhiễm bệnh và làm chậm quá trình hồi phục.
Ngoài ra, nếu phát hiện cây có hai thân phát triển gần tương đương, người trồng có thể tạm thời giữ lại cả hai và theo dõi thêm vài ngày, sau đó chọn một thân chính vượt trội hơn để duy trì. Việc tạo hình từ giai đoạn đầu không chỉ giúp cây phát triển đồng trục, mà còn đảm bảo khả năng gánh trái tốt và dễ kiểm soát tán ở các giai đoạn tiếp theo.
📌 Xem thêm: Hướng dẫn tạo tán và nuôi thân chính cho dưa lưới
Tổng kết
Giai đoạn đầu sau trồng chính là bước “đặt nền móng” cho cả quá trình sinh trưởng của cây dưa lưới. Khi cây được phục hồi tốt, bộ rễ khỏe mạnh, thân chính được định hình chuẩn ngay từ đầu, thì toàn bộ các giai đoạn tiếp theo như tạo tán, ra hoa, nuôi trái đều sẽ thuận lợi và dễ kiểm soát hơn rất nhiều.
Chăm sóc đúng giai đoạn đầu không đòi hỏi kỹ thuật quá phức tạp, nhưng lại cần sự tỉ mỉ trong quan sát, sự thận trọng khi can thiệp và sự kiên nhẫn trong từng thao tác nhỏ. Chỉ khi kết hợp hài hòa giữa điều chỉnh độ ẩm, bổ sung dinh dưỡng nhẹ và chủ động dẫn thân, tỉa nhánh hợp lý, người trồng mới có thể thiết lập một bộ khung vững chắc để cây phát triển khỏe mạnh, cho năng suất cao và đồng đều.
Trong bài viết tiếp theo, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu các bước tạo tán, định giàn, nuôi thân mang trái, giúp cây chuyển tiếp mượt mà từ giai đoạn hồi phục sang pha sinh trưởng mạnh mẽ, chuẩn bị cho quá trình ra hoa và đậu quả ổn định.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
