Làm luống và phủ bạt là hai bước quan trọng ngay sau khi hoàn tất khâu xử lý đất trong quy trình trồng dưa lưới truyền thống. Đây không chỉ là thao tác mang tính hình thức mà còn đóng vai trò quyết định trong việc định hình không gian trồng, quản lý ẩm độ, thoát nước và kiểm soát cỏ dại. Nếu làm luống sai kỹ thuật hoặc phủ bạt không đúng thời điểm, cây dưa có thể gặp nhiều bất lợi ngay từ giai đoạn đầu – như rễ bị ngộp nước, cỏ cạnh tranh dinh dưỡng, hoặc sâu bệnh phát sinh từ môi trường đất ẩm.
Việc chuẩn hóa kích thước luống, chọn loại bạt phù hợp và thực hiện phủ bạt đúng kỹ thuật sẽ giúp nhà vườn tiết kiệm đáng kể công lao động, hạn chế rủi ro trong mùa mưa, đồng thời tạo điều kiện lý tưởng cho cây con phát triển khỏe mạnh. Đây là bước chuyển tiếp từ nền đất sang hệ canh tác ổn định, chuẩn bị cho các giai đoạn gieo ươm và trồng cây con sau đó.
Kích thước luống tiêu chuẩn trong trồng dưa lưới
Khi trồng dưa lưới theo phương pháp truyền thống, việc làm luống đúng kích thước không chỉ giúp cây phát triển đều mà còn đảm bảo thoát nước tốt, hạn chế úng rễ và tạo điều kiện thuận lợi cho việc bố trí dây, trụ và hệ thống tưới. Kích thước luống cần được tính toán dựa trên mật độ trồng, điều kiện khí hậu và phương án chăm sóc của từng vườn:
- Thông thường, chiều rộng luống phổ biến dao động từ 1.2 đến 1.5 mét. Nếu trồng một hàng trên mỗi luống thì chiều rộng 1.2 mét là đủ, nhưng nếu trồng hai hàng song song thì cần tăng lên 1.4 đến 1.5 mét để đảm bảo đủ không gian cho tán lá và trái phát triển, cũng như để đi lại chăm sóc.
- Chiều cao luống nên đạt từ 20 đến 30 cm, đặc biệt quan trọng trong điều kiện mùa mưa, đất dễ úng hoặc khu vực thấp trũng. Luống cao sẽ giúp rễ cây không bị ngập nước, tăng khả năng hô hấp và giảm áp lực từ nấm bệnh trong đất.
- Rãnh giữa các luống nên rộng khoảng 30 đến 40 cm, vừa đủ cho việc thoát nước, vừa thuận tiện khi đi lại để tưới tiêu, tỉa nhánh và thu hoạch. Với những vườn dưa có diện tích lớn, cần thiết kế thêm các rãnh chính thoát nước nối dài ra đường mương để tránh tình trạng đọng nước trong những ngày mưa kéo dài.
Phân bố mật độ trồng theo hàng, theo luống
Sau khi hoàn thành việc lên luống, bước tiếp theo là xác định mật độ trồng phù hợp để đảm bảo cây phát triển đều, thông thoáng và đạt năng suất cao. Mật độ quá dày có thể làm tăng độ ẩm tán lá, tạo điều kiện cho sâu bệnh phát triển, trong khi mật độ quá thưa sẽ làm lãng phí diện tích và giảm hiệu quả kinh tế.
Tùy vào điều kiện vườn và giống dưa sử dụng, nhà vườn có thể lựa chọn trồng 1 hàng hoặc 2 hàng trên mỗi luống. Nếu trồng 1 hàng, khoảng cách giữa các cây thường được bố trí từ 35 đến 40 cm. Nếu trồng 2 hàng song song trên cùng một luống, khoảng cách giữa các cây cần giãn ra từ 40 đến 50 cm để đảm bảo không gian cho cây phát triển và dễ thao tác khi chăm sóc.
Khoảng cách giữa các hàng trồng đối với luống đôi nên cách nhau 50 đến 60 cm, tránh tình trạng tán lá chồng lấn làm cản ánh sáng và khó phát hiện sâu bệnh. Trong mô hình trồng thương phẩm ngoài trời trên diện tích 1.000 m², mật độ phổ biến là từ 2.200 đến 2.800 cây, tùy thuộc vào giống, mục tiêu sản xuất và phương án quản lý canh tác.
Việc xác định mật độ không chỉ là con số tính toán trên giấy mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thống dây leo, giàn cố định và lịch bón phân – tưới nước sau này. Vì vậy, cần cân nhắc kỹ ngay từ đầu để vừa tối ưu năng suất, vừa đảm bảo chất lượng trái và giảm công chăm sóc về sau.
Chọn loại bạt phủ thích hợp
Bạt phủ nông nghiệp là vật tư không thể thiếu trong trồng dưa lưới theo phương pháp truyền thống. Việc chọn đúng loại bạt sẽ giúp kiểm soát cỏ dại, giữ ẩm cho đất, ổn định nhiệt độ vùng rễ và đặc biệt là hạn chế sự xuất hiện của côn trùng, vi khuẩn từ mặt đất. Tuy nhiên, không phải loại bạt nào cũng phù hợp với dưa lưới, và việc chọn sai có thể làm giảm hiệu quả toàn bộ vụ trồng.
Hiện nay, loại bạt được sử dụng phổ biến nhất là bạt hai mặt: một mặt màu đen, mặt còn lại màu bạc hoặc trắng. Trong điều kiện trồng ngoài trời, nên dùng loại bạc – đen và trải mặt bạc hướng lên trên. Mặt bạc có khả năng phản xạ ánh sáng, giúp làm mát vùng rễ trong ngày nắng gắt và làm chói mắt côn trùng, khiến chúng hạn chế tiếp cận gốc cây. Mặt đen phía dưới sẽ ngăn cỏ dại phát triển nhờ khả năng hấp thu nhiệt và ánh sáng.
Độ dày bạt nên từ 25 đến 35 micron, tùy vào thời vụ và điều kiện gió tại khu vực trồng. Nếu vùng thường có gió lớn hoặc mưa nhiều, nên chọn loại bạt dày hơn để hạn chế rách hoặc lật bạt trong quá trình canh tác. Bạt chất lượng tốt không chỉ giúp giữ độ bền trong suốt vụ mà còn có thể tái sử dụng cho các lần trồng tiếp theo nếu bảo quản đúng cách.
Ngoài yếu tố vật liệu, cần chú ý đến khổ bạt phù hợp với chiều rộng luống. Tránh chọn bạt quá ngắn hoặc quá rộng vì sẽ gây khó khăn trong thao tác căng bạt và làm giảm tính thẩm mỹ, độ bền tại vùng mép chôn bạt.
Thời điểm và kỹ thuật phủ bạt đúng cách
Phủ bạt nên được thực hiện sau khi đã hoàn tất việc bón lót và lên luống, thường là trước khi trồng cây con khoảng 5 đến 7 ngày. Khoảng thời gian này giúp đất có đủ thời gian ổn định lại sau khi bón phân, đồng thời tạo điều kiện để bạt bám chặt vào mặt luống, tránh hiện tượng bị lật trong những ngày đầu mưa to hoặc gió mạnh.
Khi phủ bạt, cần căng đều và sát mặt luống, tránh để nhăn nheo hoặc phồng rộp khiến nước đọng lại gây thối gốc. Các mép bạt nên được chôn sâu từ 5 đến 10 cm vào đất ở hai bên luống để cố định chắc chắn. Với những khu vực thường xuyên có gió lớn, nên chôn mép bạt sâu hơn hoặc kết hợp đặt đá, thanh tre ép mép để giữ bạt ổn định.
Tại vị trí trồng cây, có thể rạch bạt theo hình chữ thập hoặc khoét lỗ tròn tùy theo thói quen canh tác. Lỗ trồng cần vừa đủ để đặt cây con, tránh rạch quá rộng làm lộ nhiều đất ra ngoài, tăng nguy cơ bốc hơi nước và mọc cỏ. Đối với những mô hình sử dụng tưới nhỏ giọt, nên đặt dây tưới trước khi phủ bạt để đảm bảo đúng vị trí và tránh làm rách bạt trong quá trình điều chỉnh sau này.
Ngoài ra, sau khi phủ bạt xong nên kiểm tra tổng thể mặt luống để đảm bảo không có vùng nào bị trũng hoặc lồi. Những chỗ trũng có thể đọng nước mưa, làm ngập gốc hoặc tạo điều kiện cho bệnh phát sinh tại vùng rễ.
📌 Xem thêm: Hướng dẫn ươm cây con dưa lưới
Những lưu ý khi làm luống, phủ bạt để đạt hiệu quả cao
Để việc làm luống và phủ bạt phát huy tối đa hiệu quả, nhà vườn cần chú ý một số điểm kỹ thuật quan trọng liên quan đến mặt bằng, thoát nước, và hệ thống tưới. Đây là những yếu tố nền tảng nhưng lại thường bị xem nhẹ, khiến cho hiệu quả bạt phủ không đạt như kỳ vọng hoặc gây phát sinh nhiều rủi ro trong mùa mưa.
Trước hết, mặt luống cần được làm phẳng và liền mạch, không nên để chỗ lồi lõm hoặc nghiêng lệch. Nếu mặt luống không đều, khi mưa lớn sẽ dễ tạo thành các vũng đọng nước tại các điểm thấp, làm úng gốc, thối rễ hoặc gây nứt vỏ trái giai đoạn gần thu hoạch. Với những vùng đất dễ nén chặt, nên xới kỹ lại mặt luống ngay trước khi phủ bạt.
Tiếp theo, cần kiểm tra và lắp đặt hệ thống tưới trước khi phủ bạt, nhất là khi dùng hệ thống tưới nhỏ giọt dưới bạt. Việc này giúp đảm bảo dây tưới nằm đúng vị trí theo hàng trồng, tránh rò rỉ hoặc bị xoắn. Nếu lắp dây tưới sau khi đã phủ bạt, rất dễ làm rách bạt hoặc khiến nước tưới lệch khỏi vùng rễ cây.
Một yếu tố không kém phần quan trọng là thiết kế hệ thống thoát nước chính và phụ trong vườn. Mỗi khu trồng nên có các rãnh phụ chạy giữa các luống, dẫn ra rãnh chính dọc theo biên vườn hoặc nối ra hệ thống mương ngoài. Trong điều kiện thời tiết thất thường, đây là biện pháp hữu hiệu giúp giảm thiểu thiệt hại do ngập úng cục bộ.
Cuối cùng, cần kiểm tra toàn bộ bạt sau khi phủ, nhất là ở các mép luống và góc vườn, nơi dễ bị gió luồn vào làm lật bạt. Nếu phát hiện lỗ thủng hoặc vùng bạt bị bung mép, nên xử lý ngay bằng chôn mép sâu hơn, dằn thêm đất hoặc vật nặng để cố định.
Kết luận
Làm luống và phủ bạt không chỉ là những bước chuẩn bị đơn thuần, mà là một phần cốt lõi trong hệ thống canh tác dưa lưới hiệu quả và bền vững. Khi được thực hiện đúng kỹ thuật, luống trồng sẽ giúp rễ phát triển khỏe, thoát nước tốt, còn lớp bạt phủ sẽ bảo vệ vùng gốc khỏi cỏ dại, sâu bệnh và biến động thời tiết bất lợi. Đây là nền tảng vững chắc cho toàn bộ vụ trồng, góp phần ổn định sinh trưởng của cây, giảm chi phí chăm sóc và nâng cao năng suất cuối vụ.
Đầu tư công phu vào giai đoạn đầu không chỉ giúp cây dưa lưới “khởi đầu thuận lợi”, mà còn mang lại hiệu quả rõ rệt trong từng giai đoạn tiếp theo. Với những điều kiện canh tác ngoài trời, không có mái che, thì kỹ thuật làm luống và phủ bạt lại càng cần được chú trọng như một giải pháp chủ động để đối phó với biến động khí hậu ngày càng khó lường hiện nay.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
