Giai đoạn nuôi trái và phát triển hạt là thời kỳ quan trọng quyết định năng suất và chất lượng hạt tiêu. Trong thời gian này, cây tiêu rất dễ bị tấn công bởi các loại sâu bệnh gây hại, làm giảm sản lượng, khiến hạt tiêu lép, nhẹ ký và kém chất lượng thương phẩm. Nếu không kiểm soát tốt, không chỉ năng suất bị ảnh hưởng mà giá trị kinh tế của vụ tiêu cũng bị suy giảm đáng kể.
Bài viết này sẽ tập trung vào những loại sâu bệnh phổ biến gây hại trực tiếp đến năng suất và chất lượng hạt tiêu, đồng thời hướng dẫn cách phòng và xử lý hiệu quả, giúp nhà vườn bảo vệ cây tiêu, đảm bảo sản lượng tối đa và nâng cao giá trị thương phẩm của hạt tiêu thu hoạch.
Những loại sâu bệnh ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất cây tiêu trong giai đoạn nuôi trái và phát triển hạt
Giai đoạn nuôi trái và phát triển hạt là thời điểm cây tiêu dễ bị sâu bệnh tấn công, làm giảm tỷ lệ đậu hạt, gây lép hạt và ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất. Dưới đây là các loại sâu bệnh nguy hiểm và biện pháp kiểm soát hiệu quả.
1️⃣Bọ trĩ (Scirtothrips dorsalis) – Sâu bệnh gây rụng trái non, làm hạt tiêu phát triển kém
Dấu hiệu nhận biết:
- Trái tiêu nhỏ, vỏ sần sùi, khô, mất độ bóng tự nhiên.
- Trái non rụng hàng loạt, cây còi cọc, sinh trưởng kém.
Tác hại:
- Làm giảm số lượng trái, giảm tỷ lệ hạt chắc trong mỗi chùm.
- Trái bị tổn thương, khó phát triển kích thước tối ưu.
Biện pháp kiểm soát:
✅ Phòng ngừa:
- Dùng bẫy dính màu vàng để giảm mật độ bọ trĩ trong vườn.
- Phun dầu khoáng hoặc dầu neem (Azadirachta indica A.) để làm rối loạn khả năng sinh sản của bọ trĩ.
✅ Xử lý khi bị nhiễm nặng:
- Dùng thuốc sinh học: Abamectin, Spinosad.
- Khi mật độ cao, có thể sử dụng thuốc đặc trị: Emamectin benzoate, Acetamiprid.
2️⃣ Rệp sáp (Planococcus citri) – Sâu bệnh hút dinh dưỡng, làm hạt lép
Dấu hiệu nhận biết:
- Xuất hiện lớp bông trắng trên chùm trái, khiến trái tiêu teo lại.
- Cây bị chậm phát triển, trái không lớn đều, nhiều hạt lép.
Tác hại:
- Rệp sáp hút dinh dưỡng trực tiếp từ trái, làm hạt nhỏ, nhẹ ký.
- Nếu không xử lý kịp, có thể làm mất 20-30% năng suất.
Biện pháp kiểm soát:
✅ Phòng ngừa:
- Kiểm soát kiến trong vườn, vì chúng bảo vệ rệp sáp.
- Phun dầu khoáng hoặc dầu neem để làm suy yếu quần thể rệp.
✅ Xử lý khi bị nhiễm nặng:
- Dùng nấm ký sinh Beauveria bassiana để kiểm soát rệp sáp tự nhiên.
- Khi rệp sáp phát triển mạnh, sử dụng thuốc đặc trị: Imidacloprid, Buprofezin.
3️⃣Bệnh thán thư (Colletotrichum spp.) – Gây thối trái, lép hạt, mất năng suất
Dấu hiệu nhận biết:
- Trái tiêu xuất hiện đốm nâu, sau đó lan rộng thành vết thối đen.
- Trái non rụng sớm, trái già bị lép hạt, mất trọng lượng.
Tác hại:
- Làm giảm đáng kể số lượng trái và chất lượng hạt.
- Nếu không xử lý kịp thời, có thể làm mất 30-50% năng suất.
Biện pháp kiểm soát:
✅ Phòng ngừa:
- Cắt tỉa cành để giảm độ ẩm, giúp vườn thông thoáng.
- Phun thuốc phòng ngừa trước mùa mưa với Copper Hydroxide hoặc Mancozeb.
✅ Xử lý khi bị nhiễm:
- Dùng thuốc trị bệnh thán thư: Difenoconazole, Azoxystrobin.
- Nếu bệnh nặng, kết hợp thêm Propiconazole, Thiophanate-methyl.
4️⃣Bệnh thối rễ, thối trái (Phytophthora capsici) – Làm rụng trái hàng loạt, gây mất mùa
Dấu hiệu nhận biết:
- Cây có dấu hiệu héo rũ, trái tiêu bị thối từ cuống xuống.
- Rễ bị thối đen, lá vàng, trái rụng nhiều.
Tác hại:
- Nếu không kiểm soát kịp thời, có thể mất 50-70% sản lượng.
- Bệnh lây lan mạnh, ảnh hưởng năng suất vụ sau.
Biện pháp kiểm soát:
✅ Phòng ngừa:
- Sử dụng nấm đối kháng Trichoderma spp. để cải thiện đất, giúp rễ khỏe.
- Tránh tưới nước quá nhiều, đặc biệt vào mùa mưa.
✅ Xử lý khi bị nhiễm:
- Phun thuốc đặc trị gốc Phytophthora: Metalaxyl, Fosetyl-Al.
- Tưới gốc bằng Aluminium tris (O-ethyl phosphonate) để kiểm soát bệnh lây lan.
Kết luận
Giai đoạn nuôi trái và phát triển hạt là thời kỳ then chốt, quyết định trực tiếp đến năng suất và chất lượng hạt tiêu. Trong thời gian này, cây tiêu rất dễ bị tổn thương bởi các loại sâu bệnh như bọ trĩ, rệp sáp, thán thư và thối rễ – thối trái. Nếu không được nhận diện sớm và xử lý đúng cách, những tác nhân này có thể gây thất thoát sản lượng nghiêm trọng, làm giảm tỷ lệ hạt chắc, hạt nặng, và kéo theo chất lượng thương phẩm bị suy giảm.
Thông qua việc nhận biết sớm triệu chứng, áp dụng kết hợp giữa biện pháp sinh học và hóa học một cách hợp lý, đặc biệt là tăng cường phòng ngừa bằng các giải pháp thân thiện như dầu neem, nấm đối kháng hay bẫy côn trùng, người trồng có thể chủ động bảo vệ cây tiêu khỏi các tác nhân gây hại. Nhờ đó, không chỉ đảm bảo được năng suất tối đa, mà còn nâng cao giá trị thương phẩm và hiệu quả kinh tế cho cả vụ mùa.
Việc quản lý sâu bệnh hiệu quả không chỉ là yếu tố sống còn của mỗi vụ tiêu, mà còn là nền tảng cho canh tác bền vững, lâu dài và thân thiện với môi trường.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
