Category Archives: Kích thích sinh học

Chitosan, một dẫn xuất sinh học từ vỏ tôm cua, đang nổi lên như một giải pháp tiềm năng trong dòng sản phẩm hỗ trợ miễn dịch cho cây. Không giống các loại thuốc bảo vệ thực vật truyền thống, Chitosan không diệt mầm bệnh một cách trực tiếp mà đóng vai trò như một tín hiệu sinh học, giúp cây “nghĩ rằng” đang bị tấn công, từ đó khởi động hàng loạt phản ứng phòng vệ bên trong.

Trong môi trường canh tác nhà màng, nơi độ ẩm và nhiệt độ thường ổn định, các bệnh hại rễ như do nấm Fusarium và Rhizoctonia có điều kiện phát triển mạnh. Đây là hai tác nhân gây bệnh âm thầm nhưng nguy hiểm, có thể khiến cây dưa lưới chết rũ ngay từ giai đoạn cây con hoặc làm thối rễ, nghẽn mạch dẫn trong suốt chu kỳ sinh trưởng. Đáng lo ngại hơn, nấm bệnh tồn tại rất lâu trong đất và giá thể, dễ bùng phát lại nếu không kiểm soát đúng cách. Việc sử dụng thuốc hóa học để xử lý nấm trong nhà màng luôn đặt ra nhiều rủi ro về tồn dư và khả năng kháng thuốc. Chính vì vậy, các giải pháp sinh học đang được quan tâm ngày càng nhiều, đặc biệt là Chitosan. Đây là một hợp chất có nguồn gốc tự nhiên, có khả năng ức chế trực tiếp nhiều loại nấm gây bệnh đồng thời giúp cây tăng cường miễn dịch nội tại.

Trong nhiều thập kỷ, việc quản lý bệnh hại trong nông nghiệp gần như đồng nghĩa với việc sử dụng thuốc hóa học nhằm tiêu diệt mầm bệnh. Cách làm này tuy mang lại hiệu quả tức thời, nhưng cũng kéo theo hàng loạt hệ lụy: khả năng kháng thuốc ngày càng gia tăng, hệ vi sinh vật có lợi trong đất bị tổn hại, tồn dư hóa chất trong nông sản khó kiểm soát, và môi trường đất cùng nguồn nước dần suy thoái. Không ít nhà vườn rơi vào vòng luẩn quẩn, liên tục phun thuốc để giữ vườn sạch bệnh, nhưng càng làm càng phụ thuộc mà hiệu quả lâu dài lại không như kỳ vọng.

Một trong những phản ứng mạnh mẽ nhất của cây khi bị tấn công là tự tổng hợp các hợp chất có tính kháng sinh, được gọi chung là phytoalexin. Đây là nhóm hoạt chất có khả năng ức chế mầm bệnh rất mạnh ở cấp độ mô – tế bào, thường chỉ xuất hiện khi cây bị kích thích đúng tín hiệu. Nói cách khác, phytoalexin không có sẵn trong cây như các protein cấu trúc hay enzyme phòng vệ, mà chỉ được “chế tạo” khi thực sự cần thiết – đúng lúc, đúng chỗ, đúng mục tiêu.

Trong sản xuất nông nghiệp, phản ứng đầu tiên khi thấy cây bị bệnh thường là tìm đến thuốc – cụ thể là các loại thuốc kháng sinh hoặc thuốc hóa học đặc trị. Đây là cách làm phổ biến và cũng từng mang lại hiệu quả nhất định trong các mô hình thâm canh truyền thống. Tuy nhiên, theo thời gian, những bất cập ngày càng bộc lộ: bệnh dễ tái phát, vi khuẩn kháng thuốc, hệ vi sinh vật có lợi bị phá vỡ, và dư lượng tồn lại trong nông sản gây ảnh hưởng đến sức khỏe và khả năng xuất khẩu

Một trong những hợp chất nổi bật trong xu hướng đó là Oligosaccharide – một chuỗi carbohydrate có nguồn gốc tự nhiên, hoạt động như một phân tử tín hiệu sinh học giúp kích hoạt hệ miễn dịch nội sinh của cây. Không phải là thuốc, cũng không phải phân bón, Oligosaccharide đóng vai trò như “người báo động sinh học” khiến cây tự tăng cường hàng rào bảo vệ mà không làm rối loạn sinh lý. Khả năng này giúp Oligosaccharide đặc biệt hữu ích trong các giai đoạn cây đang phục hồi sau tổn thương rễ, mới trồng, sau mưa, hoặc trước các thời điểm dễ bùng phát nấm bệnh. Việc hiểu rõ nguồn gốc, cơ chế và ứng dụng thực tế của Oligosaccharide sẽ mở ra một hướng tiếp cận mới trong quản lý bệnh và chăm sóc cây trồng hiện đại.

Biostimulant (chất kích thích sinh học) nổi lên như một xu hướng tất yếu. Khác với phân bón hay thuốc bảo vệ thực vật truyền thống, biostimulant hoạt động bằng cách kích hoạt các cơ chế sinh học tự nhiên trong cây, giúp cây trồng tăng cường sức sống, nâng cao khả năng hấp thu dinh dưỡng và chống chịu với điều kiện môi trường bất lợi.

Acid amin và peptide là một trong những nhóm biostimulant được sử dụng sớm nhất và rộng rãi nhất trên toàn thế giới.
Tuy nhỏ bé ở cấp độ phân tử, nhưng các acid amin lại đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong cây trồng: từ việc tái tạo tế bào, tổng hợp enzyme, cho đến điều hòa hormone sinh trưởng và phản ứng chống stress.

Một trong những nguyên nhân sâu xa của tình trạng đó là sự suy giảm hệ vi sinh vật có lợi trong đất. Đây là thành phần thường bị bỏ quên nhưng lại đóng vai trò quyết định trong khả năng hấp thu dinh dưỡng, phòng bệnh và điều hòa sinh lý của cây trồng. Khác với các loại phân bón hay thuốc bảo vệ thực vật, vi sinh vật có lợi không tác động trực tiếp lên cây mà hoạt động như một hệ miễn dịch sinh học trong lòng đất, hỗ trợ cây sống khỏe, phát triển bền và tự chống chọi với áp lực từ môi trường

Chất kích thích sinh trưởng tự nhiên – có nguồn gốc từ thực vật hoặc vi sinh vật – đang dần được xem là giải pháp bền vững. Các hoạt chất như brassinolide, triacontanol, gibberellin tự nhiên… không làm “ép phát triển”, mà điều hòa nhẹ nhàng quá trình ra hoa – nuôi trái – phục hồi sau stress, giúp cây tự ổn định sinh lý từ bên trong.