Đạm là một trong những nguyên tố dinh dưỡng quan trọng nhất đối với cây trồng. Hầu hết các phản ứng tạo sinh khối như hình thành diệp lục, tổng hợp protein và hoạt hóa enzyme đều cần đạm làm nền. Chính vì vậy, trong nhóm phân bón lá, đạm thường được bổ sung để tạo phản ứng nhanh, giúp cây xanh lá, bật đọt và tăng sinh trưởng thân lá trong thời gian ngắn.
Tuy nhiên, điểm khiến phân bón lá chứa đạm trở thành con dao hai lưỡi nằm ở chỗ phản ứng nhanh đó không chỉ là xanh lá, mà còn kéo theo tín hiệu sinh trưởng mạnh. Nếu dùng sai thời điểm, nhất là giai đoạn cây chuẩn bị ra hoa, đang mang hoa hoặc đang giữ trái non, đạm qua lá có thể làm cây lệch pha sinh trưởng. Cây sẽ ưu tiên kéo đọt, cạnh tranh dinh dưỡng với hoa và trái, từ đó phát sinh rụng sinh lý, hoa yếu, đậu kém, thậm chí suy cây về lâu dài dù nhìn bề ngoài vẫn xanh.
Vì vậy, chọn phân bón lá đạm cao hay đạm thấp không phải câu chuyện tốt xấu, mà là câu chuyện đúng giai đoạn, đúng mục tiêu và đúng mức độ kiểm soát. Bài viết này sẽ phân tích sự khác nhau giữa phân bón lá chứa đạm cao và đạm thấp, đồng thời hướng dẫn cách sử dụng hợp lý để đạt hiệu quả mà không làm cây lệch pha sinh trưởng.
📌 Gợi ý đọc thêm: [Phân bón lá là gì? Vai trò và giới hạn trong dinh dưỡng cây trồng]
Đạm trong phân bón lá tác động đến cây như thế nào?
Vai trò sinh lý của đạm
Đạm là nguyên liệu nền của nhiều cấu trúc và phản ứng sống trong cây. Khi cây có đủ đạm, quá trình tổng hợp diệp lục diễn ra tốt hơn, lá xanh hơn và khả năng quang hợp tăng. Đồng thời, đạm tham gia trực tiếp vào việc hình thành protein và enzyme, tức là tham gia vào cả bộ máy vận hành trao đổi chất, từ hấp thu, đồng hóa đến chuyển hóa năng lượng.
Điểm quan trọng là đạm thường đi cùng tín hiệu sinh trưởng sinh dưỡng. Khi lượng đạm tăng, cây có xu hướng ưu tiên kéo tán, phát triển đọt non, mở rộng diện tích lá để tăng công suất quang hợp. Đây là phản ứng tự nhiên của cây, vì về mặt sinh học, khi có đủ vật liệu và điều kiện thuận lợi, cây sẽ chọn cách mở rộng bộ máy tạo năng lượng trước.
Chính vì cơ chế này, đạm trở thành yếu tố rất nhạy cảm theo giai đoạn. Ở giai đoạn cây cần ra đọt thì đạm là trợ lực. Nhưng ở giai đoạn cây cần ổn định để ra hoa, đậu trái hoặc nuôi trái non, tín hiệu kéo đọt do đạm gây ra có thể trở thành yếu tố phá nhịp.
Qua phun lá, đạm cho phản ứng nhanh hơn bón gốc
Khi phun qua lá, đạm ở dạng dễ hấp thu có thể đi vào mô lá nhanh hơn so với việc chờ rễ hút lên, đặc biệt trong các tình huống rễ đang hấp thu kém do thời tiết hoặc do nền đất chưa ổn. Vì vậy, chỉ sau một thời gian ngắn, nhà vườn có thể thấy lá xanh hơn, đọt có xu hướng “nhúc nhích” và cây tươi lại.
Tuy nhiên, phản ứng nhanh không đồng nghĩa với hiệu quả bền. Nó chỉ cho thấy cây đã nhận được một tín hiệu và một phần nguyên liệu, chứ không nói lên rằng cây đang đi đúng hướng đối với mục tiêu mùa vụ.
Giới hạn hấp thu đạm qua lá
Lượng đạm cây hấp thu qua lá luôn có giới hạn vì bề mặt lá, lớp sáp, khí khổng và điều kiện thời tiết đều giới hạn khả năng thấm và vận chuyển. Do đó, phân bón lá chứa đạm chỉ mang tính hỗ trợ ngắn hạn, không thể thay thế hoàn toàn vai trò bón gốc, vốn cung cấp lượng dinh dưỡng lớn hơn và bền hơn.
Điểm cần nhấn mạnh là nếu nhà vườn lạm dụng đạm qua lá để cố tạo hiệu ứng xanh nhanh, cây có thể rơi vào trạng thái xanh bề mặt nhưng nền rễ và cân bằng dinh dưỡng không được củng cố tương xứng. Khi đó cây dễ bị xanh giả, mô mềm, sức chống chịu giảm và về lâu dài dễ suy.
📌 Gợi ý đọc thêm: [Giới hạn sinh lý của việc hấp thu đạm qua lá]
Phân bón lá chứa đạm cao là gì?
Đặc điểm nhận biết
Phân bón lá đạm cao thường có tỷ lệ N nổi bật so với P và K, hoặc được thiết kế theo hướng “kích xanh, kéo đọt”. Nhiều sản phẩm thuộc nhóm này còn kèm thêm các thành phần tăng thấm hoặc nhóm hỗ trợ sinh trưởng, khiến phản ứng càng mạnh và dễ quan sát.
Về mặt biểu hiện, khi phun đúng điều kiện, đạm cao thường làm lá xanh nhanh, đọt non bật rõ và cây có cảm giác “lên sức”. Chính vì dễ thấy, nhóm này thường được dùng như một công cụ cứu vãn khi cây chậm lớn hoặc khi nhà vườn muốn kéo nhanh tán lá.
Ưu điểm của phân bón lá đạm cao
Ưu điểm lớn nhất là tạo phản ứng nhanh trong giai đoạn cây cần sinh trưởng thân lá. Khi cây non cần dựng tán, hoặc sau một giai đoạn bị gián đoạn sinh trưởng do mưa kéo dài, lạnh hoặc rễ bị ảnh hưởng nhẹ, đạm cao qua lá có thể giúp cây lấy lại nhịp quang hợp, mở rộng lá và phục hồi tốc độ tăng trưởng.
Đạm cao cũng có giá trị trong các tình huống cần phục hồi sinh trưởng ngắn hạn, ví dụ sau khi cây bị mất lá, bị sâu ăn lá, hoặc sau khi cắt tỉa mạnh cần ra lộc để tái tạo tán. Lúc này mục tiêu là tạo sinh khối, nên tín hiệu kéo đọt là phù hợp.
Rủi ro khi lạm dụng đạm cao
Rủi ro lớn nhất là bung đọt không kiểm soát. Khi cây nhận tín hiệu đạm cao, cây có xu hướng ưu tiên sinh dưỡng, kéo đọt và mở lá. Nếu điều này xảy ra trong lúc cây cần ưu tiên sinh thực, tức là phân hóa mầm hoa, mang hoa hoặc giữ trái non, thì đọt sẽ trở thành đối thủ cạnh tranh dinh dưỡng trực tiếp với hoa và trái.
Hệ quả thường không đến ngay trong ngày phun, mà đến sau đó dưới dạng hoa yếu, rụng sinh lý tăng, trái non rụng, hoặc trái giữ được nhưng nuôi không ổn định. Nặng hơn, cây bị kéo sinh trưởng liên tục sẽ tạo mô mềm, dễ nhiễm bệnh và phải dùng thêm thuốc, tạo vòng lặp chi phí và áp lực.
Một rủi ro khác là hiện tượng xanh giả. Khi lá xanh nhanh, nhà vườn có cảm giác cây khỏe, nhưng thực tế cây chỉ đang được “đẩy” bằng tín hiệu và một lượng đạm ngắn hạn. Nếu nền rễ yếu hoặc cân bằng khoáng bị lệch, cây sẽ nhanh tụt sức sau đó. Khi ấy, nhà vườn lại tiếp tục phun đạm cao để cứu, và cây bước vào vòng lặp càng phun càng lệch.
📌 Gợi ý đọc thêm: [Vì sao dư đạm làm cây không ra hoa?]
Phân bón lá chứa đạm thấp là gì?
Đặc điểm nhận biết
Phân bón lá đạm thấp thường có tỷ lệ N thấp hoặc rất thấp, công thức ưu tiên trung vi lượng, hoặc ưu tiên các hợp chất sinh học hỗ trợ ổn định sinh lý. Nhóm này thường không tạo hiệu ứng xanh bùng ngay, mà thiên về củng cố quá trình vận chuyển dinh dưỡng, tăng sức bền mô, giảm stress và hạn chế lệch pha sinh trưởng.
Vì không tạo phản ứng mạnh, nhiều nhà vườn dễ đánh giá thấp nhóm đạm thấp. Nhưng thực tế, đây là nhóm rất có giá trị trong những giai đoạn nhạy cảm của mùa vụ, nơi mục tiêu không phải là kéo lá, mà là giữ hoa, giữ trái và nuôi trái ổn định.
Ưu điểm của phân bón lá đạm thấp
Ưu điểm quan trọng nhất là an toàn hơn trong giai đoạn nhạy cảm. Khi cây chuẩn bị ra hoa, đang mang hoa hoặc đang giữ trái non, cây cần ổn định sinh lý, hạn chế bung đọt và hạn chế dao động mạnh. Đạm thấp giúp giảm nguy cơ kích sinh trưởng sinh dưỡng quá mức, từ đó giảm rủi ro cạnh tranh dinh dưỡng với hoa và trái.
Đạm thấp cũng phù hợp khi nhà vườn muốn hỗ trợ cây theo hướng bền, tức là giảm stress, tăng sức chống chịu, ổn định hoạt động quang hợp và vận chuyển đường mà không làm cây phải mở thêm sinh khối. Trong giai đoạn nuôi trái, đây là tư duy đúng vì trái là nơi tiêu thụ dinh dưỡng lớn, cây cần ưu tiên dòng vận chuyển ổn định hơn là mở thêm đọt.
Hạn chế của đạm thấp
Hạn chế rõ nhất là không tạo phản ứng xanh nhanh. Nếu cây đang thiếu đạm thật sự hoặc đang cần phục hồi sinh trưởng mạnh để tái tạo tán, đạm thấp sẽ không đáp ứng được mục tiêu. Khi đó, dùng đạm thấp dễ làm nhà vườn cảm giác phun không hiệu quả và tăng số lần phun vô ích.
Vì vậy, đạm thấp không phải lựa chọn cho mọi tình huống. Nó là lựa chọn đúng khi mục tiêu là ổn định sinh thực và giữ nhịp, chứ không phải tăng trưởng mạnh.
📌 Gợi ý đọc thêm: [Phân bón lá hữu cơ và vô cơ: khác nhau ở đâu?]
So sánh phân bón lá đạm cao và đạm thấp
Mức độ kích sinh trưởng
Đạm cao tạo tín hiệu sinh trưởng mạnh, khiến cây ưu tiên sinh dưỡng và kéo đọt. Điều này hữu ích khi cây cần tán lá, nhưng sẽ gây hại khi cây cần ổn định sinh thực.
Đạm thấp không nhằm kéo sinh trưởng, mà nhằm duy trì vận hành ổn định. Nó giúp cây giảm dao động, phù hợp với các giai đoạn mà bất kỳ cú kích nào cũng có thể làm lệch nhịp.
Ảnh hưởng đến chu kỳ ra hoa và đậu trái
Đạm cao có nguy cơ làm phá nhịp phân hóa mầm hoa và tăng rụng sinh lý, vì đọt non thường đi kèm tín hiệu sinh dưỡng mạnh và chiếm dòng dinh dưỡng. Khi đọt bung, cây sẽ ưu tiên nuôi đọt, làm hoa và trái non chịu thiệt.
Đạm thấp giúp giảm nguy cơ bung đọt, từ đó hỗ trợ ổn định giai đoạn sinh thực. Nó không trực tiếp làm cây đậu trái, nhưng nó tạo điều kiện để cây không tự phá mục tiêu của chính mình.
Mức độ an toàn khi sử dụng
Đạm cao đòi hỏi kiểm soát chặt thời điểm, thời tiết và trạng thái cây. Chỉ cần dùng sai giai đoạn là rủi ro tăng nhanh.
Đạm thấp an toàn hơn vì ít gây lệch pha, nhưng vẫn cần dùng đúng mục tiêu, nếu không sẽ thành lãng phí.
📌 Gợi ý đọc thêm: [Cân bằng C N và vai trò trong phân hóa mầm hoa]
Dùng phân bón lá đạm cao khi nào thì hợp lý?
Đạm cao hợp lý nhất trong giai đoạn cây sinh trưởng thân lá mạnh và mục tiêu là tăng sinh khối. Ví dụ khi cây non cần phát triển tán, hoặc sau khi cắt tỉa cần ra lộc để tái tạo bộ khung lá. Lúc này cây cần mở rộng diện tích quang hợp, nên tín hiệu kéo đọt là thuận lợi.
Đạm cao cũng có thể dùng sau khi cây đã ổn định rễ, nghĩa là rễ không còn bị nghẹt, không còn stress nặng sau mưa, và cây có khả năng chuyển hóa tốt. Khi nền rễ ổn, phun đạm cao sẽ tạo hiệu quả rõ hơn và ít gây phản ứng phụ hơn.
Điều kiện quan trọng nhất là giai đoạn này không có nhu cầu ra hoa, đậu trái. Nếu cây đang tiến gần giai đoạn chuyển pha, nhà vườn cần giảm dần tín hiệu sinh dưỡng để tránh phá mầm hoa và tránh tạo đọt cạnh tranh.
Dùng phân bón lá đạm thấp khi nào thì hợp lý?
Đạm thấp hợp lý nhất khi cây bước vào giai đoạn sinh thực hoặc các giai đoạn nhạy cảm. Trước ra hoa, cây cần ổn định phân hóa mầm và hạn chế bung đọt. Khi mang hoa, cây cần tập trung vào chất lượng hoa và quá trình thụ phấn. Khi trái non đang bám, cây cần giữ dòng dinh dưỡng ổn định để giảm rụng sinh lý.
Trong giai đoạn nuôi trái, đạm thấp tiếp tục có giá trị vì giúp giảm nguy cơ cây mở thêm đọt mới. Lúc này, nhiều nhà vườn sai ở chỗ thấy lá không xanh như mong muốn và vội tăng đạm, nhưng thực tế nuôi trái không cần xanh bùng, mà cần ổn định vận chuyển và sức bền mô. Đạm thấp phù hợp với tư duy này.
Đạm thấp cũng phù hợp khi cây đang cần giảm stress hơn là kích sinh trưởng. Sau thời tiết cực đoan hoặc sau khi phun thuốc, mục tiêu nên là giúp cây hồi nhịp, không phải ép cây chạy nhanh.
📌 Gợi ý đọc thêm: [Phun phân bón lá khi cây đang mang hoa và trái non]
Những sai lầm thường gặp khi dùng phân bón lá chứa đạm
Sai lầm phổ biến nhất là dùng đạm cao suốt cả vụ. Khi đạm cao trở thành thói quen, cây liên tục nhận tín hiệu sinh dưỡng, rất khó chuyển sang sinh thực đúng lúc. Điều này làm mùa vụ thiếu ổn định, lúc thì ra đọt mạnh, lúc thì rụng hoa, lúc thì trái non rụng, cuối cùng là cây suy dù bề ngoài vẫn xanh.
Sai lầm thứ hai là dùng đạm cao để giữ trái. Đây là hiểu nhầm rất nguy hiểm. Giữ trái non cần ổn định, cần độ bền mô và dòng dinh dưỡng cân bằng. Đạm cao lại dễ làm bung đọt, khiến trái bị cạnh tranh. Vì vậy, càng phun đạm cao để giữ trái, nhiều vườn càng rụng.
Sai lầm thứ ba là tăng liều khi thấy cây chưa xanh. Lá không xanh có thể do rễ kém, do thiếu một vi lượng như sắt hoặc magie, do pH lệch hoặc do cây đang ưu tiên nuôi trái. Nếu không xác định đúng nguyên nhân mà tăng đạm, nhà vườn vừa không giải quyết đúng vấn đề, vừa tăng rủi ro lệch pha.
📌 Gợi ý đọc thêm: [Vì sao phun phân bón lá nhiều nhưng cây vẫn không xanh?]
Kết luận
Phân bón lá chứa đạm cao hay đạm thấp không tốt hay xấu một cách tuyệt đối, mà chỉ phù hợp hoặc không phù hợp với từng giai đoạn sinh trưởng. Đạm cao phù hợp khi mục tiêu là phát triển thân lá và tái tạo tán, nhưng trở thành rủi ro khi cây bước vào giai đoạn ra hoa, đậu trái và nuôi trái non. Đạm thấp không tạo hiệu ứng xanh nhanh, nhưng lại là lựa chọn an toàn để giữ ổn định sinh lý trong các giai đoạn nhạy cảm.
Khi nhà vườn hiểu đúng vai trò của đạm và dùng đúng thời điểm, cây sẽ phát triển cân đối hơn, hạn chế lệch pha sinh trưởng, giảm rụng sinh lý và bền sức hơn về lâu dài. Đây cũng là cách dùng phân bón lá hiệu quả nhất, vì phun ít hơn nhưng trúng mục tiêu hơn, thay vì phun nhiều mà rủi ro tăng dần.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
