Sau khi cây dưa lưới đã bén rễ và bắt đầu phát triển thân lá ổn định, giai đoạn tiếp theo mà người trồng cần đặc biệt quan tâm chính là tạo tán và nuôi thân chính. Đây không chỉ là thao tác định hình cây về mặt vật lý, mà còn là bước điều tiết sinh trưởng giúp cây phát triển đồng đều, vững chắc và sẵn sàng bước vào giai đoạn phân hóa mầm hoa.
Một cây dưa lưới có thân chính khỏe, tán phân bố hợp lý sẽ dễ dàng nuôi trái, chống chịu tốt với điều kiện bất lợi và hạn chế sâu bệnh tấn công. Ngược lại, nếu để thân mọc tự do, nhánh chen chúc, cây sẽ yếu, dinh dưỡng bị phân tán, khó kiểm soát sâu bệnh và giảm năng suất rõ rệt.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu các kỹ thuật quan trọng trong giai đoạn tạo tán bao gồm cách dẫn thân vào giàn, số thân nên giữ lại, các bước tỉa nhánh đúng thời điểm và cách tăng cường dinh dưỡng để nuôi thân lá khỏe mạnh.
Dẫn thân chính vào giàn đúng kỹ thuật
Khi cây dưa lưới bước vào giai đoạn phát triển thân mạnh, việc dẫn thân chính vào giàn là thao tác đầu tiên cần thực hiện để định hướng chiều phát triển của cây. Nếu không làm kịp thời, thân dễ bị nghiêng, xoắn hoặc va đổ khi gặp mưa gió, gây hư hại đỉnh sinh trưởng và làm lệch hướng phát triển của toàn bộ tán.
Thời điểm dẫn thân lý tưởng là khi cây cao khoảng 20–25 cm, thân bắt đầu vươn thẳng và xuất hiện các lá thật khỏe. Lúc này, thân còn mềm dẻo nên dễ cố định mà không gây tổn thương. Vật liệu dẫn thân nên chọn loại mềm, dễ uốn và không ăn siết vào mô thân, chẳng hạn như dây vải mảnh, dây nilon có độ co giãn, kẹp nhựa chuyên dụng hoặc ống nhựa rỗng có lỗ treo.
Cách dẫn thân cần đảm bảo:
- Mỗi đoạn cách nhau khoảng 20–30 cm sẽ có một điểm buộc cố định vào giàn.
- Dây buộc nên có độ lơi nhất định để cây còn tiếp tục lớn lên mà không bị siết nghẽn.
- Hướng dẫn thân theo chiều xoắn ốc hoặc đường thẳng đứng tùy theo thiết kế giàn, đảm bảo tán không bị che lẫn nhau khi phát triển.
Ngoài ra, cần kiểm tra định kỳ mỗi 3–5 ngày để điều chỉnh hướng thân nếu bị lệch hoặc có dấu hiệu kẹt giữa các điểm buộc. Trong những ngày mưa gió hoặc khi thân dài trên 50 cm, nên tăng tần suất kiểm tra để phòng tình trạng đổ ngã hoặc gãy thân non.
Việc dẫn thân đúng kỹ thuật không chỉ giúp cây phát triển theo chiều thẳng đứng mà còn đảm bảo phân bố đều ánh sáng, thông thoáng gốc và thuận tiện cho các thao tác chăm sóc, tỉa lá, thu hoạch sau này.
Tỉa nhánh phụ, giữ lại số thân chính hợp lý
Sau khi thân chính đã được dẫn vào giàn ổn định, bước tiếp theo là kiểm soát hệ thống nhánh phụ để cây tập trung toàn bộ dinh dưỡng cho trục sinh trưởng chính. Việc giữ lại bao nhiêu thân chính tùy thuộc vào mục tiêu sản xuất: nếu ưu tiên trái đồng đều, dễ quản lý, nên chỉ để 1 thân chính; còn nếu muốn tăng năng suất và có kinh nghiệm chăm sóc kỹ hơn, có thể giữ lại 2 thân trên những cây khỏe mạnh.
Thông thường, từ 15 đến 25 ngày sau trồng, cây sẽ bắt đầu phát sinh các nhánh phụ tại nách lá – đặc biệt ở đoạn từ gốc đến 30–40 cm. Những nhánh này hầu hết không có giá trị về năng suất mà lại tiêu hao dinh dưỡng. Do đó, cần tỉa bỏ toàn bộ nhánh phụ dưới điểm 40 cm, chỉ giữ lại thân chính và để lại 1–2 lá chân để hỗ trợ quang hợp ban đầu nếu cần.
Kỹ thuật tỉa nhánh hiệu quả gồm:
- Quan sát khi nhánh mới nhú 2–3 cm, dùng tay bấm nhẹ theo chiều ngược lại với hướng mọc, giúp vết tỉa gọn, không làm tổn thương thân.
- Hạn chế dùng dao kéo sắc nếu không cần thiết, vì dễ tạo vết thương lớn và lan bệnh.
- Nếu thấy nhánh phụ đã phát triển lớn hơn, cần tỉa vào buổi sáng sớm, sau đó dùng chế phẩm sát khuẩn nhẹ để tránh nhiễm nấm.
Ngoài ra, cần lưu ý tránh tỉa quá trễ, vì khi nhánh phụ đã lớn, việc cắt bỏ đột ngột có thể làm rối loạn sinh trưởng và khiến cây bị “sốc nhẹ”. Tốt nhất nên duy trì việc tỉa nhánh định kỳ 3–4 ngày/lần trong giai đoạn cây còn đang vươn thân, để đảm bảo quá trình phát triển thân chính được thông suốt và ổn định.
Tỉa nhánh đúng cách sẽ giúp cây tập trung lực nuôi đọt, phát triển bộ lá đều hai bên, tạo khung tán cân đối – là tiền đề lý tưởng cho việc mang hoa và trái về sau.
Tăng cường dinh dưỡng để phát triển thân, lá bền vững
Giai đoạn từ 15 đến 30 ngày sau trồng là thời điểm cây dưa lưới có tốc độ phát triển thân, lá mạnh nhất. Khi thân chính đã được định hướng và các nhánh phụ đã được loại bỏ, cây bắt đầu vươn nhanh và bung nhiều lá. Để đáp ứng nhu cầu sinh trưởng này, việc cung cấp dinh dưỡng cần được điều chỉnh cho phù hợp, vừa đảm bảo kéo thân,mở tán, vừa giúp mô cây dày khỏe, chống chịu tốt.
Thành phần dinh dưỡng quan trọng nhất trong giai đoạn này là đạm và lân. Đạm giúp tăng sinh khối, hỗ trợ thân vươn dài, lá mở to. Lân đóng vai trò thúc đẩy hoạt động sinh hóa bên trong mô cây, đặc biệt là tại các điểm phân sinh đỉnh và hệ thống mạch dẫn. Ngoài ra, một số vi lượng cũng cần được bổ sung kịp thời để hoàn thiện cấu trúc mô thực vật:
- Bo: giúp ổn định cấu trúc thành tế bào, hỗ trợ vận chuyển dinh dưỡng đều lên các lá non.
- Magie: là thành phần chính trong diệp lục, tăng khả năng quang hợp giúp lá dày, màu xanh đậm, không bị loang vàng hoặc xoăn mép.
- Canxi: hỗ trợ làm dày mô, tăng độ cứng cành, giảm nguy cơ gãy đổ khi gặp gió mạnh.
Về hình thức bón, có thể kết hợp linh hoạt giữa tưới gốc, phun lá hoặc chạy hệ thống nhỏ giọt, tùy theo mô hình canh tác. Trong điều kiện trồng bằng giá thể, việc sử dụng phân bón hòa nước dạng lỏng hoặc bột tan hoàn toàn là lựa chọn tối ưu. Phun lá nên thực hiện vào sáng sớm hoặc chiều mát để giảm bay hơi và tăng hiệu quả hấp thu.
Tuy nhiên, cần lưu ý không bón phân quá đậm hoặc quá sát nhau giữa các lần tưới. Thân, lá phát triển quá nhanh có thể khiến cây vọt đọt, thân mềm yếu, dễ đổ ngã hoặc mất cân đối giữa thân, rễ. Cần kết hợp quan sát màu lá, tốc độ vươn và hình dạng tán để điều chỉnh lượng phân bón hợp lý theo từng thời điểm cụ thể.
📌 Xem thêm: Kỹ thuật thụ phấn dưa lưới và giữ trái hiệu quả
Kiểm tra, điều chỉnh hình tán thường xuyên
Dẫn thân và tỉa nhánh chỉ là bước khởi đầu. Để đảm bảo cây phát triển đều và bền vững, người trồng cần duy trì việc kiểm tra – điều chỉnh hình tán thường xuyên, nhất là trong giai đoạn thân còn mềm và đang vươn mạnh theo giàn.
Trong quá trình phát triển, thân dưa lưới có thể nghiêng lệch, xoắn nhẹ hoặc đâm sang các hàng bên cạnh do ánh sáng, gió hoặc độ ẩm không đều. Nếu không phát hiện kịp thời, cây sẽ bị chèn ép, rối tán, khó chăm sóc và dễ phát sinh sâu bệnh. Vì vậy, mỗi 3–5 ngày, nên tiến hành kiểm tra toàn bộ hệ thống thân, dây buộc và vị trí tiếp xúc với giàn để:
- Điều chỉnh lại hướng thân nếu bị nghiêng hoặc cong quá mức.
- Nới lỏng hoặc buộc lại dây mềm tại các điểm thân phát triển nhanh, tránh tình trạng siết nghẽn làm tổn thương mô.
- Kiểm tra độ thông thoáng giữa các cây, đặc biệt với mô hình trồng mật độ cao để đảm bảo ánh sáng có thể chiếu đều đến mọi mặt lá.
Ngoài ra, cần theo dõi thêm thời tiết để chủ động cố định thân trong những ngày gió mạnh hoặc có mưa lớn. Việc cắm thêm trụ phụ, dùng kẹp giữ thân vào giàn hoặc bổ sung dây néo ngang là những cách hiệu quả để giúp cây đứng vững, giảm nguy cơ đổ ngã.
Một số người trồng có kinh nghiệm còn quan sát chiều ánh sáng mặt trời để điều chỉnh hướng thân theo trục Đông – Tây, giúp lá không che nhau, tăng khả năng quang hợp và hạn chế ẩm thấp trong tán, yếu tố thường gây bệnh sớm ở các vườn dưa lưới.
Việc duy trì hình tán cân đối không chỉ giúp cây phát triển đều mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho các công việc tiếp theo như: tỉa lá, chọn hoa, thụ phấn và bao trái.
Tổng kết
Tạo tán và nuôi thân chính là một trong những giai đoạn kỹ thuật có tính quyết định đối với năng suất và chất lượng trái dưa lưới. Một cây được định hình thân vững chắc, tán phân bố hợp lý sẽ không chỉ giúp phân bố ánh sáng đồng đều, thông thoáng khí tốt mà còn tối ưu khả năng nuôi quả và quản lý sâu bệnh về sau.
Quá trình này không chỉ dừng lại ở việc buộc dây dẫn thân, mà còn đòi hỏi người trồng phải theo dõi sát sao để tỉa nhánh đúng thời điểm, điều chỉnh hình tán hợp lý và bổ sung dinh dưỡng một cách cân bằng. Mọi thao tác đều cần sự phối hợp nhịp nhàng giữa quan sát thực tế và can thiệp kịp thời – tránh để cây phát triển tự do, vượt tầm kiểm soát.
Khi thực hiện đúng kỹ thuật ngay từ giai đoạn này, người trồng sẽ có được những cây dưa lưới sinh trưởng khỏe, đồng đều và sẵn sàng bước vào giai đoạn phân hóa mầm hoa chuẩn bị cho vụ trái ổn định, chất lượng cao.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
