Sau khi thu hoạch, sầu riêng vẫn tiếp tục “chín” theo quá trình sinh lý. Nếu không bảo quản đúng cách, trái có thể hỏng nhanh, nứt vỏ, hoặc mất mùi vị đặc trưng. Việc bảo quản tốt giúp nâng cao giá trị thương phẩm và giảm thất thoát sau thu.
1️⃣ Vì sao cần bảo quản đúng kỹ thuật?
Sầu riêng sau khi cắt khỏi cây vẫn là một “sinh vật sống” – nó tiếp tục hô hấp, chín dần và thay đổi sinh lý từng giờ. Nếu không bảo quản đúng cách, trái sẽ giảm chất lượng rất nhanh, đặc biệt trong những điều kiện nóng ẩm, rung lắc hoặc tiếp xúc ánh nắng trực tiếp.
Tăng tốc độ chín – dễ bị rã cơm, mềm múi
Sau khi thu, trái vẫn tiếp tục sinh nhiệt nội tại → chín dần
Nếu gặp môi trường nóng ẩm:
- Trái chín nhanh mất kiểm soát
- Cơm mềm nhũn, mất độ dẻo – dễ bị lên men nhẹ
- Gặp nhiều ở giống Dona, Ri6 nếu không làm mát sớm
💡 Trái chín quá nhanh sẽ khó sắp xếp vận chuyển – không thể chờ gom đủ lô
Dễ bị nứt vỏ – dập múi nếu nhiệt độ dao động mạnh
- Ban ngày nóng – ban đêm lạnh (nhất là vụ nghịch) → vỏ trái co giãn đột ngột
- Trái bị nứt đường sống hoặc quanh múi
- Hơi nước ngưng tụ trên vỏ → tạo điều kiện cho nấm phát triển
⚠️ Trái nứt vỏ gần như mất toàn bộ giá trị thương mại – khó bảo quản tiếp
Nấm bệnh dễ xâm nhập từ cuống hoặc vết trầy xước
- Cuống sau cắt là nơi “mở cửa” cho vi khuẩn, nấm vào bên trong
- Nếu không khô ráo – thông thoáng → dễ phát sinh:
- Thối cuống – thối đáy trái – nấm đen vỏ
📌 Bảo quản đúng là cách “khóa cửa” lại, giữ trái không bị tấn công từ bên ngoài
Trái dễ xuống mã – mất mùi thơm và độ tươi
Nếu để trái trong môi trường quá kín hoặc không đủ thông gió:
- Mùi sầu riêng bị “bí” – kém thơm
- Vỏ xuống màu – xỉn, không còn tươi
- Gai mềm, dễ bị ép móp → nhìn trái cũ
🎯 “Thu đúng là giữ được 50% chất lượng – bảo quản đúng mới giữ được 100% giá trị.”
2️⃣ Làm mát sơ cấp ngay sau thu
Ngay sau khi thu hoạch, sầu riêng cần được đưa ra khỏi ánh nắng, làm mát dần để hạ nhiệt độ bên trong trái. Đây gọi là bước “làm mát sơ cấp” – một trong những công đoạn quan trọng nhất để kéo dài thời gian bảo quản và giữ hương vị tự nhiên.
Vì sao cần làm mát sơ cấp?
- Sau khi thu, trái vẫn còn hơi nóng từ môi trường vườn (30–35°C)
- Nhiệt độ cao khiến trái tiếp tục hô hấp mạnh → chín nhanh, bốc mùi sớm
- Nếu đưa vào kho lạnh đột ngột → sốc nhiệt → dễ nứt vỏ, mất mùi
💡 Làm mát sơ cấp giúp “giảm nhiệt từ từ” – giữ cấu trúc mô vỏ và múi trái ổn định
Cách làm mát sơ cấp đơn giản cho nhà vườn
Sau khi cắt:
- Đặt trái vào nơi có mái che, thoáng gió, không đọng sương
- Không xếp chồng – chỉ 1 lớp – có đệm lót dưới trái (rơm, mút, bao bố…)
- Không úp trái – tránh hơi nóng tích tụ ở phần cuống
Nếu có quạt:
- Dùng quạt gió nhẹ thổi đều quanh khu vực trái
- Không dùng quạt hơi nước → tăng độ ẩm, dễ nấm
📌 Thời gian làm mát sơ cấp: 4–6 tiếng đầu sau khi thu
⛔ Những sai lầm cần tránh
- Để trái nằm ngoài nắng sau khi thu – trái dễ bị sốc nhiệt
- Phun nước hoặc rửa trái ngay sau cắt – tạo ẩm, sinh nấm
- Gom trái thành đống cao → nhiệt tích tụ, chín nhanh hơn
⚠️ Dù không có kho lạnh, nhà vườn vẫn có thể làm mát hiệu quả nếu biết cách bố trí không gian và lưu thông gió.
3️⃣ Điều kiện lý tưởng để bảo quản trái sầu riêng
Sau khi làm mát sơ cấp, nếu chưa bán ngay hoặc cần vận chuyển xa, sầu riêng phải được bảo quản trong môi trường đạt chuẩn để giữ được độ tươi, cơm không bị mềm rã và mùi thơm đặc trưng không bị biến mất. Dưới đây là những yếu tố cần kiểm soát.
Nhiệt độ: 15–18°C
- Đây là ngưỡng lý tưởng để ức chế tốc độ chín mà không gây sốc nhiệt
- Nếu quá thấp (<10°C) → dễ khiến mô cơm bị “lạnh cóng” → mất độ dẻo Nếu quá cao (>25°C) → trái chín nhanh, sinh mùi mạnh, không giữ được lâu
📌 Với trái đã rụng tự nhiên: không nên đưa vào nhiệt độ quá thấp vì vỏ đã yếu
Độ ẩm không khí: 85–90% RH
- Giữ độ ẩm ổn định giúp vỏ không bị khô hoặc nứt
- Nhưng độ ẩm quá cao (>95%) sẽ tạo ngưng tụ → dễ sinh nấm và mốc trên vỏ
- Nên có hệ thống hút ẩm hoặc sử dụng túi hút ẩm nếu bảo quản bằng container
Không gian thông thoáng – có trao đổi khí
- Kho phải luôn lưu thông gió nhẹ, tránh tích tụ khí ethylene (chất thúc chín tự nhiên)
- Không bảo quản trái trong phòng kín hoàn toàn hoặc cùng kho với trái đã chín
- Nên tách riêng khu vực trái mới thu với khu vực trái đã rụng
⚠️ Trái nằm cạnh trái đã chín → chín theo nhanh chóng
Tránh ánh sáng trực tiếp – hạn chế rung lắc
- Ánh sáng làm tăng nhiệt độ vỏ → kích thích hô hấp
- Trái nên được đặt trong khu vực tối nhẹ – nhiệt độ ổn định – không thay đổi đột ngột
- Nếu vận chuyển xa: nên chèn trái bằng lớp mút mềm, chống xóc
🎯 “Sầu riêng giống như một ly kem ngon – muốn giữ được vị, phải giữ được nhiệt và độ ẩm ổn định.”
4️⃣ Thời gian bảo quản tối đa là bao lâu?
Không giống như một số loại trái cây có thể giữ hàng tháng, sầu riêng có “tuổi thọ sau thu” rất ngắn, đặc biệt nếu trái đã chín hoặc đã rụng. Vì vậy, việc xác định thời gian bảo quản phù hợp với từng điều kiện sẽ giúp nhà vườn và thương lái chủ động kế hoạch tiêu thụ, tránh thất thoát.
Với trái cắt đúng thời điểm – chưa rụng
Trái thu khi đã “già sinh lý” nhưng chưa rụng là loại có thể bảo quản lâu nhất
Nếu điều kiện bảo quản tốt:
- Nội địa (bảo quản mát): 5–7 ngày
- Kho lạnh (xuất khẩu): 10–14 ngày tùy giống
Một số giống có thể đạt 16 ngày nếu kiểm soát tốt ethylene và độ ẩm
💡 Đây là lý do vì sao phải thu trước khi rụng nếu muốn bán xa hoặc xuất khẩu
Với trái đã rụng tự nhiên
Trái đã rụng:
- Mô cuống đã bị “cắt đứt” hoàn toàn → không còn sống
- Vỏ mềm hơn, hở khí → hô hấp nhanh → chín cực nhanh
Thời gian giữ được:
- 2–3 ngày là tối đa, kể cả khi ướp mát
- Sau đó, cơm mềm, chua nhẹ hoặc lên men nếu không tiêu thụ kịp
⚠️ Những trái này chỉ nên bán tiêu dùng nội địa, không để qua đêm nếu gặp mưa ẩm
Trong quá trình vận chuyển
- Trái bảo quản lạnh → cần có chuỗi lạnh xuyên suốt từ kho đến điểm bán
- Mỗi lần “ngắt lạnh” → nhiệt độ thay đổi → giảm 1–2 ngày thời hạn bảo quản
Xe vận chuyển cần có giảm xóc, lót mút và tránh xếp chồng để hạn chế va đập
🎯 “Sầu riêng không chờ mình. Bảo quản tốt chỉ giúp mua thêm thời gian – còn bán nhanh, vận chuyển êm mới là chìa khóa giữ tiền trong trái.”
5️⃣ Một số mẹo dân gian và kỹ thuật cải tiến
Ngoài các phương pháp bảo quản chuyên nghiệp, nhiều nhà vườn và thương lái còn áp dụng một số mẹo truyền thống kết hợp với kỹ thuật cải tiến đơn giản, giúp kéo dài độ tươi của trái sầu riêng, nhất là trong điều kiện chưa có kho lạnh hoặc khi vận chuyển nội địa.
Lót rơm – bao lưới – mút xốp để tránh sốc cơ học
Trái đặt trực tiếp lên sàn cứng dễ bị nứt đáy, dập gai
Có thể dùng:
- Rơm khô: hút ẩm nhẹ – chống nóng đáy
- Bao lưới cũ – mút xốp – bìa carton: giảm ma sát giữa các trái
- Không nên dùng vải ẩm – dễ sinh mốc
💡 Giải pháp dân gian nhưng hiệu quả đặc biệt khi vận chuyển gần – trung bình
Than hoạt tính hoặc túi hút ẩm để ổn định không khí
Trái đặt trong thùng kín (xe tải, kho tạm) có thể tích tụ ẩm hoặc mùi
Đặt 1 túi nhỏ than hoạt tính hoặc gói hút ẩm (silica gel) giúp:
- Hút khí ethylene
- Hạn chế tích tụ độ ẩm → giảm nguy cơ nấm
- Đặc biệt có ích khi lưu kho > 3 ngày
Không nên phun nước hoặc lau vỏ bằng khăn ướt
- Một số người lau trái bằng khăn ướt để “cho đẹp” khi trưng bày
- Tuy nhiên, điều này làm vỏ bị ẩm → dễ phát sinh nấm đốm, thối cuống
- Nếu cần lau, chỉ nên dùng khăn khô sạch hoặc quạt mát nhẹ
Ướp lạnh từng giai đoạn nếu chưa có kho mát
Nhà vườn có thể tận dụng thùng xốp + đá gel để làm mát tạm thời
Tuyệt đối không để đá tiếp xúc trực tiếp với trái
Giải pháp ngắn hạn cho:
- Trái để bán lẻ
- Lô nhỏ chưa gom đủ cho xe lạnh
⚠️ Không nên giữ trong thùng xốp quá kín – phải có lỗ thoát hơi
🎯 “Bí quyết không nằm ở máy móc đắt tiền, mà ở cách mình hiểu trái – giữ nó như giữ vàng.”
Kết luận: Giữ trái sầu riêng tươi ngon – bắt đầu từ khâu thu đến lúc giao hàng
Bảo quản sầu riêng không chỉ là một khâu kỹ thuật – mà là một phần không thể thiếu trong chiến lược nâng cao giá trị trái. Dù bạn bán sầu riêng ở chợ quê hay xuất khẩu đi nước ngoài, việc giữ trái tươi, không nứt vỏ, không mềm cơm sẽ quyết định giá bán, uy tín và lợi nhuận của bạn.
📌 Tóm tắt những điểm then chốt:
- Làm mát sơ cấp ngay sau thu – không để trái tiếp xúc ánh nắng hoặc bị nóng
- Bảo quản ở 15–18°C – độ ẩm 85–90% – tránh sốc nhiệt, giữ cơm chắc
- Không xếp chồng, không rửa vỏ, không để kín quá lâu
- Sử dụng mẹo dân gian như rơm khô – túi hút ẩm – thùng xốp cách nhiệt
- Hiểu rõ thời hạn bảo quản của từng loại trái để chủ động lịch bán, giao hàng
🎯 “Trái ngon là từ cây. Trái có giá là từ cách mình giữ.”
Không phải ai cũng có kho lạnh, nhưng ai cũng có thể bảo quản tốt nếu biết cách.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
