Ngay sau khi cây dưa lưới được đưa ra trồng trên luống, toàn bộ hệ thống rễ của cây gần như chưa kịp thích nghi với đất mới. Lúc này, rễ chưa bung, thân còn yếu, lá dễ mất nước, và cây rất nhạy cảm với mọi biến động của môi trường như nắng gắt, mưa to, gió mạnh hay đất quá khô. Chỉ cần một bất cẩn nhỏ trong 5–7 ngày đầu, cây có thể bị sốc, héo, chết ngọn hoặc phát triển chậm – kéo theo hệ quả là cả vườn không đều cây, lệch lứa, ảnh hưởng đến năng suất và lịch thu hoạch chung.
Vì vậy, chăm sóc giai đoạn này không đơn thuần là tưới nước cho đủ, mà cần phối hợp đồng bộ giữa giữ ẩm hợp lý, che nắng đúng thời điểm và bảo vệ cây khỏi các yếu tố gây hại. Đây chính là “cửa ải đầu tiên” mà nhà vườn cần vượt qua nếu muốn có một vụ dưa thành công, cây khỏe, trái đẹp, chi phí thấp.
Tại sao 7 ngày đầu sau trồng dưa lưới quan trọng đến vậy?
Nhiều nhà vườn thường tập trung vào giai đoạn làm giàn, bón phân hoặc xử lý ra hoa, nhưng lại xem nhẹ 7 ngày đầu tiên, thời điểm cây cần được chăm sóc kỹ lưỡng nhất để vượt qua “cú sốc” sau khi rời khay ươm. Thực tế, nếu giai đoạn này được xử lý đúng cách, cây sẽ bén rễ nhanh, bung đọt mạnh, phát triển đồng đều tạo tiền đề vững chắc cho toàn bộ chu kỳ sinh trưởng về sau.
Trong tuần đầu tiên, hệ thống rễ chưa phát triển rộng nên cây phụ thuộc gần như hoàn toàn vào lượng nước và độ ẩm sẵn có xung quanh bầu đất. Bất kỳ thay đổi nào về nhiệt độ, độ ẩm hoặc ánh nắng gay gắt cũng có thể khiến cây mất nước nhanh chóng, dẫn đến héo ngọn, rụng lá non hoặc chậm lớn. Ngoài ra, cây cũng dễ bị tấn công bởi nấm hại cổ rễ nếu đất úng nước, hoặc sâu ăn lá nếu gặp thời tiết ẩm nóng.
Đây là thời điểm không có cơ hội sửa sai. Một cây chết ngọn phải trồng dặm sẽ luôn đi sau những cây khỏe mạnh khác ít nhất 5–7 ngày. Sự lệch lứa này khiến nhà vườn khó khăn khi bón phân, xử lý ra hoa đồng loạt và cuối cùng là thu hoạch không đều làm giảm hiệu quả toàn vườn.
Kỹ thuật giữ ẩm cho dưa lưới đúng cách
Giữ ẩm không chỉ đơn thuần là tưới nước đủ, mà là nghệ thuật cân bằng giữa lượng nước, thời điểm tưới, khả năng thoát nước của đất. Trong tuần đầu sau trồng, mục tiêu là tạo độ ẩm ổn định quanh vùng rễ mà không gây úng, giúp cây nhanh chóng bén rễ và bung lá mới.
Thời điểm tưới hợp lý nhất là vào sáng sớm hoặc chiều mát, khi nhiệt độ đất không quá cao và cây có thời gian hấp thu nước trước khi trời nắng. Nếu tưới vào giữa trưa, nhiệt độ tăng cao dễ làm bốc hơi nước nhanh, gây sốc nhiệt cho cây.
Về lượng nước, nên ưu tiên tưới nhẹ quanh gốc bằng tia phun mịn hoặc hệ thống nhỏ giọt lưu lượng thấp. Tránh dùng vòi xả mạnh làm trôi đất, lộ bầu, khiến rễ bị tổn thương hoặc mất điểm bám. Trong những ngày nắng nóng, cần kiểm tra độ ẩm đất 2 lần mỗi ngày (sáng và chiều) bằng cách bấm tay sâu 5–10 cm để cảm nhận. Nếu đất quá khô, bổ sung nước kịp thời.
Trái lại, trong điều kiện mưa hoặc độ ẩm không khí cao, cần hạn chế tưới và kiểm tra kỹ độ thoát nước của luống. Những điểm trũng đọng nước phải được xử lý ngay bằng cách rạch bạt thoát nước hoặc đắp gò nâng gốc. Đất ẩm kéo dài dễ tạo điều kiện cho nấm hại cổ rễ phát triển.
Ngoài ra, nên ưu tiên giữ lớp bạt phủ sát gốc hoặc rải rơm khô quanh gốc để giảm bốc hơi nước và giữ độ ẩm ổn định vào ban ngày. Đây là giải pháp hiệu quả giúp duy trì vùng ẩm quanh rễ mà không cần tăng tần suất tưới.
Giải pháp che nắng hiệu quả
Trong những ngày đầu sau trồng, nắng gắt không chỉ làm cây mất nước nhanh mà còn khiến lá bị cháy xém, thân mềm gãy đổ, đặc biệt nếu cây chưa kịp bén rễ. Che nắng đúng cách không chỉ giúp cây vượt qua giai đoạn sốc môi trường, mà còn tạo điều kiện lý tưởng để cây phục hồi sinh trưởng ổn định.
Vật liệu che nắng phổ biến gồm lưới đen, lưới lan, vải không dệt hoặc màng nylon trắng, tùy điều kiện sẵn có của nhà vườn. Lưới có độ che phủ 30–50% là phù hợp nhất, giúp giảm ánh sáng trực tiếp mà vẫn đảm bảo cây nhận đủ quang hợp.
Thời điểm nên che là từ khoảng 9h sáng đến 3h chiều, khi ánh nắng chiếu thẳng và nhiệt độ tăng cao. Có thể dựng cọc hai bên luống, giăng lưới theo dạng mái nghiêng để đảm bảo thông thoáng. Nên cố định vững để tránh gió làm bay, va đập gây tổn thương cho cây.
Khi thời tiết mát hơn (trong khoảng 4–5 ngày sau trồng), có thể bắt đầu gỡ dần lớp che, mỗi ngày tháo một phần để cây làm quen với ánh sáng ngoài trời. Tránh tháo đột ngột toàn bộ khiến cây sốc nắng, vàng lá.
Một số nhà vườn còn dùng vật che cục bộ từng gốc, như dựng vách giấy, chai nhựa cắt đôi, hoặc khung nhôm phủ lưới nhỏ quanh cây, đặc biệt hiệu quả với vườn nhỏ hoặc trồng vào mùa nắng cao điểm.
Bảo vệ cây khỏi mưa, gió và côn trùng sau trồng dưa lưới
Ngoài nắng gắt, các yếu tố như mưa lớn, gió mạnh hay côn trùng tấn công cũng là những nguyên nhân phổ biến gây hỏng cây sau trồng, đặc biệt ở mô hình canh tác truyền thống ngoài trời. Khi gặp mưa lớn, điều quan trọng nhất là phải đảm bảo luống thoát nước tốt. Nếu nước đọng quanh gốc, cây sẽ bị úng, rễ thiếu oxy và dễ nhiễm bệnh thối rễ, héo rũ. Nhà vườn nên chuẩn bị sẵn các rãnh thoát phụ dọc bạt hoặc rạch bạt sát gốc để thoát nước khẩn cấp. Với những chỗ trũng hoặc đất nặng dễ giữ nước, nên đắp gò cao quanh gốc hoặc kê bầu cây bằng rơm, mùn cưa để tránh tiếp xúc trực tiếp với mặt đất.
Gió mạnh cũng là tác nhân khiến cây bị gãy thân, đổ ngọn, đặc biệt nếu thân chưa bén rễ hoặc đất còn tơi xốp sau trồng. Trong giai đoạn này, nên hạn chế làm đất quá tơi, đồng thời dựng rào chắn gió bằng lưới, ni lông hoặc tấm nhựa hai bên luống. Có thể dùng cọc nhỏ chống tạm cho từng cây nếu vườn thường xuyên có gió xoáy.
Về sâu bệnh, cây sau trồng rất dễ bị tấn công bởi côn trùng như sâu ăn lá, rệp sáp, bọ nhảy… khi chưa kịp cứng thân. Nên kiểm tra mỗi ngày để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường. Nhà vườn có thể phun ngừa bằng các chế phẩm sinh học như dịch tỏi, neem oil, nấm xanh Metarhizium… để tránh áp lực sâu ngay từ đầu mà vẫn đảm bảo an toàn cho cây non.
Đồng thời, việc bôi keo liền sẹo gốc cây hoặc rắc vôi quanh gốc cũng giúp hạn chế xâm nhập của nấm hại, nhất là trong điều kiện ẩm ướt kéo dài sau mưa.
Khi nào có thể gỡ lớp bảo vệ và bắt đầu chăm sóc bình thường?
Sau khoảng 5–7 ngày kể từ khi trồng, nếu cây dưa lưới phát triển ổn định, bắt đầu bung lá mới, ngọn vươn mạnh và không có dấu hiệu héo hay vàng lá – đó là thời điểm thích hợp để gỡ bỏ dần các lớp che nắng, giảm tần suất tưới và chuyển sang chế độ chăm sóc thông thường.
Tuy nhiên, quá trình này cần thực hiện từ từ. Nên tháo lưới che theo từng phần mỗi ngày, bắt đầu vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát, để cây có thời gian thích nghi dần với ánh nắng trực tiếp. Nếu thời tiết đột ngột nắng gắt, có thể tiếp tục che lại trong 1–2 ngày kế tiếp trước khi tháo hẳn.
Về tưới nước, lúc này có thể chuyển sang tưới sâu hơn để kích thích rễ ăn sâu. Tần suất tưới giảm xuống còn 1–2 lần mỗi ngày tùy vào điều kiện thời tiết và độ giữ ẩm của đất. Hệ thống tưới nhỏ giọt nếu có thể bắt đầu vận hành thường xuyên để đảm bảo duy trì độ ẩm ổn định.
Đây cũng là giai đoạn nhà vườn có thể bắt đầu bổ sung các chế phẩm ra rễ sinh học, humic, amino acid nhẹ nhằm kích rễ bung nhanh và tăng sức đề kháng cho cây non. Tuy nhiên, cần tránh bón phân hóa học liều mạnh hoặc các chất kích thích sinh trưởng quá sớm, dễ khiến cây “vọt” trước khi rễ ổn định.
Kết luận
Giai đoạn 7 ngày đầu sau trồng cây con là “thời điểm vàng” để định hình sức khỏe ban đầu của cả vườn dưa. Chăm sóc tốt trong giai đoạn này không chỉ giúp cây bén rễ nhanh, ngọn phát triển đều, mà còn hạn chế đáng kể rủi ro trồng dặm, sâu bệnh và lệch lứa. Mỗi thao tác từ giữ ẩm, che nắng đến bảo vệ khỏi mưa gió – tuy nhỏ nhưng đều góp phần tạo ra sự khác biệt lớn trong toàn bộ vụ mùa.
📌 Xem thêm: Kỹ thuật phục hồi và tạo thân giai đoạn đầu khi trồng dưa lưới
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
