1️⃣ Khái niệm về Đạm (Nitơ – N)

🔹 Đạm (Nitơ – N) là gì?

Đạm (Nitrogen – N) là một trong ba nguyên tố dinh dưỡng đa lượng quan trọng nhất đối với cây trồng, cùng với Lân (P) và Kali (K). Đây là nguyên tố thiết yếu tham gia vào quá trình tổng hợp protein, enzyme, diệp lục và các hợp chất quan trọng giúp cây phát triển.

Tại sao cây trồng cần Đạm?

• Đạm là nguyên tố cấu thành diệp lục – thành phần quan trọng giúp cây quang hợp để tạo ra năng lượng.
• Là thành phần xây dựng protein và enzyme, giúp cây tăng trưởng mạnh, phát triển rễ, thân, lá.
• Tác động trực tiếp đến năng suất và chất lượng nông sản – cây trồng đủ Đạm sẽ cho sản phẩm có trọng lượng lớn, màu sắc đẹp, giá trị dinh dưỡng cao.

🔹 Đạm trong tự nhiên – Nguồn gốc của Đạm trong đất và không khí

Trong tự nhiên, Đạm tồn tại ở dạng khí, dạng khoáng và dạng hữu cơ. Tuy nhiên, cây trồng không thể hấp thụ trực tiếp Đạm từ khí quyển mà cần thông qua quá trình chuyển hóa trong đất.

📌 Đạm trong không khí

Khí quyển chứa đến 78% Nitơ (N₂), nhưng cây trồng không thể sử dụng trực tiếp loại Đạm này.

Cây trồng chỉ có thể hấp thụ Đạm từ đất, từ quá trình cố định Đạm của vi sinh vật hoặc từ phân bón.

📌 Đạm trong đất

Trong đất, Đạm tồn tại ở 2 dạng chính mà cây có thể hấp thụ:

✅ Amoni (NH₄⁺): Hấp thu nhanh, giúp cây sinh trưởng mạnh nhưng có thể làm chua đất.

✅ Nitrat (NO₃⁻): Tan nhanh, cây dễ hấp thu nhưng dễ bị rửa trôi nếu bón không đúng cách.

📌 Vi sinh vật cố định Đạm – Quá trình biến đổi Đạm trong tự nhiên

Một số vi khuẩn có khả năng cố định Đạm tự nhiên giúp chuyển hóa khí Nitơ thành dạng cây có thể hấp thu:

• Vi khuẩn Rhizobium sống cộng sinh trong rễ cây họ đậu (đậu tương, lạc, đậu xanh, v.v.).
• Vi khuẩn Azotobacter sống tự do trong đất, giúp cải thiện độ màu mỡ của đất.
• Vi khuẩn Nitrosomonas & Nitrobacter giúp chuyển hóa Đạm từ dạng amoni thành nitrat để cây hấp thụ dễ dàng hơn.

🔹 Đạm trong hệ thống dinh dưỡng của cây trồng

Cây hấp thụ Đạm như thế nào?

Cây trồng có thể lấy Đạm từ nhiều nguồn khác nhau:

• Từ đất: Thông qua quá trình khoáng hóa chất hữu cơ hoặc bón phân.
• Từ vi sinh vật: Nhờ sự hoạt động của vi khuẩn cố định Đạm trong đất.
• Từ phân bón: Đạm trong phân bón vô cơ (như Ure, SA, Amoni Nitrat) hoặc phân hữu cơ (phân chuồng, phân xanh, Đạm cá…).

Chu trình chuyển hóa Đạm trong đất

Chu trình chuyển hóa Đạm diễn ra liên tục để cung cấp dinh dưỡng cho cây:

• Cố định Đạm – Vi khuẩn biến khí N₂ trong không khí thành dạng NH₄⁺ có thể hấp thụ.
• Khoáng hóa – Vi khuẩn phân hủy chất hữu cơ thành NH₄⁺.
• Nitrification – NH₄⁺ chuyển hóa thành NO₃⁻, cây hấp thụ được nhưng dễ rửa trôi.
• Mất Đạm (Denitrification) – Một phần NO₃⁻ bị mất do bay hơi hoặc rửa trôi.

2️⃣ Vai trò của Đạm đối với cây trồng

Đạm (Nitơ – N) là thành phần quan trọng nhất quyết định sự sinh trưởng và phát triển của cây trồng. Đạm tham gia vào hầu hết các quá trình sinh lý của cây, từ tăng trưởng thân lá, hình thành protein, đến ảnh hưởng chất lượng và năng suất nông sản.

🔹 Là nguyên liệu xây dựng tế bào thực vật, giúp cây sinh trưởng mạnh mẽ

• Đạm là thành phần chính của tế bào thực vật, đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của thân, lá, cành và rễ.
• Có mặt trong DNA, RNA và protein, Đạm tham gia vào quá trình phân chia tế bào, giúp cây sinh trưởng nhanh và phát triển tán lá mạnh mẽ.
• Cung cấp nguồn dinh dưỡng thiết yếu cho mô phân sinh, nơi tế bào mới liên tục được hình thành.

🟢 Khi cây nhận đủ Đạm:

• Tốc độ phân chia tế bào mạnh, giúp cây tăng sinh khối nhanh.
• Cành lá phát triển mạnh, cây có sức sống tốt hơn.

⚠️ Nếu cây thiếu Đạm:

• Quá trình phân chia tế bào chậm lại, cây còi cọc, sinh trưởng kém.
• Lá nhỏ, thân mảnh, bộ rễ yếu, khó hấp thu dinh dưỡng.

🔹 Là thành phần chính của diệp lục, giúp cây quang hợp hiệu quả

• Diệp lục (chlorophyll) là sắc tố giúp cây hấp thu ánh sáng để tổng hợp năng lượng, và Đạm chính là thành phần quan trọng để tổng hợp diệp lục.
• Nếu không có đủ Đạm, hàm lượng diệp lục trong lá cây giảm, làm giảm khả năng quang hợp và ảnh hưởng đến sinh trưởng.

🟢 Khi cây nhận đủ Đạm:

• Lá cây xanh đậm, hấp thu ánh sáng tốt, quang hợp mạnh.
• Năng suất quang hợp cao, giúp cây tạo nhiều năng lượng cho sự phát triển.

⚠️ Nếu cây thiếu Đạm:

• Lá mất màu xanh, trở nên vàng nhạt hoặc xanh lợt, làm giảm hiệu suất quang hợp.
• Cây không đủ năng lượng để phát triển, chậm lớn, dễ suy kiệt.

🔹 Tham gia vào tổng hợp protein và enzyme – yếu tố quan trọng cho trao đổi chất

• Protein là nền tảng của mọi quá trình sống trong cây trồng, từ cấu trúc tế bào đến điều hòa sinh lý.
• Đạm cung cấp axit amin, thành phần cơ bản để tổng hợp protein, enzyme, hormone giúp cây phát triển và thích nghi với môi trường.
• Các enzyme trong cây đều chứa Đạm, giúp thúc đẩy phản ứng sinh hóa, điều tiết quá trình hấp thu dinh dưỡng, chuyển hóa năng lượng.

🟢 Khi cây nhận đủ Đạm:

• Cây khỏe mạnh, khả năng trao đổi chất mạnh, hấp thu dinh dưỡng tốt.
• Có sức đề kháng tốt hơn, chống chịu với điều kiện môi trường và sâu bệnh tốt hơn.

⚠️ Nếu cây thiếu Đạm:

• Thiếu protein, hoạt động enzyme bị suy giảm, cây hấp thu kém.
• Cây dễ bị stress sinh học, sinh trưởng yếu, dễ nhiễm bệnh.

🔹 Đạm quyết định năng suất và chất lượng nông sản

• Đạm có vai trò quan trọng trong sự hình thành hạt, quả, củ, thân – các bộ phận dùng để thu hoạch.
• Tăng kích thước, trọng lượng, chất lượng dinh dưỡng của nông sản.
• Quyết định độ chắc, mùi vị, màu sắc và giá trị thương mại của sản phẩm nông nghiệp.

🟢 Khi cây nhận đủ Đạm:

• Trái to, hạt chắc, củ phát triển tốt.
• Nông sản có màu sắc đẹp, chất lượng tốt, giá trị dinh dưỡng cao.

⚠️ Nếu cây thiếu Đạm:

• Năng suất giảm, sản phẩm thu hoạch kém chất lượng.
• Hạt lép, trái nhỏ, củ còi cọc.

⚠️ Nếu cây thừa Đạm:

• Cây phát triển quá mạnh về thân lá, nhưng hoa và trái ít hoặc kém chất lượng.
• Tích tụ dư lượng Nitrat trong rau xanh, gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người.

🔹 Đạm quyết định màu sắc, kích thước và độ tươi của cây trồng

• Lá xanh hay vàng, cây khỏe hay yếu, sản phẩm có màu sắc đẹp hay không đều do Đạm quyết định.
• Đạm giúp cây duy trì độ tươi lâu sau thu hoạch, đặc biệt quan trọng với rau xanh và trái cây.

🟢 Khi cây nhận đủ Đạm:

• Lá cây có màu xanh tươi, trái đạt kích thước tối ưu, bảo quản lâu hơn.

⚠️ Nếu cây thiếu Đạm:

• Lá có màu xanh nhạt hoặc vàng, sản phẩm nhỏ, mất nước nhanh sau thu hoạch.

⚠️ Nếu cây thừa Đạm:

• Lá xanh đậm nhưng mềm yếu, dễ bị nấm bệnh.
• Rau xanh có thể tích lũy nitrat dư thừa, ảnh hưởng đến chất lượng và sức khỏe người sử dụng.