Trong nông nghiệp, Nitơ (N) là dưỡng chất thiết yếu giúp cây trồng sinh trưởng mạnh, phát triển thân lá và nâng cao năng suất. Trong số các dạng Nitơ cây có thể hấp thu, Đạm Nitrat (NO₃⁻) là dạng tan nhanh, dễ hấp thu nhất, giúp cây sử dụng ngay lập tức mà không cần chuyển hóa.
Tuy nhiên, do tính linh động cao, NO₃⁻ dễ bị rửa trôi, dẫn đến lãng phí phân bón nếu không sử dụng đúng cách. Vậy Đạm Nitrat có những đặc điểm gì? Loại phân nào chứa NO₃⁻ phổ biến? Cách bón phân ra sao để đạt hiệu quả tối ưu? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết này!
1️⃣ Khái niệm về Đạm Nitrat (NO₃⁻)
🔹 Đạm Nitrat là gì?
Đạm Nitrat (NO₃⁻) là một trong hai dạng Nitơ vô cơ mà cây trồng có thể hấp thu trực tiếp từ đất (cùng với NH₄⁺ – Amoni). Đây là dạng Nitơ có tính linh động cao, dễ dàng khuếch tán trong đất và rễ cây có thể sử dụng ngay lập tức.
Đặc điểm nổi bật của NO₃⁻:
- Hòa tan hoàn toàn trong nước, giúp cây hấp thu nhanh chóng.
- Không bị bay hơi như NH₄⁺, giảm thất thoát Nitơ khi bón.
- Thích hợp với giai đoạn cây ra hoa, đậu quả, hỗ trợ quá trình tổng hợp protein và enzyme.
⚠ Dễ bị rửa trôi trong đất có độ thấm cao hoặc khi tưới tiêu quá mức.
🔹 Sự tồn tại của NO₃⁻ trong đất và khả năng hấp thụ của cây trồng
Sự tồn tại của NO₃⁻ trong đất
NO₃⁻ tồn tại chủ yếu trong dung dịch đất, giúp cây trồng dễ dàng hấp thu. Tuy nhiên, do có tính linh động cao, NO₃⁻ không bám vào keo đất mà dễ dàng bị rửa trôi khi có nước dư thừa (mưa lớn hoặc tưới nhiều).
Khả năng hấp thu của cây trồng
Cây hấp thu NO₃⁻ chủ yếu qua rễ, sau đó vận chuyển lên lá và tham gia vào quá trình quang hợp, tổng hợp protein và enzyme. NO₃⁻ giúp kích thích cây tăng trưởng mạnh, đặc biệt trong giai đoạn phát triển thân lá và ra hoa, tạo quả.
💡 Lưu ý: NO₃⁻ hấp thu nhanh nhưng không giữ lâu trong đất, do đó cần bón nhiều lần hoặc kết hợp với NH₄⁺ để kéo dài hiệu quả sử dụng.
🔹 So sánh NH₄⁺ và NO₃⁻ về tính chất và tác động đến cây
📌 Nhận xét:
- NO₃⁻ có lợi thế về tốc độ hấp thu nhanh, nhưng dễ bị thất thoát do rửa trôi.
- NH₄⁺ giúp duy trì Nitơ trong đất lâu hơn, nhưng cần thời gian để cây chuyển hóa và sử dụng.
- Nhiều loại phân bón kết hợp cả NH₄⁺ và NO₃⁻ để tối ưu hiệu quả sử dụng Nitơ.
2️⃣ Đánh giá ưu, nhược điểm của Đạm Nitrat (NO₃⁻)
Đạm Nitrat (NO₃⁻) là dạng Nitơ có hiệu quả cao do cây trồng có thể hấp thụ ngay lập tức mà không cần chuyển hóa. Tuy nhiên, loại đạm này cũng có một số hạn chế nhất định, đặc biệt là về khả năng giữ lại trong đất và nguy cơ rửa trôi.
✅ Ưu điểm của Đạm Nitrat (NO₃⁻)
Cung cấp Nitơ nhanh chóng, cây hấp thu ngay lập tức
- NO₃⁻ tan hoàn toàn trong nước, giúp cây trồng dễ dàng hấp thu mà không cần quá trình chuyển hóa.
- Thích hợp cho các giai đoạn sinh trưởng nhanh, đặc biệt là ra hoa và kết trái.
Không làm chua đất, ít ảnh hưởng đến pH
- Không giống như NH₄⁺, NO₃⁻ không tạo ra Axit Nitric (HNO₃) khi cây hấp thu, do đó không làm giảm pH đất.
- Phù hợp với đất trung tính hoặc kiềm, nơi cần hạn chế sự thay đổi pH.
Không bay hơi như NH₄⁺, giúp tăng hiệu suất sử dụng phân bón
- NH₄⁺ có thể bị mất dưới dạng khí NH₃ nếu không bón đúng cách, trong khi NO₃⁻ không bị bay hơi, giúp tiết kiệm lượng phân bón sử dụng.
Thích hợp cho giai đoạn cây ra hoa, tạo quả
- NO₃⁻ hỗ trợ tổng hợp protein và enzyme, giúp cây chuyển hóa năng lượng tốt hơn trong giai đoạn tạo quả.
- Thúc đẩy quá trình quang hợp, tăng cường chất lượng nông sản.
Tăng khả năng hấp thu các chất dinh dưỡng khác
NO₃⁻ giúp cây trồng hấp thụ tốt hơn Canxi (Ca) và Kali (K), giúp cây phát triển cứng cáp hơn.
❌ Nhược điểm của Đạm Nitrat (NO₃⁻)
Dễ bị rửa trôi, không giữ lại lâu trong đất
- NO₃⁻ tồn tại trong dung dịch đất, không bám vào keo đất như NH₄⁺, vì vậy dễ bị rửa trôi khi có mưa lớn hoặc tưới tiêu quá mức.
Giải pháp:
- Chia nhỏ lượng phân bón thành nhiều lần để hạn chế thất thoát.
- Kết hợp với NH₄⁺ để giữ Nitơ trong đất lâu hơn.
Không duy trì lâu trong đất, cần bón nhiều lần
- Do bị rửa trôi nhanh, NO₃⁻ không phù hợp với các loại cây cần Nitơ kéo dài, như cây công nghiệp lâu năm hoặc cây ăn trái cần dinh dưỡng dài hạn.
Giải pháp: Sử dụng phân hỗn hợp chứa cả NO₃⁻ và NH₄⁺ để đảm bảo cây hấp thu Nitơ liên tục.
Dễ làm mất cân bằng sinh trưởng nếu bón sai thời điểm
- Nếu bón quá nhiều NO₃⁻ vào giai đoạn sinh trưởng thân lá, cây có thể phát triển thân lá quá mạnh mà không tập trung nuôi hoa, quả.
Giải pháp: Giảm lượng NO₃⁻ trước giai đoạn cây chuẩn bị ra hoa để tránh làm giảm tỷ lệ đậu quả.
Một số loại phân chứa NO₃⁻ có giá thành cao
- Canxi Nitrat (Ca(NO₃)₂) và Kali Nitrat (KNO₃) thường có giá cao hơn so với phân Ure hoặc Amoni Sunphat.
Giải pháp: Sử dụng kết hợp với NH₄⁺ hoặc phân NPK để tối ưu chi phí.
3️⃣ Các loại phân bón chứa Đạm Nitrat (NO₃⁻) phổ biến
Đạm Nitrat (NO₃⁻) được sử dụng trong nhiều loại phân bón khác nhau để cung cấp Nitơ dễ hấp thu, giúp cây trồng phát triển nhanh và đạt năng suất cao. Dưới đây là các loại phân bón chứa NO₃⁻ phổ biến nhất trên thị trường, cùng với đặc điểm và ứng dụng của từng loại.
🔹 Canxi Nitrat (Ca(NO₃)₂) – Cung cấp Nitơ và Canxi
Thành phần chính
- Nitơ (N) dạng Nitrat (NO₃⁻): 15-16% – Hấp thu nhanh, giúp cây phát triển mạnh.
- Canxi (Ca): 18-19% – Tăng cường độ cứng của thân cây, hạn chế nứt quả, thối rễ.
Đặc điểm nổi bật
- Không làm chua đất, phù hợp với nhiều loại cây trồng.
- Giúp cải thiện cấu trúc tế bào, hạn chế bệnh rễ và nứt trái.
- Thích hợp với đất nghèo Canxi hoặc cây có nhu cầu Ca cao.
Cây trồng phù hợp
- Cây ăn trái (sầu riêng, cam, quýt, nho, xoài, bơ) – Giúp hạn chế nứt quả, thối trái, cháy lá non.
- Rau màu (xà lách, cải xanh, bắp cải, dưa leo, cà chua) – Cung cấp Nitơ nhanh và cải thiện chất lượng rau.
- Cây công nghiệp (cà phê, tiêu, cao su, bông) – Giúp cây tăng khả năng chống chịu sâu bệnh.
🔹 Kali Nitrat (KNO₃) – Kết hợp Nitơ và Kali
Thành phần chính
- Nitơ (NO₃⁻): 13-14% – Hấp thu nhanh, giúp cây phát triển thân lá mạnh.
- Kali (K₂O): 44-46% – Hỗ trợ quá trình ra hoa, đậu quả, tăng chất lượng nông sản.
🔹 Đặc điểm nổi bật
- Cung cấp đồng thời Nitơ và Kali, giúp cây phát triển toàn diện.
- Không làm chua đất, ít rửa trôi hơn Ure.
- Giúp cây chống chịu tốt hơn với điều kiện khô hạn.
🔹 Cây trồng phù hợp
- Cây ăn trái (sầu riêng, mít, xoài, nhãn, cam, quýt, nho) – Giúp tăng kích thước quả, vị ngọt, hạn chế rụng trái.
- Rau ăn lá (cải xanh, xà lách, bắp cải) – Thúc đẩy sinh trưởng mạnh mẽ.
- Cây công nghiệp (cà phê, hồ tiêu, ca cao) – Giúp cây cứng cáp, tăng khả năng ra hoa và đậu quả.
🔹 Natri Nitrat (NaNO₃) – Đạm Nitrat có chứa Natri
Thành phần chính
- Nitơ (NO₃⁻): 15-16% – Cây dễ dàng hấp thu, kích thích phát triển mạnh.
- Natri (Na): 25-26% – Tăng khả năng hấp thu nước và một số khoáng chất khác.
Đặc điểm nổi bật
- Hấp thu nhanh, hiệu quả cao trong giai đoạn cây sinh trưởng mạnh.
- Thích hợp với cây trồng cần Natri bổ sung.
- Không phù hợp với đất mặn vì chứa Natri (Na).
Cây trồng phù hợp
- Cây công nghiệp (bông, mía, điều, thuốc lá) – Giúp cây phát triển nhanh, nâng cao năng suất.
- Một số loại rau củ (củ cải, hành, tỏi, khoai tây) – Thúc đẩy tăng trưởng củ và rễ.
- Không nên sử dụng trên đất có độ mặn cao để tránh gây ức chế sinh trưởng.
🔹 Amoni Nitrat (NH₄NO₃) – Kết hợp NH₄⁺ và NO₃⁻
Thành phần chính
- Nitơ tổng: 33-34%
- NH₄⁺ (Amoni): 16-17% – Hấp thu chậm hơn, giúp duy trì dinh dưỡng lâu trong đất.
- NO₃⁻ (Nitrat): 16-17% – Hấp thu nhanh, thúc đẩy sinh trưởng nhanh chóng.
Đặc điểm nổi bật
- Kết hợp cả NH₄⁺ và NO₃⁻, tối ưu hiệu quả sử dụng Nitơ.
- Hấp thu tốt trong nhiều loại đất, ít bay hơi hơn Ure
- Dễ hút ẩm, dễ bị rửa trôi và có nguy cơ cháy nổ nếu không bảo quản đúng cách.
Cây trồng phù hợp
- Cây ăn trái (cam, quýt, xoài, nhãn, vải, chôm chôm, sầu riêng).
- Rau màu (cà chua, dưa leo, ớt, bắp cải, cải xanh).
- Cây công nghiệp dài ngày (cà phê, cao su, hồ tiêu, ca cao).
Phân hỗn hợp chứa NO₃⁻ (NPK, DAP, MAP,…)
Thành phần chính
- NO₃⁻ kết hợp với Lân (P), Kali (K), và vi lượng.
- Tùy công thức có thể chứa NH₄⁺ hoặc các dạng Nitơ khác.
Đặc điểm nổi bật
- Cung cấp đầy đủ dinh dưỡng đa lượng (N-P-K) và một số vi lượng cần thiết.
- Giảm thất thoát Nitơ do có thêm NH₄⁺ giúp giữ dinh dưỡng trong đất lâu hơn.
- Thích hợp cho mọi loại cây trồng, từ cây ngắn ngày đến cây lâu năm.
Cây trồng phù hợp
- Rau màu, cây ăn trái, cây công nghiệp, cây lương thực, hoa màu.
- Phù hợp với hầu hết các giai đoạn sinh trưởng của cây.
4️⃣ Ứng dụng và cách sử dụng Đạm Nitrat (NO₃⁻) hiệu quả
Đạm Nitrat (NO₃⁻) có hiệu suất sử dụng cao, giúp cây hấp thu nhanh, phát triển mạnh và nâng cao năng suất. Tuy nhiên, do tính linh động cao và dễ bị rửa trôi, việc sử dụng NO₃⁻ cần được điều chỉnh hợp lý để đảm bảo hiệu quả tối đa và hạn chế lãng phí.
Thời điểm và giai đoạn bón phù hợp
Giai đoạn cây con & sinh trưởng thân lá
- NO₃⁻ giúp cây phát triển mạnh hệ thân lá, thúc đẩy quá trình quang hợp.
- Bón thúc sớm trong giai đoạn cây con để cung cấp Nitơ kịp thời.
Giai đoạn trước khi ra hoa & nuôi trái
- NO₃⁻ kích thích ra hoa, tăng khả năng đậu quả và hạn chế rụng trái.
- Bón trước khi cây ra hoa 2-3 tuần để đảm bảo cây có đủ dinh dưỡng.
⚠ Không nên bón quá sát thời điểm thu hoạch
- Nếu bón muộn, NO₃⁻ có thể tồn dư trong nông sản, gây ảnh hưởng đến chất lượng thực phẩm.
- Ngưng bón trước khi thu hoạch 2-3 tuần để tránh dư lượng Nitrat trong rau củ, trái cây.
Cách kết hợp với phân Lân (P) và Kali (K) để tăng hiệu quả
Bón cùng NH₄⁺ để duy trì Nitơ trong đất lâu hơn
- Do NO₃⁻ dễ rửa trôi, kết hợp với NH₄⁺ giúp giữ lại một phần Nitơ trong đất.
- Phân Amoni Nitrat (NH₄NO₃) hoặc hỗn hợp NPK chứa NH₄⁺ và NO₃⁻ là lựa chọn tối ưu.
Kết hợp với Kali (K) để giúp cây phát triển chắc khỏe
- Kali (K) tăng khả năng chịu hạn, nâng cao chất lượng nông sản.
- Tỷ lệ tham khảo:
- Trước khi ra hoa: 2 phần NO₃⁻ + 1 phần Kali.
- Sau đậu quả: 1 phần NO₃⁻ + 2 phần Kali để tăng chất lượng quả.
Bón cùng Lân (P) để tăng cường phát triển rễ
- Lân (P) giúp rễ phát triển mạnh, tăng khả năng hấp thu NO₃⁻ của cây.
- Kết hợp NO₃⁻ với phân Lân (DAP, MAP, Super Lân) giúp tối ưu hiệu quả.
Biện pháp hạn chế thất thoát NO₃⁻ khi sử dụng
Không bón khi mưa lớn hoặc tưới nước quá nhiều
- NO₃⁻ dễ bị rửa trôi, nên bón khi đất có độ ẩm vừa đủ, tránh thất thoát phân bón.
- Tưới nước hợp lý sau khi bón phân để giúp NO₃⁻ thẩm thấu vào đất, nhưng không tưới quá nhiều.
Chia nhỏ lượng phân bón để bón nhiều lần
- Không nên bón lượng lớn NO₃⁻ cùng lúc vì cây không sử dụng hết sẽ bị rửa trôi.
- Nên chia làm 2-3 lần bón trong một vụ để cây hấp thụ hiệu quả.
Bón phân vào sáng sớm hoặc chiều mát
- Giúp cây hấp thu tốt hơn, tránh mất dinh dưỡng do nhiệt độ cao.
- Không bón vào buổi trưa nắng gắt để hạn chế bay hơi và thất thoát.
Kết hợp với các loại phân hữu cơ, vôi để ổn định đất
- Hữu cơ giúp giữ NO₃⁻ trong đất lâu hơn, hạn chế rửa trôi.
- Bón vôi định kỳ để điều chỉnh pH đất, giúp cây hấp thu tốt hơn.
Đạm Nitrat (NO₃⁻) là một dạng Nitơ quan trọng giúp cây trồng phát triển nhanh và đạt năng suất cao. Tuy nhiên, do đặc tính dễ rửa trôi, cần sử dụng đúng cách để tránh thất thoát và tối ưu hiệu quả.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
