Cyantraniliprole là hoạt chất trừ sâu phổ rộng thuộc nhóm Diamide (Anthranilic diamide), được phát triển bởi DuPont và thương mại hóa trong các sản phẩm nổi tiếng như Benevia, Exirel và Verimark.
Hoạt chất này có khả năng kích hoạt sai lệch các thụ thể Ryanodine (RyR) trong tế bào cơ của côn trùng, khiến sâu hại mất kiểm soát vận động, ngừng ăn và chết dần.
Với hiệu quả cao trên cả nhóm sâu nhai và sâu chích hút, Cyantraniliprole được xem là một trong những bước tiến quan trọng trong công nghệ thuốc trừ sâu hiện đại.
1️⃣ Giới thiệu hoạt chất và nhóm hóa học
- Nhóm hóa học: Anthranilic diamide
- Nhà phát triển: DuPont (nay thuộc FMC Corporation)
- Công thức phân tử: C₁₉H₁₄BrN₅O₂
- Dạng hoạt động: Tiếp xúc, vị độc, lưu dẫn nhẹ (xuyên mô và vận chuyển trong mạch gỗ)
Đặc điểm nổi bật:
- Phổ tác dụng cực rộng, kiểm soát tốt cả sâu miệng nhai lẫn sâu chích hút.
- Hiệu lực cao ở liều thấp, ổn định trong nhiều điều kiện thời tiết.
- Ít ảnh hưởng đến ong, bọ rùa và các thiên địch khác – phù hợp cho chương trình IPM và canh tác bền vững.
💡 Cyantraniliprole là thế hệ kế tiếp của Chlorantraniliprole, có khả năng kiểm soát mạnh hơn các loài bọ trĩ và rầy chích hút, trong khi vẫn duy trì hiệu lực tốt trên sâu ăn lá.
2️⃣ Cơ chế tác động
Cyantraniliprole hoạt động theo cơ chế kích hoạt bất thường thụ thể Ryanodine (RyR) trong cơ bắp của côn trùng:
- Làm rò rỉ ion canxi (Ca²⁺) ra khỏi kho dự trữ nội bào.
- Gây co cứng cơ liên tục, khiến côn trùng mất khả năng vận động và ngừng ăn.
- Sau vài giờ, sâu bị tê liệt hoàn toàn và chết trong 1–3 ngày.
💡 Hoạt chất này không tác động lên hệ thần kinh trung ương như nhóm Pyrethroid hay Avermectin, nên không gây hiện tượng kháng chéo, rất hữu ích trong quản lý kháng thuốc.
3️⃣ Phổ tác dụng – Các loài sâu hại bị tiêu diệt hiệu quả
Cyantraniliprole có hiệu lực cao trên nhiều nhóm sâu hại quan trọng:
Nhóm sâu miệng nhai:
- Sâu tơ (Plutella xylostella) – trên cải bắp, cải ngọt.
- Sâu xanh da láng (Spodoptera litura), sâu khoang (Helicoverpa armigera) – trên cà chua, ớt, bắp.
- Sâu đục quả, sâu đục thân non – trên cây ăn trái, bông vải.
Nhóm chích hút:
- Bọ trĩ (Thrips spp.), rầy mềm (Aphis spp.), rệp sáp (Planococcus spp.).
- Bọ phấn (Bemisia tabaci) – đối tượng khó trị trên dưa lưới, cà chua, ớt chuông.
Nhóm khác:
- Ấu trùng muỗi nấm (Fungus gnat), tuyến trùng hại rễ (khi dùng dạng tưới gốc).
⚠️ Cyantraniliprole có thể thấm sâu và lưu dẫn một phần trong cây, giúp bảo vệ cả mặt trên và dưới lá – phù hợp khi sâu ẩn trong mô non.
4️⃣ Cây trồng phù hợp
Cyantraniliprole được đăng ký sử dụng trên nhiều loại cây trồng:
- Cây ăn trái: sầu riêng, xoài, cam, quýt, thanh long.
- Rau màu: cà chua, dưa lưới, dưa leo, bắp cải, ớt.
- Cây công nghiệp: cà phê, chè, hồ tiêu, bông vải.
- Hoa kiểng: hoa cúc, hoa hồng, lan, đồng tiền.
💡 Đặc biệt hiệu quả trong nhà màng – nhà lưới, nơi bọ trĩ, rệp sáp và bọ phấn phát sinh quanh năm.
5️⃣ Thời điểm sử dụng hiệu quả nhất
- Ngay khi phát hiện ổ sâu non mới nở hoặc bọ trĩ non.
- Trước và sau khi cây ra đọt non hoặc ra hoa, giai đoạn sâu chích hút phát triển mạnh.
- Sau các đợt mưa ẩm hoặc khi nhiệt độ 25–32°C, là điều kiện sâu phát triển mạnh nhất.
- Phun định kỳ 7–10 ngày/lần trong giai đoạn cao điểm sâu hại.
💡 Thời điểm phun tốt nhất là sáng sớm hoặc chiều mát để thuốc thấm sâu và hạn chế bay hơi.
6️⃣ Lưu ý khi sử dụng
- Không nên phun liên tục quá 2 lần/vụ – nên luân phiên với hoạt chất khác nhóm để tránh kháng thuốc.
- Không pha chung với thuốc có tính kiềm mạnh (như Bordeaux, vôi lưu huỳnh).
- Có thể phối hợp với chất bám dính hoặc dầu khoáng sinh học để tăng độ bám.
- An toàn cho ong và thiên địch nếu phun đúng liều khuyến cáo.
⚠️ Cyantraniliprole có hiệu lực kéo dài 10–14 ngày, nhưng không nên lạm dụng vì có thể ảnh hưởng vi sinh vật đất nếu dùng quá liều.
7️⃣ Một số sản phẩm thương mại phổ biến tại Việt Nam
- Benevia 10OD – FMC (Cyantraniliprole 10%) – dùng cho rau màu, dưa lưới, cây ăn trái.
- Exirel 10SE – FMC – phổ tác dụng rộng trên bọ trĩ và sâu đục trái.
- Verimark 20SC – FMC – chuyên dùng xử lý đất, ngâm hạt, tưới gốc phòng tuyến trùng và sâu đất.
- Cyaza 10OD – sản phẩm nội địa, hiệu quả tương đương Benevia.
📌 Dạng sản phẩm: OD, SE, SC – giúp tăng khả năng thấm sâu và bám dính tốt trên lá.
8️⃣ Gợi ý luân phiên và phối hợp trong IPM
Để duy trì hiệu quả và giảm nguy cơ kháng thuốc:
- Luân phiên với: Spinosad (nhóm Spinosyn), Abamectin (Avermectin), Indoxacarb (Oxadiazine), hoặc Matrine (chiết xuất thực vật).
- Phối hợp với: dầu khoáng sinh học, chiết xuất Neem, hoặc vi sinh vật có ích (Beauveria bassiana, Lecanicillium lecanii) để tăng hiệu quả trên bọ trĩ và rệp sáp.
⚠️ Không nên luân phiên với Chlorantraniliprole, vì cùng nhóm Diamide – dễ tạo kháng chéo.
✅ Kết luận
Cyantraniliprole là hoạt chất trừ sâu sinh học bán tổng hợp tiên tiến, mang lại hiệu lực cao, độ an toàn vượt trội và thời gian bảo vệ dài.
Nhờ khả năng kiểm soát cả sâu nhai lẫn chích hút, hoạt chất này đang trở thành trụ cột trong quản lý sâu hại hiện đại, đặc biệt trong canh tác nhà màng và chương trình IPM bền vững.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
