Giai đoạn cây mang hoa luôn được xem là thời điểm nhạy cảm nhất trong toàn bộ chu kỳ sinh trưởng. Nếu ở các giai đoạn khác, cây còn có thể “sai một chút rồi sửa lại” bằng việc điều chỉnh nước tưới, dinh dưỡng hoặc cắt tỉa, thì khi đã bước vào giai đoạn ra hoa, mọi can thiệp đều tác động trực tiếp lên khả năng giữ hoa và tỷ lệ đậu trái. Chỉ một thay đổi nhỏ về dinh dưỡng, về cân bằng hormone, hoặc chỉ cần thời tiết chuyển xấu đúng lúc, cây có thể rụng hoa sinh lý hàng loạt.
Chính vì vậy, câu hỏi có nên phun phân bón lá khi cây đang mang hoa hay không thường khiến nhiều nhà vườn phân vân. Có người chọn né hoàn toàn vì sợ rụng hoa, sợ “đụng vào là hư”. Có người lại phun theo kinh nghiệm truyền miệng, thấy người khác phun bo là mình cũng phun, thấy người khác phun dưỡng bông là mình cũng phun, nhưng không thật sự hiểu phun để làm gì và phun vào thời điểm nào.
Thực tế, phun phân bón lá trong giai đoạn mang hoa không phải là việc cấm kỵ tuyệt đối. Vấn đề nằm ở chỗ đây là giai đoạn yêu cầu kiểm soát rất chặt, vì tác động nhanh của phân bón lá có thể giúp hoa khỏe hơn, nhưng cũng có thể làm lệch cân bằng sinh lý và kích rụng hoa nếu dùng sai loại hoặc sai thời điểm. Bài viết này sẽ phân tích dưới góc nhìn sinh lý cây trồng, giúp làm rõ khi nào nên phun, khi nào cần tránh và cách phun an toàn để hỗ trợ ra hoa và đậu trái.
📌 Gợi ý đọc thêm: Phân hóa mầm hoa và các yếu tố quyết định khả năng đậu trái
Đặc điểm sinh lý của cây trồng trong giai đoạn mang hoa
Hoa là cơ quan sinh sản nhạy cảm nhất
Hoa là cơ quan sinh sản nên cấu trúc mô rất mỏng và nhạy. So với lá và cành, mô hoa thường mềm hơn, dễ mất nước hơn và phản ứng mạnh hơn trước những thay đổi về nồng độ dung dịch, về dinh dưỡng và về điều kiện ngoại cảnh như nhiệt độ, ẩm độ, gió. Bên trong hoa, hệ mạch dẫn cũng hạn chế hơn so với những cơ quan khác, vì vậy khả năng “đệm” và tự điều chỉnh kém hơn. Nói cách khác, hoa giống như một phần rất tinh tế, nhận tín hiệu rất nhanh nhưng cũng dễ bị tổn thương nếu tín hiệu quá mạnh.
Chính vì sự nhạy cảm đó, bất kỳ kích thích sinh trưởng không phù hợp nào cũng có thể làm rối loạn cân bằng sinh lý, khiến cây kích hoạt cơ chế tự rụng hoa. Cơ chế này vốn là một phản xạ sinh tồn. Khi cây cảm thấy điều kiện không thuận hoặc cân bằng dinh dưỡng hormone bị lệch, nó có xu hướng bỏ bớt hoa để giảm tải, bảo vệ cơ hội sống còn cho phần thân lá và rễ.
Sự cạnh tranh dinh dưỡng giữa hoa và đọt non
Một đặc điểm quan trọng khác trong giai đoạn mang hoa là sự cạnh tranh dinh dưỡng giữa hoa và đọt non. Hoa cần năng lượng và dinh dưỡng để phát triển cơ quan sinh sản, duy trì sức sống hạt phấn, hình thành ống phấn và chuẩn bị cho quá trình đậu trái. Trong khi đó, đọt non là cơ quan sinh trưởng rất mạnh, có tốc độ hút dinh dưỡng cao và thường “giành quyền ưu tiên” khi cây bị kích sinh trưởng.
Nếu trong giai đoạn mang hoa mà cây bung đọt mạnh, đọt sẽ kéo dinh dưỡng và nước về phía sinh trưởng sinh dưỡng, làm hoa bị hụt. Hụt này không phải lúc nào cũng biểu hiện ngay bằng vàng lá hay thiếu dinh dưỡng, mà thường biểu hiện bằng rụng hoa sinh lý tăng, hoa yếu, khả năng thụ phấn giảm hoặc cuống hoa không bền.
Vì vậy, bất kỳ can thiệp nào có nguy cơ kích đọt trong giai đoạn mang hoa đều phải được cân nhắc rất kỹ. Phun phân bón lá không đúng loại, nhất là các công thức thiên về đạm hoặc kích sinh trưởng, có thể vô tình tạo ra một đợt bung đọt, khiến cây lệch pha và rụng hoa tăng lên.
📌 Gợi ý đọc thêm: Vai trò của đọt non trong hiện tượng rụng hoa sinh lý
Phân bón lá tác động đến hoa như thế nào?
Tác động nhanh và trực tiếp lên mô hoa
Phân bón lá có ưu điểm lớn là tác động nhanh. Khi phun, dinh dưỡng được hấp thu qua lá và các mô non, từ đó ảnh hưởng nhanh đến cân bằng dinh dưỡng và hoạt động sinh lý ở khu vực tán, nơi hoa đang hiện diện. Đây là lý do nhiều nhà vườn thích phun ở giai đoạn nhạy cảm, vì kỳ vọng có thể “dưỡng hoa” kịp thời để tăng tỷ lệ đậu.
Tuy nhiên, chính vì tác động nhanh nên rủi ro cũng cao hơn. Nếu phun đúng nhóm và đúng liều, cây có thể nhận được hỗ trợ cần thiết, hoa bền hơn và điều kiện thụ phấn thuận hơn. Nhưng nếu phun sai nhóm hoặc nồng độ quá mạnh, hoa dễ bị sốc. Sốc có thể đến từ nồng độ dung dịch quá cao làm mất nước mô hoa, hoặc từ việc cây bị kích chuyển hướng sinh trưởng, khiến hoa rơi vào trạng thái bị bỏ ưu tiên.
Vai trò của hormone trong phản ứng rụng hoa
Một điểm khiến giai đoạn mang hoa trở nên nhạy cảm là hormone. Cây quyết định giữ hay bỏ hoa không chỉ dựa trên dinh dưỡng, mà còn dựa trên tín hiệu hormone. Khi cân bằng hormone thay đổi theo hướng ưu tiên sinh trưởng sinh dưỡng, nguy cơ bung đọt tăng và nguy cơ rụng hoa cũng tăng theo.
Một số nhóm phân bón lá, đặc biệt là những công thức đạm cao hoặc có tính kích sinh trưởng mạnh, có thể làm tăng tín hiệu thúc sinh trưởng. Khi cây nhận tín hiệu này, nó có xu hướng đẩy đọt, tăng hoạt động sinh dưỡng. Hệ quả gián tiếp là hoa bị cạnh tranh, và cây dễ kích hoạt cơ chế rụng hoa sinh lý để giảm tải.
Vì vậy, khi nói đến việc phun phân bón lá trong giai đoạn mang hoa, câu hỏi đúng không chỉ là phun hay không phun. Câu hỏi quan trọng hơn là phun nhóm nào để hỗ trợ hoa mà không làm lệch hormone và không kích đọt.
📌 Gợi ý đọc thêm: Hormone thực vật và mối liên hệ với rụng hoa, rụng trái
Khi nào nên phun phân bón lá khi cây đang mang hoa?
Bổ sung vi lượng cần thiết cho quá trình thụ phấn
Có những trường hợp phun phân bón lá trong giai đoạn mang hoa là hợp lý và cần thiết, đặc biệt khi mục tiêu là bổ sung vi lượng phục vụ thụ phấn và tăng tỷ lệ đậu. Những nguyên tố như bo và kẽm liên quan đến chất lượng hạt phấn, sự phát triển ống phấn và quá trình thụ tinh. Canxi liên quan đến độ bền của mô, giúp cuống hoa và mô non ổn định hơn.
Khi cây thiếu vi lượng, hoa thường yếu, khả năng thụ phấn giảm, và tỷ lệ rụng sinh lý tăng. Trong bối cảnh đó, phun vi lượng với liều thấp, đúng thời điểm và đúng nhu cầu có thể giúp cải thiện điều kiện sinh lý quanh hoa, từ đó hỗ trợ tăng tỷ lệ đậu. Điều quan trọng là phun theo hướng hỗ trợ nhẹ, không tạo kích thích sinh trưởng mạnh và không làm thay đổi pha sinh trưởng của cây.
Hỗ trợ cây vượt qua stress nhẹ
Một trường hợp nữa là khi cây đang mang hoa nhưng gặp stress nhẹ do thời tiết bất lợi như mưa kéo dài, lạnh đột ngột, gió mạnh hoặc nắng gắt bất thường. Trong các tình huống này, nếu cây bị tụt nhịp sinh lý, hoa dễ rụng vì cây “tự cảm thấy” điều kiện không thuận.
Lúc này, một số chế phẩm sinh học hoặc nhóm amino acid nhẹ có thể giúp cây ổn định chuyển hóa, giảm sốc và giữ nhịp hoạt động tán. Phun theo hướng hỗ trợ stress thường an toàn hơn so với phun kích sinh trưởng. Bạn đang giúp cây đứng vững qua một đoạn thời tiết khó, chứ không đẩy cây vào một trạng thái sinh trưởng mới.
📌 Gợi ý đọc thêm: Vai trò của Bo và Canxi trong giai đoạn ra hoa và đậu trái
Khi nào không nên phun phân bón lá trong giai đoạn mang hoa?
Tránh phun phân bón lá chứa đạm cao
Nguyên tắc quan trọng nhất là tránh phun những công thức đạm cao khi cây đang mang hoa. Đạm là yếu tố dễ kéo sinh trưởng sinh dưỡng, đặc biệt là khi cây đang có sẵn sức và điều kiện thời tiết thuận cho bật đọt. Khi đạm kích đọt, hoa bị cạnh tranh và nguy cơ rụng tăng lên. Nhiều nhà vườn gặp tình trạng rụng hoa không phải vì thiếu bo hay thiếu canxi, mà vì phun sai công thức làm cây bung đọt trong đúng giai đoạn cần giữ hoa.
Tránh phun hỗn hợp không rõ thành phần
Trong giai đoạn nhạy cảm, rủi ro lớn không chỉ nằm ở bản thân sản phẩm mà còn nằm ở việc pha trộn. Pha nhiều loại theo kiểu “cứ cho đủ bộ” dễ làm dung dịch phun trở nên quá mạnh hoặc tạo phản ứng không tương thích. Khi hoa đang nhạy, chỉ cần dung dịch có tính “sốc” là hoa có thể rụng tăng.
Đặc biệt, các sản phẩm quảng bá đa công dụng nhưng không rõ thành phần cụ thể thường khiến nhà vườn khó kiểm soát tác động. Bạn không biết nó thiên về kích sinh trưởng hay thiên về ổn định. Và khi không biết, bạn đang đánh cược trên một giai đoạn không cho phép đánh cược.
Tránh phun khi hoa đang nở rộ hoặc thời tiết bất lợi
Thời điểm phun cũng quan trọng không kém loại phân. Khi hoa đang nở rộ, phun trực tiếp dễ ảnh hưởng đến quá trình thụ phấn, có thể làm hạt phấn bị ướt, giảm khả năng phát tán, hoặc làm côn trùng thụ phấn giảm hoạt động. Ngoài ra, phun lúc thời tiết bất lợi như nắng gắt hoặc sắp mưa cũng làm tăng rủi ro sốc và giảm hiệu quả do rửa trôi.
Ở giai đoạn này, đôi khi không phun lại là quyết định tốt hơn, nếu mục tiêu không thật sự cần thiết hoặc điều kiện không đảm bảo.
📌 Gợi ý đọc thêm: Những thời điểm nhạy cảm cần tránh can thiệp dinh dưỡng
Nguyên tắc phun phân bón lá an toàn khi cây mang hoa
Chọn đúng nhóm phân bón lá
Trong giai đoạn mang hoa, ưu tiên thường nghiêng về nhóm vi lượng và các chế phẩm sinh học nhẹ. Vi lượng như bo, kẽm, canxi phù hợp khi mục tiêu là hỗ trợ thụ phấn và tăng độ bền mô. Nhóm amino acid nhẹ hoặc sinh học phù hợp khi mục tiêu là giảm stress và ổn định sinh lý. Ngược lại, nhóm đạm cao hoặc nhóm có tính kích mạnh thường không phù hợp vì dễ kéo đọt và làm lệch pha.
Liều lượng thấp hơn bình thường
Ngay cả khi chọn đúng nhóm, liều lượng cũng cần giảm so với các giai đoạn sinh trưởng. Lý do là hoa nhạy và phản ứng nhanh. Dùng liều thấp giúp bạn tạo hiệu ứng hỗ trợ thay vì tạo cú sốc. Trong thực tế, phun đúng nhưng quá nặng vẫn có thể gây rụng, không phải vì chất đó xấu mà vì cây không chịu nổi nồng độ trong giai đoạn nhạy cảm.
Thời điểm phun hợp lý
Nên phun vào sáng sớm hoặc chiều mát để giảm nguy cơ cháy và giúp dung dịch có thời gian hấp thu tốt hơn. Tránh phun lúc nắng gắt vì dễ làm hoa và mô non mất nước, đồng thời tăng rủi ro sốc. Tránh phun trước mưa hoặc khi ẩm độ quá cao khiến dung dịch khó khô và dễ bị rửa trôi hoặc gây rối bề mặt hoa.
Theo dõi phản ứng cây sau phun
Sau khi phun, điều quan trọng là quan sát. Nếu thấy xuất hiện bung đọt mạnh bất thường, hoặc rụng hoa tăng nhanh, cần dừng ngay và xem lại công thức, thời điểm, liều lượng. Phun trong giai đoạn mang hoa không thể dựa trên thói quen. Nó phải dựa trên phản ứng thực tế của cây. Cây trả lời rất nhanh, và bạn phải biết dừng đúng lúc.
📌 Gợi ý đọc thêm: Nguyên tắc sử dụng phân bón lá theo từng giai đoạn sinh lý
Kết luận
Phun phân bón lá khi cây đang mang hoa không phải là việc cấm kỵ tuyệt đối, nhưng là hoạt động cần sự hiểu biết và kiểm soát chặt chẽ. Đây là giai đoạn mà hoa nhạy, hormone dễ lệch, và chỉ một can thiệp sai cũng có thể kích rụng hoa hàng loạt.
Nếu lựa chọn đúng nhóm phân bón lá, đúng thời điểm và đúng mục tiêu sinh lý, bạn có thể hỗ trợ thụ phấn, tăng độ bền hoa và giúp cây vượt qua stress nhẹ, từ đó cải thiện tỷ lệ đậu. Ngược lại, phun sai loại, sai liều hoặc sai thời điểm có thể kích đọt, làm lệch pha sinh trưởng và gây rụng hoa nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất cả vụ. Vì vậy, muốn phun trong giai đoạn mang hoa, hãy coi đó là một can thiệp kỹ thuật, không phải một thói quen.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
