Trong thực tế sản xuất, không ít lần chúng ta thấy cùng bón một loại phân NPK, cùng áp dụng trên cùng giống cây trồng, nhưng kết quả thu được lại rất khác nhau giữa các vườn.
Có vườn cây bứt phá mạnh mẽ, tán xanh dày, hoa trái phát triển đồng đều. Nhưng cũng có vườn cây èo uột, phản ứng yếu, ra hoa kém hoặc trái không đạt chất lượng như mong đợi.
Trong hệ sinh thái đất, sự phì nhiêu không chỉ đến từ khoáng chất và phân bón, mà còn từ sự tương tác chặt chẽ giữa chất hữu cơ bền vững (humic) và hệ vi sinh vật đất. Nếu ví đất như một cơ thể sống, thì humic chính là “dòng máu” nuôi dưỡng còn vi sinh vật là “hệ tuần hoàn” không ngừng hoạt động để duy trì sự sống ấy.
Trong tự nhiên, các hợp chất humic được xem là thành phần cốt lõi quyết định đến độ phì nhiêu và sức sống của đất. Trong số đó, acid humic và acid fulvic là hai dạng phổ biến nhất, thường được nhắc đến trong nghiên cứu đất và các sản phẩm phân bón sinh học.
Trong tự nhiên, khi các chất hữu cơ như lá cây, rễ cây, xác động vật… trải qua quá trình phân hủy lâu dài dưới tác động của vi sinh vật, nhiệt độ và áp suất, chúng sẽ hình thành nên một nhóm hợp chất đặc biệt gọi chung là chất Humic. Đây là nhóm hợp chất hữu cơ cao phân tử, giữ vai trò then chốt trong việc cải tạo đất, tăng khả năng giữ ẩm, điều hòa dinh dưỡng và kích thích sự phát triển của cây trồng.
Trong canh tác lâu năm, đặc biệt với những cây công nghiệp như cà phê, hồ tiêu, sầu riêng, tình trạng đất chai cứng, nghèo hữu cơ và suy giảm độ phì ngày càng trở nên phổ biến. Việc lạm dụng phân bón hóa học và thiếu bổ sung hữu cơ khiến đất mất cân bằng, khả năng giữ dinh dưỡng và độ tơi xốp suy giảm rõ rệt, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và tuổi thọ vườn cây.
Sau mỗi vụ thu hoạch, đất trong vườn cây ăn trái thường rơi vào tình trạng suy kiệt dinh dưỡng và mất cân bằng sinh thái. Lượng hữu cơ và khoáng chất bị rễ cây hút cạn trong suốt mùa mang trái khiến đất trở nên nghèo chất, dễ chai cứng, trong khi quần thể vi sinh vật có lợi cũng suy giảm mạnh do tác động của phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật.
Bộ rễ được ví như “trái tim ngầm” của cây trồng – nơi quyết định trực tiếp đến sức khỏe, khả năng chống chịu và năng suất. Tuy nhiên, trong nhiều vùng canh tác lâu năm, đất đã bị chai cứng, nghèo hữu cơ và suy giảm mạnh hệ vi sinh vật có lợi, khiến bộ rễ khó phát triển và dễ tổn thương bởi bệnh hại.
Trong dinh dưỡng cây trồng, các nguyên tố vi lượng như Zn, Fe, Cu, Mn, Bo… đóng vai trò không thể thiếu. Tuy nhiên, trong điều kiện đất canh tác lâu năm, các nguyên tố này thường rơi vào tình trạng khó hấp thu, dễ bị cố định trong đất hoặc rửa trôi theo nước, khiến cây thiếu hụt dinh dưỡng mặc dù phân bón đã được bổ sung.
Trong quá trình sinh trưởng, cây trồng thường xuyên phải đối mặt với các yếu tố stress sinh lý như hạn hán, ngập úng, biến động nhiệt độ đột ngột (nóng – lạnh), hay cả những tác động từ phân bón và thuốc bảo vệ thực vật. Những yếu tố này dễ khiến cây bị tổn thương bộ rễ, vàng lá, rụng hoa – quả, và nghiêm trọng hơn là làm giảm năng suất cũng như chất lượng nông sản.
Trong sản xuất nông nghiệp, dinh dưỡng khoáng đóng vai trò then chốt trong việc quyết định tốc độ sinh trưởng, năng suất và chất lượng nông sản. Tuy nhiên, thực tế cho thấy không phải toàn bộ dinh dưỡng trong đất đều được cây hấp thu. Đặc biệt với các nguyên tố vi lượng như sắt (Fe), kẽm (Zn), đồng (Cu), mangan (Mn)… chúng thường tồn tại ở dạng kết tủa hoặc bị cố định, khiến cây dù ở trong môi trường đất giàu dinh dưỡng nhưng vẫn có biểu hiện thiếu hụt.
