Cây trồng, cũng như con người, không chỉ cần dinh dưỡng để sống, mà còn cần một hệ thống điều phối sinh lý để phát triển đúng hướng. Khi môi trường thay đổi – nắng gắt bất thường, mưa kéo dài, đất nghèo dinh dưỡng – cây không hấp thu được phân, không ra hoa đều, rụng trái sớm… vấn đề đôi khi không nằm ở thiếu phân bón, mà nằm ở sự rối loạn sinh lý bên trong.
Trong nông nghiệp hiện nay, nhiều nhà vườn chọn cách can thiệp bằng các chất điều hòa sinh trưởng tổng hợp. Tuy nhiên, nếu dùng sai thời điểm hoặc quá liều, các chất này dễ khiến cây lệ thuộc, phản ứng bất thường, thậm chí để lại dư lượng hóa học trong nông sản.
Trong bối cảnh đó, chất kích thích sinh trưởng tự nhiên – có nguồn gốc từ thực vật hoặc vi sinh vật – đang dần được xem là giải pháp bền vững. Các hoạt chất như brassinolide, triacontanol, gibberellin tự nhiên… không làm “ép phát triển”, mà điều hòa nhẹ nhàng quá trình ra hoa – nuôi trái – phục hồi sau stress, giúp cây tự ổn định sinh lý từ bên trong.
Vậy những hoạt chất này là gì? Chúng hoạt động ra sao? Và làm thế nào để ứng dụng hiệu quả trong từng giai đoạn sinh trưởng của cây trồng?
Hãy cùng tìm hiểu sâu hơn ở các phần tiếp theo.
1️⃣ Chất kích thích sinh trưởng tự nhiên là gì?
Chất kích thích sinh trưởng tự nhiên là những hợp chất có khả năng điều hòa các quá trình sinh lý bên trong cây trồng như phân chia tế bào, kéo dài thân – lá, phân hóa mầm hoa, giữ trái, phục hồi sau stress… nhưng có điểm khác biệt quan trọng, chúng có nguồn gốc tự nhiên, cấu trúc gần giống hoặc tương tự hormone thực vật nội sinh, và có tác động nhẹ nhàng, bền vững hơn so với hormone tổng hợp.
Nguồn gốc của các hoạt chất này có thể đến từ:
- Chiết xuất thực vật: từ cỏ linh lăng, rong biển, tảo lam, cây họ đậu, rễ mầm…
- Tổng hợp sinh học: thông qua quá trình vi sinh vật lên men (ví dụ như gibberellin tự nhiên GA₃ từ nấm Gibberella fujikuroi)
- Dẫn xuất sinh học: từ sáp thực vật, acid béo, hoặc chất hữu cơ tự nhiên
Mặc dù bản chất là hormone hoặc tiền-hormone, nhưng các chất này không gây sốc sinh lý hoặc đảo lộn quá trình phát triển của cây, vì chúng tương thích với cơ chế nội sinh và thường có ngưỡng tác động thấp – đủ để điều chỉnh mà không làm lệ thuộc.
Sự khác biệt so với hormone tổng hợp:
Tóm lại, nếu hormone tổng hợp là biện pháp tác động nhanh nhưng dễ gây phản ứng phụ, thì chất kích thích sinh trưởng tự nhiên giống như một “liều vi lượng sinh học” – điều chỉnh nhịp sinh trưởng của cây một cách mềm dẻo, hỗ trợ cây thích nghi mà không phá vỡ cấu trúc nội sinh.
Ở các phần sau, chúng ta sẽ đi sâu vào từng nhóm hoạt chất tiêu biểu, cơ chế tác động và cách ứng dụng hiệu quả trong thực tế canh tác.
2️⃣ Một số hoạt chất tự nhiên phổ biến và cơ chế tác động
Các chất kích thích sinh trưởng tự nhiên có thể khác nhau về cấu trúc hóa học và nguồn gốc, nhưng đều chung một mục tiêu: điều hòa quá trình sinh lý của cây trồng theo hướng bền vững và an toàn. Dưới đây là bốn hoạt chất tiêu biểu đã được ứng dụng thực tế rộng rãi.
Brassinolide – Tăng sức đề kháng và giữ trái non
Brassinolide là một hormone thuộc nhóm brassinosteroid, ban đầu được phát hiện trong phấn hoa cải dầu. Ngày nay, người ta có thể chiết xuất hoặc lên men sinh học để tạo ra hoạt chất này từ các nguồn thực vật khác.
Cơ chế chính của brassinolide là điều hòa sự biểu hiện gen liên quan đến trao đổi chất và miễn dịch thực vật. Nó giúp:
- Tăng khả năng chống chịu với sốc nhiệt, hạn, úng
- Tăng khả năng giữ trái non trong điều kiện thời tiết bất lợi
- Thúc đẩy tổng hợp protein, chlorophyll và enzyme nội sinh
Ứng dụng: Phun trước hoặc sau khi cây ra hoa để giữ nụ, giữ trái non và giảm rụng sinh lý. Đặc biệt hiệu quả với cây ăn trái vào mùa mưa, cây trồng vụ trái mùa hoặc khi bị stress.
Triacontanol – Thúc đẩy sinh trưởng toàn cây
Triacontanol là một alcohol béo có nguồn gốc từ sáp ong, lá cỏ linh lăng và các loài thực vật có sáp. Đây là một trong những hoạt chất tự nhiên nổi bật có tác dụng kích thích tăng trưởng nhưng không gây rối loạn hormone.
Cơ chế tác động gồm:
- Tăng cường hoạt động enzyme liên quan đến quang hợp
- Tăng tổng hợp protein và acid amin nội sinh
- Thúc đẩy phân chia tế bào ở mô sinh trưởng
Ứng dụng: Dùng trong giai đoạn cây cần hồi phục nhanh (sau thu hoạch, sau stress), hoặc khi cần tăng tốc phát triển lá – chồi – hoa. Có thể kết hợp với acid amin hoặc phân vi lượng để tăng hiệu quả.
Gibberellin tự nhiên (GA₃, GA₄+₇) – Kéo dài tế bào và ra hoa đồng loạt
Gibberellin là nhóm hormone sinh trưởng được sản sinh tự nhiên bởi nhiều loại vi sinh vật, đặc biệt là nấm Gibberella fujikuroi. Trong sản phẩm sinh học, người ta thường dùng GA₃ hoặc hỗn hợp GA₄+GA₇ ở nồng độ vi lượng.
Cơ chế tác động:
- Kích thích kéo dài tế bào, tăng sinh trưởng nhanh ở thân – lá
- Phá miên trạng, kích thích nảy mầm
- Thúc đẩy ra hoa đồng loạt trong điều kiện thời tiết thuận lợi
Ứng dụng: Xử lý ra hoa sớm cho các loại trái vụ (nho, dưa, mít), tăng chiều dài cuống, tăng đồng đều và trọng lượng trái. Cần thận trọng liều lượng vì dùng quá mức dễ gây rụng hoa – mất sức cây.
Cytokinin tự nhiên – Phát triển chồi, làm chậm lão hóa lá
Cytokinin tự nhiên, như zeatin, được tìm thấy trong dừa non, mầm hạt và một số vi sinh vật sống trong đất. Đây là hormone kích thích phân chia tế bào và tái tạo mô rất hiệu quả.
Cơ chế sinh học:
- Thúc đẩy phân chia tế bào ở đỉnh sinh trưởng
- Tăng số lượng chồi, đẩy mạnh phân hóa mô
- Làm chậm quá trình lão hóa – rụng lá, giữ xanh lá lâu hơn
Ứng dụng: Nuôi chồi – giữ lá ở cây công nghiệp, cây ăn trái giai đoạn trước và sau mang trái. Thường được kết hợp với brassinolide hoặc amino để tăng hiệu lực sinh học.
Các hoạt chất kể trên đều hoạt động ở nồng độ cực thấp (vi lượng), nhưng có thể tạo ra thay đổi lớn nếu dùng đúng lúc, đúng liều. Điều quan trọng không phải là “kích thật mạnh”, mà là điều chỉnh nhẹ nhàng theo sinh lý tự nhiên của cây – đó là giá trị khác biệt của nhóm chất kích thích sinh trưởng tự nhiên.
3️⃣ Lợi ích nổi bật so với chất điều hòa tổng hợp
Trong canh tác thực tế, nhiều người trồng thường dùng chất điều hòa sinh trưởng tổng hợp như GA₃, NAA, 6-BA hoặc CCC để “ép” cây ra hoa, nuôi trái, hay giữ đọt lá non. Tuy nhiên, những chất này tác động rất mạnh vào hệ hormone nội sinh, dễ gây mất cân bằng nếu dùng sai thời điểm, sai liều hoặc lặp lại quá thường xuyên.
Ngược lại, chất kích thích sinh trưởng tự nhiên hoạt động nhẹ nhàng hơn, bền vững hơn, và ít gây ra phản ứng phụ cho cây trồng. Dưới đây là những khác biệt then chốt giúp nhóm hoạt chất này ngày càng được ưa chuộng trong xu hướng canh tác bền vững:
1. Tác động điều hòa – không gây sốc sinh lý
Các hormone tổng hợp thường kích thích quá nhanh, khiến cây sinh trưởng lệch pha, ra hoa bất thường, hoặc thậm chí gây rụng trái khi dùng quá liều. Trong khi đó, các hoạt chất tự nhiên như brassinolide hay triacontanol tác động theo cơ chế nội sinh – không “ép” mà điều chỉnh nhẹ nhàng, cho phép cây tự thích nghi với điều kiện sinh trưởng.
2. An toàn cho cây và không để lại dư lượng
Hormone tổng hợp, nếu sử dụng quá mức hoặc sai thời điểm gần thu hoạch, có thể để lại dư lượng trên nông sản – gây khó khăn cho tiêu thụ, đặc biệt trong canh tác xuất khẩu. Chất sinh trưởng tự nhiên có nguồn gốc hữu cơ – sinh học nên dễ phân hủy, ít để lại tồn dư và không gây ngộ độc sinh lý cho cây.
3. Không làm cây lệ thuộc
Việc lạm dụng chất tổng hợp lâu dài có thể khiến cây “lười” tự điều chỉnh – dẫn đến hiện tượng lệ thuộc: không dùng thì không ra hoa, trái dễ rụng, đọt phát triển kém. Trong khi đó, chất tự nhiên chỉ hỗ trợ – không thay thế hoàn toàn hệ hormone nội sinh, nên cây vẫn duy trì được khả năng điều tiết tự nhiên sau khi ngưng sử dụng.
4. Tương thích tốt với mô hình nông nghiệp hữu cơ – sinh thái
Trong các mô hình canh tác VietGAP, GlobalGAP hoặc hữu cơ, việc sử dụng chất điều hòa tổng hợp thường bị hạn chế. Các hoạt chất sinh học tự nhiên lại được phép sử dụng, không cần kiểm soát nghiêm ngặt như hormone tổng hợp. Điều này giúp nhà vườn chủ động hơn trong sản xuất sạch, đặc biệt là với rau – trái cây xuất khẩu.
5. Hỗ trợ lâu dài trong điều kiện thời tiết bất lợi
Không như hormone tổng hợp chỉ tạo hiệu ứng tức thì, các chất kích thích tự nhiên còn tăng cường sức chống chịu với điều kiện bất lợi như nắng nóng, hạn, lạnh, úng… giúp cây duy trì sinh lý ổn định qua các giai đoạn chuyển mùa – yếu tố rất cần thiết trong thời kỳ biến đổi khí hậu.
Tóm lại, nếu chất tổng hợp là “thuốc tăng trưởng tức thì”, thì chất tự nhiên chính là “điều dưỡng sinh học” – giúp cây khỏe đều, phát triển đúng chu kỳ và bền vững hơn theo thời gian. Đây là lựa chọn thông minh nếu nhà vườn hướng đến canh tác an toàn, lâu dài và hiệu quả ổn định.
4️⃣ Ứng dụng thực tế theo giai đoạn sinh trưởng
Mỗi giai đoạn phát triển của cây trồng đều đi kèm với những thay đổi sinh lý riêng: từ việc phát triển rễ, phân hóa mầm hoa đến giữ trái và phục hồi sau thu hoạch. Chất kích thích sinh trưởng tự nhiên không thay thế dinh dưỡng, nhưng đóng vai trò điều hòa và hỗ trợ cây vượt qua những giai đoạn “dễ mất cân bằng nhất”.
Dưới đây là cách sử dụng các hoạt chất tự nhiên phù hợp với từng giai đoạn:
Giai đoạn sau trồng hoặc sau stress
Đây là lúc cây vừa trải qua biến động lớn (bứng trồng, ghép, hạn hán, mưa kéo dài, bệnh nặng…), nên bộ rễ chưa hoạt động ổn định, dễ bị stress sinh lý.
Ứng dụng brassinolide hoặc triacontanol giúp:
- Tăng tổng hợp enzyme nội sinh
- Tăng hấp thu dinh dưỡng
- Kích thích rễ phục hồi, đọt ra đều
Nên kết hợp cùng humic hoặc acid amin để tăng khả năng phục hồi toàn hệ sinh lý.
Giai đoạn phân hóa mầm hoa – chuẩn bị ra hoa
Đây là giai đoạn nhạy cảm về hormone, đòi hỏi sự cân bằng giữa sinh trưởng – sinh sản. Nếu cây mất ổn định sinh lý (do thời tiết hoặc thiếu vi lượng), quá trình phân hóa mầm hoa sẽ kém hiệu quả, thậm chí không ra hoa cái.
Có thể ứng dụng gibberellin tự nhiên liều thấp hoặc cytokinin kết hợp boron để:
- Kích thích mầm hoa sớm – đều
- Hạn chế hiện tượng “ra hoa non” hoặc phân hóa mầm chậm
- Giữ lá ổn định trong giai đoạn phân hóa sinh sản
Giai đoạn ra hoa – đậu trái
Giai đoạn này cây rất dễ rơi vào tình trạng rối loạn nội tiết: rụng nụ, đậu trái kém, hoa không nở đều. Phun brassinolide đúng thời điểm có thể giúp:
- Ổn định sinh lý cây trong điều kiện bất lợi (nắng gắt, mưa trái mùa)
- Tăng tỷ lệ giữ hoa và giữ trái non
- Hạn chế rụng sinh lý đầu trái
Với những cây có đặc điểm ra hoa rải rác, có thể lặp lại phun brassinolide 2–3 lần cách nhau 7–10 ngày.
Giai đoạn nuôi trái – dưỡng lá
Đây là giai đoạn cây cần duy trì bộ lá khỏe để nuôi trái dài ngày. Cây dễ bị hụt sức, rụng lá non hoặc rối loạn vận chuyển dinh dưỡng.
Sử dụng triacontanol hoặc cytokinin tự nhiên giúp:
- Tăng quang hợp → chuyển hóa dinh dưỡng đều
- Duy trì màu lá, hạn chế lão hóa sớm
- Tăng tích lũy chất khô trong trái (ngọt hơn, chắc hơn)
Có thể phối hợp với canxi – kali hữu hiệu để tối ưu việc nuôi trái và tăng chất lượng nông sản.
Giai đoạn sau thu hoạch – tái tạo sinh khối
Sau một vụ mang trái kéo dài, cây thường kiệt sức, bộ rễ yếu, đọt chậm phát triển. Nếu không có biện pháp phục hồi kịp thời, vụ sau cây sẽ ra hoa muộn, rụng trái nhiều, chất lượng kém.
Ứng dụng triacontanol hoặc brassinolide đầu mùa mưa giúp:
- Tái tạo hệ rễ cám
- Thúc đẩy phát triển chồi khỏe
- Đẩy nhanh chu kỳ sinh trưởng vụ kế tiếp
Nên kết hợp với phân hữu cơ hoai, humic, acid amin và vi sinh để phục hồi toàn diện.
Điều quan trọng không phải là “lúc nào cũng dùng”, mà là “dùng đúng lúc cây cần hỗ trợ để tự điều chỉnh lại”. Đó chính là vai trò của nhóm chất điều hòa sinh trưởng tự nhiên – không can thiệp thô bạo, mà giúp cây tự lấy lại nhịp sinh học vốn có của mình.
5️⃣ Cách sử dụng hiệu quả
Chất kích thích sinh trưởng tự nhiên tuy chỉ cần với liều lượng rất nhỏ, nhưng hiệu quả phụ thuộc nhiều vào thời điểm sử dụng, cách pha – phun và khả năng phối hợp với các chế phẩm khác. Dưới đây là những nguyên tắc cốt lõi giúp phát huy tối đa hiệu lực mà vẫn đảm bảo an toàn cho cây trồng.
Hình thức sử dụng
Phổ biến nhất là phun qua lá, do các hoạt chất sinh học này hấp thu hiệu quả qua biểu bì. Một số dạng hòa tan tốt cũng có thể dùng tưới gốc để kích rễ hoặc hỗ trợ phục hồi sinh lý đất sau stress.
Trong các mô hình trồng trong nhà lưới hoặc cây trồng nhạy cảm, có thể dùng kèm với hệ thống tưới nhỏ giọt, nhưng cần đảm bảo hòa tan hoàn toàn để tránh tắc đầu nhỏ giọt.
Liều lượng sử dụng
Do bản chất là hoạt chất sinh học có hoạt tính mạnh, nồng độ sử dụng thường rất thấp (tính bằng phần triệu – ppm). Nên tuân thủ đúng hướng dẫn nhà sản xuất. Một số mức liều phổ biến:
- Brassinolide: 0.005–0.01% (tức 0.5–1 ml/lít nước tùy nồng độ)
- Triacontanol: 0.01–0.05% (1–5 ml/lít nước)
- GA₃ (gibberellin): 10–50 ppm tùy giai đoạn và cây trồng
- Cytokinin tự nhiên: 0.01–0.1% hoặc dạng chiết xuất thiên nhiên
Cần tránh pha quá đậm với suy nghĩ “càng nhiều càng tốt” – vì dễ làm rối loạn hormone cây, gây phản tác dụng.
Thời điểm phun tốt nhất
Nên phun vào sáng sớm hoặc chiều mát, khi khí khổng mở và cây hấp thu tốt.
Tránh phun trước mưa lớn hoặc khi nắng gắt, vì hoạt chất dễ bay hơi hoặc phân hủy sinh học nhanh.
Với cây trồng rải vụ, có thể lặp lại 1–2 lần sau mỗi chu kỳ 7–10 ngày nếu cần duy trì hiệu ứng.
Phối hợp với các sản phẩm khác
Chất kích thích sinh trưởng tự nhiên phối hợp tốt với nhiều nhóm biostimulant khác như:
- Acid amin: tăng hấp thu và kéo dài hiệu ứng sinh học
- Humic – Fulvic: ổn định môi trường sinh lý vùng rễ
- Rong biển: bổ sung thêm các hormone sinh học nhẹ (auxin, cytokinin…)
Tránh kết hợp với:
- Các thuốc trừ nấm – trừ sâu có tính kiềm mạnh
- Sản phẩm chứa đồng, lưu huỳnh, dầu khoáng
- Các hỗn hợp có pH quá cao (>7.5) hoặc quá thấp (<4)
Nếu cần pha chung nhiều sản phẩm, nên thử nghiệm nhỏ trước để kiểm tra độ tương thích về vật lý và pH.
Lưu trữ và bảo quản
Sản phẩm dạng lỏng: bảo quản nơi mát, tránh ánh nắng trực tiếp
Dạng bột: để nơi khô ráo, tránh hút ẩm
Sau khi mở nắp, nên sử dụng hết trong vòng 3–6 tháng để đảm bảo hoạt tính sinh học không bị suy giảm
Việc sử dụng chất kích thích sinh trưởng tự nhiên không nằm ở “mạnh hay yếu”, mà nằm ở khả năng điều chỉnh nhịp sinh học của cây cho đúng thời điểm, giúp cây khỏe đều – bền vững – ít lệ thuộc. Sử dụng đúng kỹ thuật là chìa khóa để đạt hiệu quả thực sự.
6️⃣ Lưu ý khi chọn sản phẩm
Chất kích thích sinh trưởng tự nhiên là nhóm sản phẩm có hoạt tính sinh học mạnh dù sử dụng ở liều rất thấp. Điều này đồng nghĩa với việc sai lầm trong khâu chọn lựa – như mua phải hàng pha loãng, không rõ hoạt chất, hoặc dùng sai nhóm tác dụng – sẽ dẫn đến hiệu quả không như mong đợi, thậm chí gây rối loạn sinh lý cây trồng.
Dưới đây là một số lưu ý quan trọng để lựa chọn và sử dụng đúng:
Chọn sản phẩm có công bố rõ hoạt chất và nồng độ
Nhiều sản phẩm trên thị trường chỉ ghi chung chung “kích thích sinh trưởng tự nhiên” mà không nói rõ thành phần chính là gì, nồng độ bao nhiêu. Điều này khiến người trồng không thể xác định liều dùng phù hợp, cũng không biết sản phẩm có đang phù hợp với giai đoạn cây đang cần hay không.
Ưu tiên chọn sản phẩm có ghi rõ:
- Tên hoạt chất chính (ví dụ: Brassinolide, Triacontanol, GA₃, Cytokinin…)
- Nồng độ (vd: Triacontanol 0.05%, GA₃ 50 ppm…)
- Nguồn gốc (chiết xuất tự nhiên, lên men vi sinh, dẫn xuất sinh học…)
Chọn sản phẩm phù hợp với từng giai đoạn sinh lý
- Không có loại kích thích sinh trưởng nào “dùng tốt cho mọi giai đoạn”. Mỗi hoạt chất có tác dụng đặc hiệu – nếu dùng sai thời điểm, không những không hiệu quả mà còn gây ức chế:
- Muốn kích ra hoa, chọn gibberellin tự nhiên + cytokinin (không dùng brassinolide vì có thể giữ sinh trưởng).
- Muốn dưỡng trái, giữ cuống, chọn brassinolide hoặc cytokinin.
- Muốn phục hồi cây sau thu hoạch hoặc sau stress, chọn triacontanol hoặc kết hợp amino + rong biển.
Ưu tiên sản phẩm sinh học – không chứa hormone tổng hợp
Một số sản phẩm trôi nổi trên thị trường tuy ghi là “tự nhiên”, nhưng thực chất pha thêm GA tổng hợp, NAA hoặc CCC để tạo hiệu ứng mạnh. Dấu hiệu nhận biết là cây phản ứng quá nhanh (ra hoa chỉ sau 2–3 ngày), nhưng sau đó mất sức, rụng trái nhiều, lá già đi nhanh.
Với canh tác an toàn, nên chọn các sản phẩm có chứng nhận phù hợp với VietGAP, GlobalGAP hoặc hữu cơ.
- Thử nghiệm ở quy mô nhỏ trước khi dùng đại trà
Ngay cả sản phẩm tốt, nếu dùng sai cây – sai thời điểm cũng không mang lại hiệu quả. Do đó, nên thử phun trên một số cây khỏe – cây yếu khác nhau, quan sát phản ứng trong 3–7 ngày, rồi mới triển khai diện rộng.
- Cẩn trọng với sản phẩm “đa thành phần”, không rõ cơ chế
Các sản phẩm “combo 5–7 hoạt chất” thường khó kiểm soát cơ chế và hiệu ứng sinh lý. Nếu không phải từ nhà sản xuất uy tín, người trồng nên thận trọng – ưu tiên chọn sản phẩm đơn hoạt chất, đúng mục tiêu sinh lý mình đang cần.
Chọn đúng sản phẩm không chỉ giúp tiết kiệm chi phí, mà còn tránh được hệ quả rối loạn sinh lý kéo dài cho cây trồng. Trong canh tác bền vững, việc hiểu rõ từng hoạt chất sinh học, cơ chế của nó, và chọn đúng theo giai đoạn là yếu tố cốt lõi để đạt hiệu quả dài hạn.
Tổng kết
Chăm cây không chỉ là bón đủ phân, mà còn là giữ cho cây một hệ sinh lý ổn định và khỏe mạnh. Trong một thế giới nông nghiệp nhiều biến động – thời tiết thất thường, giá vật tư tăng cao, yêu cầu thị trường ngày càng khắt khe – giải pháp hóa học tuy nhanh, nhưng lại chứa nhiều rủi ro dài hạn.
Chất kích thích sinh trưởng tự nhiên không tạo ra “hiệu ứng thần kỳ tức thì”, nhưng chính nhờ đó mà chúng trở nên bền – an toàn – và thân thiện hơn với hệ thống sinh lý của cây trồng. Các hoạt chất như brassinolide, triacontanol, gibberellin tự nhiên hay cytokinin sinh học, nếu dùng đúng cách, sẽ giúp cây tự cân bằng, thích nghi và phát triển đều qua từng giai đoạn.
Đó là hướng đi không vội vã, nhưng đáng tin cậy – dành cho những người làm nông muốn đi xa, không chỉ đi nhanh.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
