Bo là một trong những vi lượng thiết yếu nhưng dễ thiếu hụt trong điều kiện canh tác thực tế, đặc biệt là trên đất nhẹ, đất có pH cao hoặc sau những đợt mưa lớn kéo dài. Khi cây thiếu Bo, các triệu chứng thường xuất hiện rõ nhất ở mô non, hoa và trái non: đọt chùn lại, hoa rụng sớm, tỷ lệ đậu trái thấp, trái non dễ rụng hoặc phát triển dị dạng. Việc bổ sung Bo đúng lúc là giải pháp quan trọng để đảm bảo sức khỏe sinh lý và ổn định năng suất cây trồng.
Trong các phương pháp bổ sung, phun qua lá là cách hiệu quả nhất khi cây cần hấp thu nhanh hoặc khi rễ không còn khả năng lấy Bo từ đất do điều kiện bất lợi. Phun qua lá không chỉ giúp Bo đến thẳng các bộ phận đang cần như chồi non, hoa, trái mà còn hạn chế thất thoát do rửa trôi hoặc cố định trong đất. Tuy nhiên, nếu phun sai kỹ thuật, cây có thể không hấp thu được, thậm chí còn bị tổn thương mô non do cháy sinh lý hoặc phản ứng hóa học không phù hợp.
Bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết cách phun Bo qua lá đúng cách, bao gồm lựa chọn sản phẩm phù hợp, xác định thời điểm tối ưu, kỹ thuật pha và phun, cũng như các sai lầm cần tránh để người trồng có thể chủ động áp dụng hiệu quả và an toàn trên nhiều loại cây trồng khác nhau.
Vì sao nên phun Bo qua lá thay vì bón gốc?
Trong điều kiện canh tác thực tế, việc bón Bo qua gốc thường gặp phải nhiều hạn chế, đặc biệt là về hiệu quả hấp thu và khả năng kiểm soát liều lượng. Bo là nguyên tố có khả năng di chuyển trong đất tương đối cao, dễ bị rửa trôi hoặc cố định tùy thuộc vào cấu trúc đất, pH và độ ẩm. Trên các loại đất cát nhẹ, đất xám bạc màu hoặc đất có hàm lượng vôi cao, lượng Bo bón qua gốc thường khó đến được vùng rễ hấp thu hoặc bị mất đi trước khi cây kịp sử dụng.
Không chỉ vậy, cây trồng không có cơ chế dự trữ Bo trong mô già để chuyển về nuôi các cơ quan sinh trưởng mới. Điều này đồng nghĩa với việc các bộ phận như đọt, chồi non, nụ hoa và trái đang phát triển chỉ có thể sử dụng lượng Bo được cung cấp trực tiếp ở thời điểm hiện tại. Do đó, khi cây bước vào giai đoạn nhạy cảm như ra hoa, đậu trái hoặc phục hồi sau stress, việc bổ sung Bo qua lá sẽ giúp đưa vi lượng này đến đúng nơi, đúng lúc với hiệu quả hấp thu cao hơn nhiều so với bón gốc.
Phun qua lá còn cho phép người trồng phản ứng nhanh trước các dấu hiệu thiếu hụt, đặc biệt khi cây đang bị suy giảm chức năng rễ do ngập úng, khô hạn hoặc đất bị mất cân bằng dinh dưỡng. Thay vì chờ đợi Bo ngấm từ đất vào hệ thống rễ rồi chuyển lên thân lá, phun trực tiếp qua lá giúp Bo được thẩm thấu qua khí khổng và tế bào biểu bì, đưa đến mô cần thiết chỉ sau vài giờ.
Tóm lại, phun Bo qua lá là giải pháp linh hoạt và hiệu quả, đặc biệt trong các giai đoạn mà cây có nhu cầu tăng cao hoặc không thể hấp thu đầy đủ từ đất. Phương pháp này đang được áp dụng rộng rãi trong các mô hình thâm canh hiện đại, nhất là với các cây trồng có giá trị kinh tế cao như sầu riêng, dưa lưới, cà chua và hoa màu.
Chọn loại Bo phù hợp để phun qua lá
Không phải tất cả các loại phân chứa Bo đều thích hợp để sử dụng qua lá. Một số dạng Bo tuy phổ biến trên thị trường nhưng lại không an toàn hoặc kém hiệu quả khi phun trực tiếp lên tán cây, đặc biệt là trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt hoặc trên các giống cây nhạy cảm. Do đó, lựa chọn đúng dạng Bo là bước đầu tiên và quan trọng nhất để đảm bảo hiệu quả khi áp dụng phương pháp phun lá.
Bo chelate là một trong những dạng được khuyến khích sử dụng phổ biến nhất cho phun qua lá. Đây là loại Bo được ổn định nhờ các chất tạo phức hữu cơ, giúp tăng khả năng hòa tan và hạn chế kết tủa khi pha với nước hoặc các dung dịch phân – thuốc khác. Dạng này có thể hấp thu tốt qua biểu bì lá và ít bị rửa trôi khi gặp sương nhẹ hoặc độ ẩm cao. Ngoài ra, Bo chelate cũng tương đối an toàn khi sử dụng trong điều kiện có ánh sáng hoặc nhiệt độ trung bình.
Bo hữu cơ, đặc biệt là các dạng kết hợp với amino acid, đường hữu cơ, axit humic hoặc chiết xuất vi sinh vật, là lựa chọn rất phù hợp cho phun qua lá trong giai đoạn sinh sản. Các chất mang hữu cơ không chỉ giúp tăng khả năng thẩm thấu của Bo qua khí khổng mà còn hỗ trợ phục hồi mô tổn thương, giảm sốc sinh lý cho cây sau khi phun. Loại này thường có tác dụng nhanh, ít gây cháy lá và phù hợp với cây đang mang hoa hoặc trái non.
Ngược lại, Bo khoáng như acid boric hoặc borax thường không được khuyến khích phun lá do tính ăn mòn và nguy cơ gây cháy mô non nếu pha quá liều. Các dạng này nên được sử dụng để bón gốc hoặc phối trộn trong giai đoạn cây chưa bước vào giai đoạn sinh sản. Nếu sử dụng phun lá, cần pha thật loãng và thử nghiệm trước trên một vài cây để theo dõi phản ứng.
Ngoài dạng phân, người trồng cũng nên quan tâm đến độ tinh khiết, độ hòa tan và độ ổn định của sản phẩm trong điều kiện thực tế tại vườn. Các sản phẩm có độ tan hoàn toàn, không lắng cặn và có hướng dẫn rõ ràng về liều lượng, thời điểm sử dụng sẽ an toàn hơn và đạt hiệu quả cao hơn trong điều kiện canh tác thực tế.
Thời điểm phun Bo tốt nhất
Việc lựa chọn thời điểm phun Bo không chỉ dừng lại ở việc cây đang “có nhu cầu”, mà còn phải xét đến các yếu tố như sinh lý cây trồng, thời tiết, độ ẩm không khí và trạng thái sinh trưởng của lá. Phun đúng thời điểm sẽ giúp Bo được hấp thu nhanh chóng và đưa đến các cơ quan đích đang cần sử dụng, từ đó mang lại hiệu quả rõ rệt trong việc giữ hoa, giữ trái và ổn định mô non.
Thời điểm theo giai đoạn sinh trưởng của cây
- Giai đoạn trước và trong khi ra hoa: Đây là thời điểm quan trọng hàng đầu. Bo hỗ trợ hình thành và kéo dài ống phấn, tăng tỷ lệ đậu trái và giúp hoa nở đồng loạt. Phun Bo trước khi nụ hoa bung khoảng 5–7 ngày sẽ giúp hoa khỏe, giảm rụng, tăng cơ hội thụ phấn thành công.
- Giai đoạn trái mới tượng hình: Khi trái bắt đầu hình thành sau thụ phấn, mô trái còn rất mềm và dễ bị tổn thương. Lúc này, Bo giúp củng cố thành tế bào, hạn chế rụng sinh lý và đảm bảo sự phát triển đều của trái non. Đây cũng là giai đoạn mà cây thường dễ thiếu Bo tạm thời, đặc biệt sau mưa.
- Sau các đợt mưa lớn hoặc khi cây có dấu hiệu stress: Mưa kéo dài thường làm rửa trôi Bo khỏi bề mặt lá và tầng đất mặt. Phun Bo ngay sau khi trời tạnh giúp phục hồi nhanh hệ thống mô non, giảm rụng trái hàng loạt và tăng sức bật cho cây. Ngoài ra, khi cây vừa trải qua khô hạn, ngập úng hoặc sâu bệnh, việc bổ sung Bo qua lá cũng hỗ trợ quá trình tái tạo mô hiệu quả hơn.
Thời điểm trong ngày
- Sáng sớm hoặc chiều mát là lý tưởng nhất. Trong khoảng thời gian này, khí khổng mở rộng, độ ẩm không khí cao, nắng chưa gắt nên khả năng hấp thu qua lá tốt nhất. Phun vào giữa trưa hoặc lúc nắng gay gắt sẽ làm dung dịch bay hơi nhanh, tăng nguy cơ cháy lá và giảm hiệu quả.
- Tránh phun ngay trước mưa. Dù Bo là vi lượng dễ hấp thu, nhưng nếu chưa kịp thẩm thấu vào mô lá mà bị nước mưa cuốn trôi thì hiệu quả sẽ giảm đáng kể, thậm chí gây phản tác dụng nếu phân bị rửa xuống đất và tích tụ ở vùng rễ.
- Xác định đúng thời điểm không chỉ giúp tiết kiệm công phun mà còn giảm thiểu rủi ro và tối ưu hóa hiệu quả sử dụng. Với cây trồng có giá trị cao, đây là yếu tố quyết định đến khả năng đậu trái và chất lượng thu hoạch sau cùng.
Kỹ thuật phun Bo qua lá an toàn và hiệu quả
Hiệu quả của việc phun Bo không chỉ phụ thuộc vào thời điểm hay loại phân, mà còn liên quan chặt chẽ đến cách pha, cách phun và điều kiện thực tế tại vườn. Dưới đây là các nguyên tắc kỹ thuật quan trọng mà người trồng cần tuân thủ:
1. Pha đúng liều lượng theo khuyến cáo
Bo là vi lượng, chỉ cần với hàm lượng rất nhỏ. Việc pha đậm hơn không giúp cây hấp thu nhanh hơn mà còn dễ gây hiện tượng cháy lá, vàng đọt, dị dạng trái non hoặc thậm chí làm hư mô non đang phát triển. Người trồng nên đọc kỹ hướng dẫn từ nhà sản xuất hoặc tham khảo kỹ thuật viên để xác định nồng độ phù hợp với từng loại cây và từng giai đoạn sinh trưởng.
2. Phun áp lực nhẹ, hạt mịn, phủ đều cả mặt dưới lá
Khí khổng – nơi tiếp nhận phần lớn dinh dưỡng khi phun qua lá – tập trung chủ yếu ở mặt dưới lá. Vì vậy, phun chỉ mặt trên là chưa đủ. Cần dùng vòi phun tạo tia mịn, áp lực vừa phải để dung dịch bám đều, không đọng giọt lớn gây cháy lá hoặc rửa trôi nhanh. Với cây có tán dày, nên phun từ hai hướng để đảm bảo toàn bộ bộ lá được tiếp xúc với Bo.
3. Phun vào sáng sớm hoặc chiều mát, tránh nắng gắt
Đây là thời điểm khí khổng mở rộng, cây hấp thu tốt và tránh hiện tượng bốc hơi nhanh. Nếu phun vào trưa nắng, dung dịch dễ bay hơi trên bề mặt lá, không kịp hấp thu và thậm chí tạo vết sạm hoặc cháy cục bộ. Trong điều kiện thời tiết khô nóng, có thể bổ sung thêm chất bám dính để kéo dài thời gian lưu lại của dung dịch trên lá.
4. Lặp lại định kỳ nếu cần
Bo không lưu lại lâu trong cây, đặc biệt khi cây đang sinh trưởng mạnh hoặc sau những đợt mưa rửa trôi. Do đó, trong giai đoạn cây mang trái hoặc đang ra hoa kéo dài, nên lặp lại việc phun Bo 7–10 ngày/lần. Có thể kết hợp Bo với các dưỡng chất khác như Canxi, Kẽm, Amino acid để tăng hiệu quả tổng hợp.
5. Thử nghiệm trên diện hẹp trước khi phun đại trà
Nếu sử dụng sản phẩm Bo mới hoặc kết hợp nhiều loại phân – thuốc trong cùng một bình, nên thử nghiệm trên một vài cây trước để theo dõi phản ứng trong 24 giờ. Việc này giúp tránh rủi ro khi xảy ra phản ứng hóa học không mong muốn, đặc biệt là khi cây đang trong giai đoạn mang trái hoặc hoa.
Thực hiện đúng kỹ thuật phun sẽ giúp Bo được hấp thu tối đa, phát huy tác dụng nhanh mà vẫn đảm bảo an toàn cho mô non và cơ quan sinh sản của cây. Đây là bước rất quan trọng trong các mô hình canh tác thâm canh, nơi từng đợt hoa, từng chùm trái đều ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả đầu tư.
Những sai lầm cần tránh khi phun Bo
Dù phun qua lá là phương pháp bổ sung Bo nhanh và hiệu quả, nhưng nếu áp dụng sai kỹ thuật hoặc thiếu hiểu biết về sản phẩm, cây trồng không những không nhận được lợi ích mà còn có thể bị tổn thương. Dưới đây là những sai lầm phổ biến mà người trồng cần tránh:
1. Pha liều quá đậm hoặc phun quá gần
Nhiều người cho rằng pha đậm hơn sẽ giúp cây hấp thu nhanh hơn. Thực tế, Bo là vi lượng rất dễ gây cháy mô non nếu vượt ngưỡng hấp thu an toàn. Phun quá gần hoặc phun đậm vào ngọn non, chồi non, hoa đang nở có thể gây vàng đọt, thối chồi hoặc rụng hoa trái hàng loạt.
2. Pha chung với vôi, lân nung chảy hoặc thuốc có tính kiềm mạnh
Bo có thể bị kết tủa khi gặp môi trường kiềm hoặc một số ion kim loại nặng trong dung dịch phức tạp. Việc pha chung không kiểm soát sẽ làm mất hoạt tính của Bo, gây lắng cặn hoặc phản ứng hóa học tạo thành chất có hại cho cây. Nên kiểm tra khả năng tương thích hoặc pha riêng nếu không chắc chắn.
3. Phun vào thời điểm không thích hợp
Phun giữa trưa nắng gắt hoặc ngay trước khi trời mưa là hai sai lầm phổ biến. Trong điều kiện nắng nóng, dung dịch bốc hơi nhanh, không kịp hấp thu, còn trong mưa, phân bị rửa trôi, thậm chí gây tồn lưu nguy hiểm nếu nước chảy xuống vùng rễ. Cả hai đều làm giảm hiệu quả và gây lãng phí.
4. Không theo dõi phản ứng sau phun
Phản ứng sinh lý của cây sau khi phun Bo là dấu hiệu quan trọng để đánh giá hiệu quả và điều chỉnh lần phun sau. Tuy nhiên, nhiều người bỏ qua khâu này, tiếp tục phun theo lịch cứng nhắc mà không biết cây đã đủ hay còn thiếu. Điều này có thể dẫn đến dư thừa không cần thiết hoặc bỏ lỡ thời điểm vàng để can thiệp.
5. Dùng sản phẩm trôi nổi, không rõ thành phần
Thị trường hiện nay xuất hiện nhiều loại phân Bo dạng lỏng, nhưng không công bố rõ hàm lượng, dạng hoạt chất hoặc nguồn gốc. Một số sản phẩm bị pha loãng hoặc chứa tạp chất gây cháy lá. Sử dụng các sản phẩm này không chỉ kém hiệu quả mà còn làm mất niềm tin vào phương pháp phun lá.
Việc tránh các sai lầm trên sẽ giúp người trồng chủ động hơn trong kiểm soát dinh dưỡng vi lượng, đảm bảo cây sinh trưởng khỏe, ra hoa đồng loạt, đậu trái tốt và phục hồi nhanh sau các giai đoạn căng thẳng.
Kết luận
Phun Bo qua lá là một phương pháp bổ sung vi lượng đơn giản nhưng có thể tạo ra sự khác biệt rõ rệt trong quá trình ra hoa, đậu trái và phục hồi sinh lý của cây trồng. So với việc bón qua gốc, phun qua lá giúp Bo đến nhanh hơn với các cơ quan đang có nhu cầu cao, đồng thời giảm thiểu thất thoát trong điều kiện đất đai và thời tiết bất lợi.
Tuy nhiên, để đạt hiệu quả tối ưu, người trồng cần hiểu rõ bản chất của từng dạng Bo, lựa chọn sản phẩm phù hợp, xác định đúng thời điểm phun và áp dụng đúng kỹ thuật. Việc lạm dụng liều lượng, chọn sai loại phân hoặc phun vào điều kiện thời tiết không thích hợp đều có thể gây phản tác dụng, làm tổn hại mô non và giảm sức sinh sản của cây.
Bổ sung Bo qua lá nên được xem là một công cụ linh hoạt trong chiến lược dinh dưỡng tổng thể. Khi áp dụng đúng cách, đây sẽ là giải pháp giúp cây ổn định sinh lý, hạn chế rụng trái, cải thiện năng suất và duy trì chất lượng nông sản trong điều kiện canh tác ngày càng biến động.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
