Sau khi cây dưa lưới thụ phấn thành công, thường sẽ có nhiều hoa cái đậu trái cùng lúc. Tuy nhiên, trong mô hình nhà màng trồng giá thể, mục tiêu không nằm ở số lượng mà là chất lượng trái cuối vụ. Một cây chỉ nên giữ lại duy nhất một trái chính, hoặc tối đa hai trái nếu là giống nhỏ hoặc theo hướng tăng năng suất có kiểm soát. Do đó, việc chọn đúng trái để giữ lại trở thành yếu tố then chốt để định hình hiệu quả cả vụ canh tác.
Chọn sai thời điểm có thể dẫn đến việc giữ trái non chưa ổn định, khiến trái bị rụng hoặc phát triển lệch nhịp. Chọn sai vị trí có thể khiến trái không đủ dinh dưỡng, bị khuất sáng, hoặc phát triển méo mó. Vì vậy, thao tác chọn trái cần được thực hiện đúng kỹ thuật – vừa đúng lúc, vừa đúng chỗ – để đảm bảo rằng trái được giữ lại là trái khỏe nhất, đẹp nhất và xứng đáng được nuôi đến cuối vụ.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ đi sâu vào các tiêu chí chọn trái, thời điểm tỉa bỏ trái phụ, cũng như những lưu ý kỹ thuật để quá trình giữ trái diễn ra nhẹ nhàng, chính xác, không ảnh hưởng đến thân dây và các bộ phận sinh trưởng khác.
1️⃣ Vì sao cần chọn trái – không giữ toàn bộ trái đã đậu?
Khi cây dưa lưới ra hoa đồng loạt và được thụ phấn thành công, rất nhiều trái sẽ bắt đầu hình thành trên cùng một dây. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với việc cây có thể nuôi hết tất cả. Trong môi trường nhà màng trồng giá thể, khả năng tích lũy dinh dưỡng trên mỗi cây là có giới hạn, đặc biệt khi hệ rễ hoạt động tập trung ở một thể tích giá thể nhỏ, không có tầng canh tác sâu như đất ngoài đồng.
Giữ lại quá nhiều trái sẽ dẫn đến các hậu quả:
- Trái phát triển không đều, một số trái bị lép, lưới không nổi hoặc ngọt kém.
- Chất lượng chung giảm, vì dinh dưỡng bị phân tán, cây không đủ lực để nuôi tốt từng trái.
- Làm lệch lịch thu hoạch, do mỗi trái lớn theo một nhịp khác nhau, gây khó khăn trong chăm sóc và tiêu thụ.
- Tăng nguy cơ sâu bệnh, vì trái yếu, vỏ mỏng, cuống mềm dễ bị nứt hoặc hư trong giai đoạn cuối.
Việc chỉ giữ 1 trái/cây không chỉ là lựa chọn kỹ thuật, mà còn là chiến lược để nâng cao hiệu quả canh tác. Trong mô hình nhà màng thương phẩm, trái đạt chuẩn mới là yếu tố tạo ra giá trị – không phải số lượng trái được nuôi.
📌 [Tác động của số lượng trái đến chất lượng dưa lưới thương phẩm]
2️⃣ Vị trí lý tưởng để giữ trái trên dây
Không phải trái nào đậu cũng phù hợp để nuôi đến cuối vụ. Dưa lưới có đặc điểm sinh trưởng theo dạng leo thân chính, vì vậy việc chọn đúng vị trí đậu trái trên dây sẽ giúp trái nhận dinh dưỡng tốt hơn, hạn chế sâu bệnh và đạt hình dáng chuẩn thương phẩm.
- Vị trí trái lý tưởng là từ nách lá thứ 8 đến 12 tính từ gốc trở lên. Đây là vùng hoạt động mạch dẫn mạnh, có đủ số lá phía dưới để quang hợp và vận chuyển dưỡng chất trực tiếp nuôi trái.
- Các vị trí quá thấp (dưới lá số 7): trái thường bị thiếu ánh sáng, gần mặt giá thể nên dễ nhiễm bệnh hoặc côn trùng tấn công. Ngoài ra, vùng dưới thường là nơi ưu tiên phát triển thân và rễ, ít được phân bổ năng lượng nuôi trái.
- Các vị trí quá cao (trên lá số 13): khi cây đã chuyển sang giai đoạn lão hóa dần, nếu trái đậu ở quá xa gốc, dinh dưỡng và nước vận chuyển lên sẽ không đủ ổn định, dễ làm trái kém ngọt, lệch trục hoặc nhỏ.
- Trái nằm đúng vùng “trung tâm dinh dưỡng” (lá 8–12): vừa thuận lợi để định hình trái, vừa dễ thao tác bao trái, kiểm soát sâu bệnh và đánh giá tốc độ phát triển qua từng ngày.
⚠️ Lưu ý: Không nên chọn trái chỉ vì nó “lớn nhất” nếu vị trí không phù hợp. Một trái nhỏ nhưng đậu đúng chỗ sẽ phát triển tốt hơn trong 2 tuần tiếp theo so với trái lớn nhưng sai vị trí.
📌 [Giải phẫu thân dây dưa lưới – vùng hoạt động mạnh của mạch dẫn]
3️⃣ Thời điểm tốt nhất để quyết định giữ trái
Sau khi thực hiện thụ phấn tay, cây thường sẽ bắt đầu xuất hiện nhiều trái non đồng loạt. Tuy nhiên, việc quyết định giữ trái nào không nên vội vàng ngay trong ngày đầu, mà cần theo dõi một khoảng thời gian ngắn để quan sát phản ứng sinh lý của cây và sự phát triển của từng trái.
Thời điểm lý tưởng để chọn trái là từ 2 đến 3 ngày sau thụ phấn. Đây là lúc các trái đã bắt đầu phình nhẹ ở bầu, cuống trái cứng và màu xanh sáng đều. Những trái không thụ phấn thành công thường teo nhỏ lại, cuống mềm hoặc chuyển vàng.
Chọn vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát, khi cây đang trong trạng thái cân bằng nước tốt. Điều này giúp thao tác nhẹ nhàng, dễ quan sát và giảm nguy cơ làm dập trái hoặc tổn thương dây.
Không nên chờ quá 5 ngày mới chọn trái, vì lúc đó cây đã bắt đầu dồn dinh dưỡng vào tất cả các trái đậu, dẫn đến lãng phí và khó điều tiết về sau. Ngoài ra, việc nuôi nhiều trái trong 5 ngày đầu cũng ảnh hưởng đến sự phát triển của trái chính.
Nếu có nhiều trái cùng vị trí, hãy ưu tiên trái đậu sớm hơn, có hình dáng cân đối, bầu đều và cuống khỏe.
⚠️ Lưu ý: Việc chọn quá sớm khi trái chưa ổn định có thể khiến bạn giữ lại trái yếu, dễ rụng giữa chừng. Ngược lại, chọn quá trễ sẽ làm chậm nhịp phát triển của trái chính và ảnh hưởng đến sự đồng đều toàn vườn.
📌 [Phân biệt trái phát triển tốt – trái lệch chuẩn trong 7 ngày đầu]
4️⃣ Cách loại bỏ trái phụ không làm tổn thương dây
Sau khi đã chọn được trái chính cần giữ lại, bước tiếp theo là loại bỏ các trái phụ để cây không bị phân tán dinh dưỡng. Tuy nhiên, thao tác tỉa trái phụ cần được thực hiện đúng kỹ thuật để tránh gây tổn thương thân dây, nhất là trong mô hình trồng giá thể nơi cây dễ bị sốc nếu có tác động cơ học mạnh.
Chỉ loại bỏ trái phụ vào buổi sáng hoặc chiều mát, khi cây không ở trạng thái mất nước. Nếu tỉa vào trưa nắng hoặc lúc cây đang héo nhẹ, rất dễ gây rụng cuống trái chính hoặc ảnh hưởng đến sự phát triển của dây.
Dùng kéo cắt sạch thay vì bẻ tay. Kéo nên được khử trùng nhẹ (bằng cồn hoặc nước vôi trong) để hạn chế lây lan nấm bệnh. Việc bẻ tay có thể gây xé mô dây, tạo vết thương lớn và mở đường cho vi khuẩn xâm nhập.
Cắt sát cuống nhưng không chạm vào thân chính. Để lại khoảng 0.5–1 cm cuống trái cũng được, miễn là vết cắt khô nhanh, không rỉ nhựa kéo dài.
Nếu có 2 trái cùng đậu ở vị trí gần nhau, nên ưu tiên trái có cuống to, tròn đều và trục bầu cân đối. Tránh giữ trái có dấu hiệu méo sớm hoặc cuống nhỏ, vì khả năng phát triển về sau sẽ kém hơn.
⚠️ Lưu ý: Tuyệt đối không rung lắc dây khi đang tỉa trái. Chỉ cần một rung động nhỏ cũng có thể khiến trái chính bị ảnh hưởng ở phần cuống – vị trí rất nhạy cảm trong giai đoạn đầu nuôi trái.
📌 [Kỹ thuật tỉa trái sau thụ phấn – thao tác nhanh và an toàn]
Kết luận
Chọn trái giữ lại là một trong những quyết định quan trọng nhất trong giai đoạn đầu nuôi trái của dưa lưới trồng nhà màng. Một trái được chọn đúng vị trí – ở vùng hoạt động dinh dưỡng mạnh, đúng thời điểm – khi cuống trái đã ổn định, và đúng hình dạng – tròn đều, bầu cân đối, sẽ mang lại hiệu quả cao cả về năng suất lẫn chất lượng.
Trong môi trường canh tác khép kín như nhà màng, mọi thao tác đều có thể kiểm soát được, nhưng ngược lại cũng đòi hỏi độ chính xác và tỉ mỉ rất cao. Việc giữ trái không chỉ đơn giản là “chọn một trái rồi bỏ phần còn lại”, mà là cả một quy trình quan sát, đánh giá và thao tác kỹ thuật chuẩn xác. Một trái dưa đạt chuẩn thương phẩm bắt đầu từ quyết định đúng đắn chỉ trong vài ngày sau thụ phấn – và quyết định đó nằm trong tay người trồng.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
