Bệnh rỉ sét do nấm Puccinia maydis gây ra, gây hại nặng nề cho cây bắp, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng thu hoạch. Việc nhận biết, điều trị và phòng ngừa bệnh rỉ sét hiệu quả là vô cùng quan trọng để bảo vệ mùa màng và đảm bảo an toàn cho sản phẩm.
Tác nhân gây bệnh
Bệnh rỉ sét trên cây bắp (ngô) do nấm Puccinia maydis gây ra. Nấm này thuộc bộ Uredinales, lớp Nấm Đảm. Nấm gỉ sắt chu trình lớn, hình thành 5 loại bào tử: bào tử đảm, bào tử giống, bào tử xuân, bào tử hạ và bào tử đông. Nấm là nấm dị chủ, hoàn thành vòng đời trên hai cây ký chủ: cây bắp (ngô) và cây chua me đất.
Triệu chứng:
Ban đầu:
- Xuất hiện những đốm nhỏ màu vàng trong đến vàng nhạt trên phiến lá.
- Vết bệnh phát triển:
- Thành các vết nâu sẫm, xung quanh có quầng vàng.
- Trên mặt đốm bệnh có nhiều u nhỏ màu nâu đỏ chứa bào tử nấm.
Bệnh nặng:
- Lá khô rụng.
- Ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển của bắp.
Điều kiện phát sinh:
- Thời tiết: Ẩm ướt, mưa nhiều, sương mù dày đặc.
- Mật độ cây trồng: Dày, thiếu ánh sáng, thông gió kém.
- Giống cây: Sử dụng giống mẫn cảm với bệnh.
- Bón phân: Thiếu cân đối, thừa đạm, thiếu kali.
- Canh tác: Thói quen canh tác không hợp lý, vùi lấp tàn dư cây bệnh không kỹ.
Tác hại của bệnh rỉ sét ở cây bắp
Bệnh rỉ sét do nấm Puccinia maydis gây ra là một trong những bệnh nguy hiểm ảnh hưởng đến cây bắp (ngô), gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng, cụ thể như sau:
Giảm năng suất:
- Ảnh hưởng đến diện tích quang hợp: Bệnh gây hại trên lá, đặc biệt là ở mặt dưới, làm giảm diện tích lá xanh quang hợp, ảnh hưởng đến khả năng tổng hợp chất dinh dưỡng của cây.
- Hạn chế khả năng hấp thụ dinh dưỡng: Bệnh làm rễ cây bị tổn thương, yếu đi, hạn chế khả năng hấp thụ nước và dinh dưỡng từ đất.
- Gây hại đến bộ phận sinh sản: Bệnh tấn công vào bắp, làm bắp bị teo tóp, hạt lép, rụng hạt, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng thu hoạch.
Giảm chất lượng bắp:
- Hàm lượng dinh dưỡng thấp: Bệnh khiến bắp bị teo tóp, hạt lép, dẫn đến hàm lượng dinh dưỡng như protein, tinh bột, vitamin,… giảm sút.
- Bắp dễ bị hư hỏng: Bệnh làm cho vỏ bắp bị nứt nẻ, tạo điều kiện cho nấm mốc và vi sinh vật xâm nhập, gây thối nhũn, hư hỏng bắp.
Mất cân bằng sinh thái:
- Tạo điều kiện cho các loại dịch bệnh khác: Bệnh rỉ sét làm suy yếu sức đề kháng của cây, tạo điều kiện cho các loại dịch bệnh khác phát triển mạnh hơn.
- Gây ô nhiễm môi trường: Việc sử dụng thuốc trừ nấm hóa học để điều trị bệnh có thể gây ô nhiễm nguồn nước, đất đai và ảnh hưởng đến sức khỏe con người.
Ảnh hưởng đến kinh tế:
- Giảm thu nhập cho người nông dân: Năng suất và chất lượng bắp giảm sút dẫn đến thiệt hại về kinh tế cho người nông dân.
- Tăng chi phí sản xuất: Việc sử dụng thuốc trừ nấm, áp dụng các biện pháp phòng trừ tốn kém chi phí cho sản xuất.
Ảnh hưởng đến an ninh lương thực:
- Giảm sản lượng bắp (ngô) có thể dẫn đến tình trạng thiếu hụt lương thực, ảnh hưởng đến an ninh lương thực quốc gia.
Điều trị bệnh rỉ sét trên cây bắp (ngô)
Phương pháp thủ công:
- Thu dọn và tiêu hủy tàn dư cây bệnh sau khi thu hoạch: Việc này giúp loại bỏ nguồn bệnh, hạn chế nấm lây lan sang vụ sau.
- Loại bỏ và tiêu hủy lá bệnh khi phát hiện: Nên loại bỏ lá bệnh ngay khi phát hiện để ngăn chặn sự lây lan của nấm sang các bộ phận khác của cây.
- Tạo điều kiện thông thoáng cho ruộng bắp: Cây bắp cần có môi trường thông thoáng để hạn chế sự phát triển của nấm. Nên tỉa bớt lá già, tạo khoảng cách hợp lý giữa các cây và vun bón gốc cây để tạo độ thông thoáng cho ruộng.
Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật để điều trị bệnh rỉ sét trên cây bắp (ngô)
Lựa chọn thuốc trừ nấm phù hợp:
Hiệu quả: Ưu tiên sử dụng các loại thuốc trừ nấm có hiệu quả cao trong việc phòng trừ bệnh rỉ sét trên cây bắp (ngô), được khuyến cáo bởi cơ quan bảo vệ thực vật hoặc có uy tín trên thị trường. Một số loại thuốc phổ biến bao gồm:
- Propiconazole: Hiệu quả cao đối với nhiều chủng nấm gây bệnh rỉ sét, có tác động bảo vệ và lưu dẫn tốt.
- Hexaconazole: Hiệu quả cao trong giai đoạn đầu của bệnh, có tác động tiếp xúc và nội hấp.
- Tebuconazole: Hiệu quả rộng rãi đối với nhiều loại nấm bệnh, có tác động bảo vệ và lưu dẫn tốt.
Giai đoạn phát triển của bệnh: Lựa chọn thuốc phù hợp với giai đoạn phát triển của bệnh. Ví dụ, một số thuốc có hiệu quả cao trong giai đoạn đầu (Hexaconazole) nhưng lại ít hiệu quả hơn ở giai đoạn sau.
Hướng dẫn sử dụng: Cần tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn sử dụng của nhà sản xuất về liều lượng, cách pha chế, thời điểm phun và các lưu ý khi sử dụng.
Phun thuốc đúng thời điểm:
- Phun thuốc sớm: Khi bệnh mới xuất hiện, với mật độ ổ bệnh thấp, việc phun thuốc sớm sẽ giúp kìm hãm sự phát triển của nấm và bảo vệ cây trồng hiệu quả hơn.
- Phun thuốc phòng định kỳ: Nên phun thuốc phòng định kỳ theo hướng dẫn trên bao bì hoặc khuyến cáo của cơ quan bảo vệ thực vật để duy trì hiệu quả phòng trừ bệnh trong suốt vụ trồng.
- Lưu ý thời tiết: Tránh phun thuốc khi trời mưa hoặc có độ ẩm cao vì có thể ảnh hưởng đến hiệu quả của thuốc. Nên phun thuốc vào sáng sớm hoặc chiều mát khi trời ráo.
An toàn khi sử dụng thuốc:
- Tuân thủ thời gian cách ly: Sau khi phun thuốc, cần tuân thủ thời gian cách ly theo hướng dẫn trên bao bì để đảm bảo an toàn cho người và động vật. Không thu hoạch hoặc sử dụng bắp (ngô) trước thời gian cách ly.
- Bảo hộ lao động: Sử dụng đầy đủ trang thiết bị bảo hộ lao động như khẩu trang, găng tay, áo quần,… khi pha chế và phun thuốc.
- Rửa tay chân: Rửa tay chân kỹ sau khi tiếp xúc với thuốc.
- Bảo quản thuốc đúng cách: Bảo quản thuốc nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và xa tầm tay trẻ em.
Một số lưu ý bổ sung:
- Kết hợp sử dụng thuốc bảo vệ thực vật với các biện pháp phòng ngừa khác như chọn giống chống chịu, bón phân hợp lý, vệ sinh đồng ruộng,… để đạt hiệu quả phòng trừ bệnh cao nhất.
- Tham khảo ý kiến của cán bộ bảo vệ thực vật địa phương để được tư vấn cụ thể về việc lựa chọn thuốc và cách sử dụng phù hợp với điều kiện thực tế.
- Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật một cách hợp lý, tránh lạm dụng để hạn chế sự nhờn thuốc của nấm gây bệnh.
Phòng ngừa bệnh rỉ sét trên cây bắp (ngô)
Chọn giống:
- Sử dụng giống bắp (ngô) có khả năng chống chịu bệnh rỉ sét tốt. Nên chọn mua giống tại các cửa hàng uy tín, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.
- Một số giống bắp (ngô) có khả năng chống chịu bệnh rỉ sét tốt bao gồm: SC 202, SC 303, LV1, MDV 1, B79,…
Gieo trồng:
- Thời vụ: Gieo trồng đúng thời vụ, tránh gieo trồng vào mùa mưa ẩm để hạn chế điều kiện phát triển của nấm bệnh.
- Mật độ: Gieo trồng với mật độ hợp lý, tạo điều kiện thông thoáng cho cây phát triển, hạn chế sự lây lan của bệnh.
- Làm đất: Làm đất kỹ, dọn sạch tàn dư cây trồng vụ trước, bón vôi và phân chuồng hoai mục để cải tạo đất, tăng cường sức đề kháng cho cây.
Bón phân:
- Bón phân cân đối, hợp lý: Tránh bón thừa đạm, thiếu kali vì sẽ tạo điều kiện cho bệnh rỉ sét phát triển.
- Nên sử dụng phân bón hữu cơ kết hợp với phân bón hóa học để cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cho cây và tăng cường sức đề kháng.
Tưới tiêu nước:
- Tưới nước hợp lý: Tưới nước vào buổi sáng sớm, tránh tưới vào buổi tối để hạn chế độ ẩm trong ruộng.
- Tạo hệ thống tưới tiêu nước hợp lý để đảm bảo cung cấp đủ nước cho cây nhưng không gây úng nước.
Thực hành canh tác tổng hợp:
- Vệ sinh đồng ruộng: Thu dọn tàn dư cây bệnh sau khi thu hoạch, tiêu hủy bằng cách đốt hoặc vùi sâu trong đất.
- Luân canh cây trồng: Luân canh với các cây trồng khác có khả năng ức chế nấm bệnh rỉ sét như đậu phộng, vừng,…
- Sử dụng phân bón hữu cơ vi sinh: Sử dụng phân bón hữu cơ vi sinh giúp cải tạo đất, cung cấp vi sinh vật có lợi để ức chế nấm bệnh rỉ sét.
- Tăng cường sử dụng chế phẩm sinh học: Sử dụng các chế phẩm sinh học có chứa vi sinh vật đối kháng Trichoderma spp. để ức chế sự phát triển của nấm Puccinia maydis.
Như vậy, bài viết đã cung cấp thông tin về cách nhận biết, điều trị và phòng ngừa bệnh rỉ sét ở cây bắp (ngô). Việc áp dụng các biện pháp phòng trừ hiệu quả sẽ giúp bảo vệ cây trồng, nâng cao năng suất và chất lượng thu hoạch, góp phần đảm bảo an ninh lương thực quốc gia.
Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
- Shopee: https://shopee.vn/shop/87096923
