Bệnh đốm rong – còn gọi là tảo đỏ – là một bệnh phổ biến trên vỏ thân sầu riêng. Tuy không làm chết cây ngay, nhưng nếu để lâu sẽ làm thân nứt nẻ, giảm khả năng vận chuyển dinh dưỡng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh trưởng và sức chống chịu của cây.
1️⃣ Tổng quan về bệnh đốm rong (tảo đỏ)
Bệnh đốm rong, hay còn gọi là tảo đỏ, là một loại bệnh thường gặp trên thân cây sầu riêng, nhất là ở vùng có khí hậu nóng ẩm, mưa nhiều. Bệnh không làm cây chết ngay, nhưng nếu không xử lý sẽ khiến thân cây chai cứng, nứt nẻ – ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự vận chuyển dinh dưỡng và sức sinh trưởng của cây.
Tác nhân gây bệnh
- Do một loại tảo ký sinh tên là Cephaleuros virescens
- Không phải nấm hay vi khuẩn – nhưng có thể kết hợp với nấm phụ, gây hại nặng hơn nếu để lâu
- Tảo sinh sản bằng bào tử, phát tán nhờ nước mưa, sương đọng, hoặc công cụ chăm sóc
Môi trường thuận lợi
Thường phát triển mạnh vào mùa mưa – độ ẩm cao – ánh sáng yếu
Thích bám trên:
- Vỏ thân già – cành lớn – vùng có bóng râm
- Những vết nứt, xước, hoặc vùng vỏ giữ ẩm lâu
Đặc điểm sinh tồn dai dẳng
- Khi đã bám lên thân cây, tảo rất khó tróc nếu không cạo sạch hoặc xử lý đúng thuốc
- Có thể tồn tại nhiều tháng – nhiều năm nếu không bị dọn dẹp
- Làm chai vỏ cây – giảm hẳn khả năng vận chuyển dinh dưỡng lên tán
📌 Tảo đỏ không gây hại rầm rộ, nhưng bào mòn dần sức cây như một căn bệnh mãn tính
👉 Phát hiện càng sớm – xử lý càng nhẹ nhàng, đỡ tốn công và chi phí
2️⃣ Dấu hiệu nhận biết bệnh đốm rong (tảo đỏ)
Bệnh đốm rong thường phát triển âm thầm trên thân hoặc cành lớn của cây sầu riêng. Việc nhận biết sớm là yếu tố quyết định giúp xử lý dễ dàng – tránh để rong lan rộng và ăn sâu vào vỏ cây. Dưới đây là những đặc điểm điển hình giúp bà con nhận diện chính xác:
Màu sắc đặc trưng: Đỏ cam – hồng nhạt – hơi nhung
- Vết bệnh có màu đỏ cam – hồng nâu hoặc vàng gạch, tùy theo độ tuổi của mảng tảo
- Mặt ngoài vết bệnh thường mịn, có lông tơ – cảm giác như phủ nhung mỏng trên thân
- Dễ nhầm với đất bắn lên hoặc mốc nếu không quan sát kỹ
Hình dạng và kích thước
- Thường là vết tròn nhỏ, đường kính 1–2 cm, có khi lan rộng thành từng mảng dài
- Mảng bệnh rải rác hoặc tập trung theo chiều dọc thân cây
- Khi phát triển lâu: vết bệnh khô lại – bong vảy – làm vỏ cây chai cứng
Vị trí xuất hiện phổ biến
Thường gặp nhất ở:
- Thân cây chính – vùng thấp, gần mặt đất
- Cành cấp 1, cấp 2 – nơi ít ánh sáng
- Một số trường hợp thấy ở vỏ rễ trồi trên mặt đất hoặc chồi già
📌 Tảo ưa nơi ẩm mát – bóng râm – thiếu gió → nếu vườn rậm, ít tỉa cành sẽ dễ bị hơn
Dấu hiệu khi bệnh nặng
- Vỏ cây bị khô cứng, nứt nẻ như da trăn
- Thân chai, sần sùi – dễ tróc vỏ
- Có thể thấy vết xước nhỏ chuyển màu đen hoặc xám do nhiễm thêm nấm phụ
📌 Đốm đỏ – da nhung – xuất hiện chủ yếu trên thân → hãy nghĩ ngay đến tảo đỏ!
3️⃣ Cơ chế gây hại và hậu quả nếu không xử lý
Tảo đỏ không tấn công rầm rộ như các loại nấm bệnh khác, nhưng lại là một “kẻ bám dai và bào mòn sức cây từng chút một”. Nếu để lâu, bệnh sẽ làm cây chai vỏ, nứt thân, giảm khả năng dẫn truyền dinh dưỡng và khiến cây dần suy yếu, đặc biệt ở những năm mang trái nhiều.
Gây chai vỏ – làm mất chức năng mạch dẫn
Tảo phát triển bám vào lớp biểu bì vỏ cây, khiến:
- Vỏ dày lên bất thường, hóa bần – chai cứng
- Mạch dẫn bên dưới bị ép lại → giảm lưu thông nhựa sống
Hậu quả: dinh dưỡng từ rễ lên tán bị hạn chế – đọt non phát triển chậm – trái dễ bị sượng
Làm nứt vỏ – tạo điều kiện cho nấm và vi khuẩn khác xâm nhập
- Vùng bị rong phủ lâu ngày sẽ khô – nứt – bong tróc như da trăn
- Các vết nứt này trở thành “cửa ngõ” cho nấm thân, vi khuẩn thối thân tấn công
- Nếu trời mưa nhiều, rong kết hợp với Phytophthora → cây có nguy cơ xì mủ thân
Gây suy cây kéo dài – ảnh hưởng ra hoa, nuôi trái
Thân chai – lưu thông yếu → cây phát đọt chậm, ít hoa hoặc hoa nhỏ – khó đậu trái
Với cây đang mang trái:
- Dinh dưỡng không nuôi đủ trái
- Trái bị nhỏ, dễ rụng non, tỷ lệ sượng cơm cao
Rất dễ tái phát nếu không cạo sạch – xử lý triệt để
- Tảo đỏ không chết nếu chỉ phun thuốc – phải cạo sạch lớp rong + bôi thuốc
- Nếu xử lý nửa vời → vài tháng sau lại tái phát
- Cây bị rong nhiều năm → vỏ chai toàn thân – cây chậm phát triển thấy rõ
📌 Tảo đỏ “nhẹ mà không nhẹ” – nếu không trị dứt điểm sẽ âm thầm “hút sinh lực” của cây mỗi mùa
4️⃣ Điều kiện phát sinh và lây lan bệnh đốm rong (tảo đỏ)
Tảo đỏ không xuất hiện bất ngờ – chúng luôn có mặt sẵn trong môi trường và sẽ phát triển nhanh chóng khi gặp điều kiện thuận lợi, đặc biệt trong mùa mưa, vườn ẩm thấp và ánh sáng yếu. Việc hiểu rõ các yếu tố này giúp nhà vườn chủ động phòng bệnh – không để cây trở thành “ổ rong cố định”.
Mưa nhiều – độ ẩm cao kéo dài
- Tảo ưa ẩm → thời điểm sau vài trận mưa đầu mùa là dễ phát sinh nhất
- Nếu cây trồng nơi khuất gió – ít nắng → lớp vỏ không kịp khô, rong dễ hình thành
Vườn rậm – thiếu tỉa cành – ánh sáng kém
- Vườn để tán quá dày, không tỉa định kỳ → vùng thân và cành bên trong luôn ẩm mát
- Tảo sẽ ưu tiên bám vào vùng có bóng râm, không thoáng gió
Cỏ dại cao – gốc cây ẩm – đất giữ nước lâu
- Nếu gốc cây để cỏ mọc cao hoặc có tàn dư cây trồng cũ → tạo vùng giữ ẩm sát thân
- Nơi ẩm kéo dài → vỏ cây mềm – tảo dễ bám hơn
Không cạo rong định kỳ – để vết bệnh cũ tồn tại
- Nếu từng bị tảo nhưng không xử lý triệt để → năm sau sẽ tái phát nặng hơn
- Vết tảo cũ sẽ tiếp tục lan rộng trong mùa mưa kế tiếp
Sử dụng công cụ chăm sóc không sát trùng
Dụng cụ như dao cạo, kéo, bàn chải… nếu dùng chung cho nhiều cây mà không sát trùng → dễ lây bào tử tảo từ cây bệnh sang cây khỏe
📌 Điều kiện tảo đỏ cần: ẩm + râm + không chăm tỉa = nguy cơ cao
👉 “Không có rong đỏ nếu thân cây được khô ráo – sạch sẽ – có ánh sáng xuyên đều”
5️⃣ Biện pháp phòng ngừa bệnh đốm rong (tảo đỏ)
Phòng bệnh tảo đỏ không tốn kém, không khó thực hiện – quan trọng là làm đều tay và đúng lúc. Mục tiêu là giữ cho thân cây khô – sạch – có ánh sáng chiếu vào, không để tảo có điều kiện phát sinh. Dưới đây là các biện pháp đã được nhiều nhà vườn áp dụng hiệu quả:
Tỉa cành định kỳ – tạo tán thoáng
- Loại bỏ cành vô hiệu, cành giao nhau trong tán → giúp ánh sáng chiếu đến thân cây
- Giữ tán có độ thông thoáng từ 50–60% ánh sáng xuyên qua
- Tỉa ít nhất 2 lần/năm, trước mùa mưa và sau thu hoạch
Dọn sạch gốc – kiểm soát cỏ dại
- Cỏ mọc cao quanh gốc giữ ẩm → tạo môi trường cho tảo phát triển
- Sau mưa nên dọn cỏ, rác mục, lá rụng quanh gốc, nhất là sát thân cây
- Có thể phủ gốc bằng vỏ trấu khô, rơm phơi nắng để giữ khô
Cạo sạch rong định kỳ 1–2 lần/năm
Dùng dao mỏng hoặc miếng giẻ ráp cạo nhẹ lớp rong đỏ trên thân
Thời điểm lý tưởng:
- Trước mùa mưa (tháng 3–4)
- Giữa mùa mưa nếu thấy tái phát (tháng 7–8)
- Sau khi cạo nên bôi thuốc đồng để sát khuẩn vùng da bị tổn thương
Phun phòng bằng thuốc đồng hoặc nano đồng
Trước mùa mưa nên phun 1–2 lần:
- Copper Oxychloride (COC85)
- Nano đồng – nano bạc sinh học
- Phun kỹ vùng thân chính, cành lớn, gốc cây
- Nếu vườn có tiền sử bị rong đỏ → nên phun định kỳ mỗi 20–30 ngày/mùa mưa
Không tưới dội vào thân cây
- Hạn chế tưới nước làm ướt toàn thân, nhất là vào chiều tối
- Nước đọng lại ở vỏ → tảo bám dễ hơn
- Nếu dùng tưới béc xoay – nên điều chỉnh không xịt thẳng vào thân
📌 Thân cây sạch – sáng – khô = tảo đỏ không có chỗ sống
👉 “Đừng đợi thấy màu đỏ mới lo – hãy giữ thân cây luôn màu gỗ là đã phòng được 90%”
6️⃣ Cách xử lý khi cây bị nhiễm bệnh đốm rong (tảo đỏ)
Khi phát hiện cây sầu riêng bị tảo đỏ, đặc biệt ở thân chính và cành lớn, cần xử lý sớm – triệt để – kết hợp cơ học và hóa học để ngăn bệnh lan rộng. Dưới đây là quy trình xử lý hiệu quả, đã được nhiều nhà vườn áp dụng thực tế:
Cạo sạch lớp tảo đỏ bám trên vỏ cây
- Dùng dao bén mỏng, bàn chải thô, giẻ ráp hoặc xơ dừa khô
- Cạo nhẹ tay, không làm trầy sát vào lớp gỗ bên trong
- Cạo theo chiều dọc thân – phạm vi rộng hơn vùng có màu đỏ ít nhất 5–10 cm
📌 Cạo kỹ là bước quan trọng nhất – nếu còn sót, tảo sẽ tái phát rất nhanh
Bôi thuốc sát khuẩn ngay sau khi cạo
Dùng các loại thuốc có gốc đồng hoặc nano đồng:
- Copper Oxychloride (COC 85, Copstar, Champion)
- Nano đồng – bạc sinh học
- Pha sệt → bôi trực tiếp vào vùng vừa cạo
Có thể kết hợp keo bôi cây có chứa đồng + chất dính lâu để giữ thuốc lâu hơn
Phun phòng toàn thân và cành sau 2–3 ngày
- Dùng thuốc đồng pha loãng để phun phủ toàn bộ thân, cành cấp 1 – cấp 2
- Giúp tiêu diệt mầm bệnh còn sót và ngăn lan ra vùng khác
- Có thể lặp lại lần 2 sau 7–10 ngày nếu trời còn mưa kéo dài
Giữ vùng thân khô ráo – hạn chế nước mưa đọng
- Che gốc bằng vỏ trấu, bạt nilon nếu cần
- Không tưới thẳng vào thân trong 5–7 ngày sau xử lý
- Có thể kết hợp bón thêm Canxi, Silic để tăng cường sức đề kháng cho cây
📌 Cạo sạch – bôi kỹ – giữ khô → nguyên tắc vàng trị dứt điểm tảo đỏ
👉 Xử lý sớm = đỡ công – ít thuốc – cây hồi phục nhanh
Kết luận: Tảo đỏ không đáng sợ – nếu xử lý đúng lúc, đúng cách
Bệnh đốm rong (tảo đỏ) không giết cây ngay, nhưng là thủ phạm âm thầm khiến thân cây chai cứng, lưu dẫn kém, khiến cây suy yếu qua từng mùa vụ. Đặc biệt ở những cây đang mang trái hoặc vào mùa mưa, nếu không xử lý kịp, tảo đỏ có thể lan rộng toàn thân, gây rạn vỏ, giảm năng suất rõ rệt.
📌 Tóm lại, để kiểm soát tảo đỏ hiệu quả:
- Tỉa cành – giữ thân sáng – vườn thông thoáng
- Cạo sạch lớp tảo đỏ định kỳ – nhất là trước mùa mưa
- Bôi thuốc gốc đồng – nano đồng ngay sau cạo
- Phun phòng định kỳ nếu đã từng nhiễm
- Giữ gốc cây khô, sạch, không để ẩm kéo dài
🎯 “Thân cây sáng màu – lá xanh đều – trái chắc khỏe” là dấu hiệu của một vườn không có tảo
👉 Tảo đỏ dễ trị nếu phát hiện sớm – khó dứt nếu để lan dài theo mùa.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
