Trong quá trình trồng cà chua, việc cây ra hoa nhiều nhưng đậu trái ít là hiện tượng không hiếm gặp, nhất là trong điều kiện thời tiết biến động hoặc khi dinh dưỡng không được cân đối đúng thời điểm. Dù cây sinh trưởng tốt, phát đọt mạnh và ra hoa đều, nhưng nếu tỉ lệ đậu trái thấp, toàn bộ công chăm sóc trước đó gần như không mang lại giá trị thực tế.
Một trong những nguyên nhân thường bị bỏ qua là thiếu vi lượng Bo – yếu tố vi lượng đóng vai trò quan trọng trong quá trình thụ phấn, hình thành ống phấn và phát triển mô cuống trái. Không chỉ thiếu về mặt hàm lượng, mà phun Bo không đúng thời điểm sinh lý cũng khiến cây không tận dụng được hết hiệu quả của dưỡng chất này.
Chính vì vậy, việc xác định đúng “thời điểm vàng” để phun Bo cho cây cà chua có ý nghĩa rất lớn trong việc tăng tỉ lệ đậu trái, ổn định năng suất và giảm rụng sinh lý sau hoa. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu vai trò của Bo, những sai lầm thường gặp khi phun sai thời điểm, và cách áp dụng đúng kỹ thuật để cây cà chua đậu trái đều, trái chắc cuống ngay từ đầu vụ.
Vai trò của Bo trong giai đoạn ra hoa – đậu trái
Bo là một trong những vi lượng thiết yếu, tuy chỉ cần với lượng nhỏ nhưng lại đóng vai trò cốt lõi trong quá trình sinh sản của cây trồng. Đặc biệt với cà chua – loài cây có thời gian ra hoa – đậu trái tập trung và ngắn – thì việc cây có đủ Bo hay không ảnh hưởng trực tiếp đến tỷ lệ hình thành quả thành công.
Trước tiên, Bo tham gia vào quá trình hình thành ống phấn, một cấu trúc vi mô giúp phấn hoa vận chuyển vật chất di truyền từ nhị đến noãn để hoàn tất quá trình thụ tinh. Nếu thiếu Bo, ống phấn không hình thành hoặc phát triển không đầy đủ, khiến hoa nở mà không thể thụ tinh thành công. Kết quả là hoa héo sớm hoặc trái vừa hình thành đã rụng.
Không chỉ dừng lại ở thụ tinh, Bo còn đóng vai trò trong việc tái tạo mô tế bào quanh cuống trái, giúp cuống phát triển chắc khỏe, hạn chế hiện tượng đứt gãy sinh lý sau khi trái mới đậu. Đây chính là nguyên nhân sâu xa của hiện tượng “rụng trái non” dù không có biểu hiện bệnh lý rõ ràng trên cây.
Ngoài ra, Bo hỗ trợ vận chuyển carbohydrate trong thân cây – một cơ chế quan trọng để trái non được nuôi dưỡng đủ năng lượng trong giai đoạn đầu hình thành. Sự thiếu hụt Bo làm rối loạn quá trình này, khiến trái phát triển chậm, kém sức sống và dễ rụng sinh lý.
📌 Gợi ý đọc thêm: [Cà chua bị rụng trái non do thiếu Bo: Dấu hiệu và cách khắc phục]
Những hệ quả khi phun Bo sai thời điểm
Bo có vai trò đặc biệt trong giai đoạn ra hoa – thụ phấn – đậu trái, nhưng hiệu quả của nó không chỉ phụ thuộc vào liều lượng, mà còn nằm ở thời điểm sinh lý cây có nhu cầu hấp thu cao nhất. Việc phun Bo không đúng lúc không chỉ làm giảm hiệu quả sử dụng, mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro ảnh hưởng đến tỉ lệ đậu trái.
Phun quá sớm khi chưa phân hóa mầm hoa
Nếu bổ sung Bo vào giai đoạn cây chưa chuyển sang pha sinh thực, Bo sẽ không được sử dụng đúng chức năng. Cây sẽ ưu tiên phát đọt, kéo thân thay vì chuẩn bị cho quá trình ra hoa, dẫn đến lãng phí và mất cơ hội tối ưu thời điểm hấp thu.
Phun quá muộn khi hoa đã nở rộ hoặc trái đã hình thành
Trong giai đoạn này, ống phấn đã hoàn tất hình thành. Việc bổ sung Bo lúc này không còn ảnh hưởng nhiều đến khả năng thụ tinh. Ngược lại, nếu phun trực tiếp lên hoa đang nở hoặc trái non mới hình thành, nguy cơ làm tổn thương mô non rất cao, có thể dẫn đến rụng hoa hoặc rụng trái.
Phun trúng hoa nở làm tổn thương nhụy hoa
Một số dòng Bo có tính axit nhẹ, nếu phun trực tiếp lên hoa nở trong điều kiện nắng nóng hoặc ẩm độ thấp, có thể gây biến màu, teo nhụy hoặc hư phấn hoa. Điều này làm giảm chất lượng thụ phấn, giảm tỉ lệ đậu trái dù hoa ra rất nhiều.
Không lặp lại đủ số lần phun trong chu kỳ sinh sản của cây
Vì Bo có tính di động kém trong mô thực vật, nên việc chỉ phun một lần duy nhất sẽ không đủ để đảm bảo cây có nguồn Bo ổn định trong suốt giai đoạn ra hoa liên tục. Thiếu chu kỳ lặp lại khiến tác dụng bị ngắt quãng và hiệu quả giữ trái không bền.
Phun sai thời điểm không chỉ giảm hiệu lực của Bo mà còn gây rối loạn sinh lý cây trong thời điểm nhạy cảm. Do đó, hiểu rõ thời điểm cây thực sự cần Bo chính là chìa khóa để gia tăng tỉ lệ đậu trái một cách chủ động và chính xác.
Cách phun Bo hiệu quả và an toàn
Dù Bo là vi lượng cần thiết cho giai đoạn ra hoa – đậu trái, nhưng việc sử dụng sai kỹ thuật có thể dẫn đến phản tác dụng. Dưới đây là những nguyên tắc quan trọng giúp phun Bo đạt hiệu quả cao mà vẫn đảm bảo an toàn cho cây cà chua:
Chọn đúng dạng Bo phù hợp với cây trồng
Ưu tiên các dòng Bo ở dạng Bo chelate, Bo hữu cơ hoặc kết hợp với amino acid. Các dạng này giúp tăng khả năng hấp thu qua lá, giảm nguy cơ cháy mô mềm, đặc biệt trong điều kiện thời tiết nắng nóng hoặc cây đang stress nhẹ.
Phun vào thời điểm mát trong ngày
Nên phun vào sáng sớm hoặc chiều mát, khi khí khổng trên lá mở rộng, độ ẩm không khí cao, giúp tăng hiệu quả hấp thu. Tránh phun vào buổi trưa nắng gắt hoặc khi cây đang khô nước, vì có thể gây cháy lá hoặc sốc dinh dưỡng.
Không phun trực tiếp vào hoa đang nở
Dù Bo có lợi cho thụ phấn, nhưng hoa cà chua rất nhạy cảm. Phun trúng hoa đang nở có thể làm tổn thương nhụy, giảm chất lượng thụ tinh. Nên tập trung phun vào lá gần cụm hoa, mặt dưới lá và các thân non gần ngọn.
Không phối hợp Bo với các chất dễ kết tủa
Tránh pha Bo chung với phân lân cao, canxi nitrat hoặc thuốc trừ sâu có tính kiềm mạnh. Sự kết hợp này dễ gây mất hiệu lực hoặc tạo ra kết tủa, làm nghẽn béc phun và ảnh hưởng đến cây.
Pha đúng liều, không lạm dụng
Bo là vi lượng, tức là chỉ cần một lượng rất nhỏ. Việc tăng liều không làm tăng hiệu quả mà còn dễ gây cháy mép lá, xoăn ngọn hoặc teo đọt non. Nếu chưa rõ nồng độ, nên pha theo hướng dẫn nhà sản xuất và thử trên một số cây trước khi phun toàn vườn.
Tăng hiệu quả bằng cách phối hợp nhẹ với amino acid
Có thể phối hợp Bo với acid amin tự nhiên hoặc peptide thực vật để tăng cường hấp thu, điều hòa nội sinh và giảm phản ứng phụ khi cây đang ở pha sinh lý nhạy cảm.
Một số lưu ý khi kết hợp Bo với các yếu tố khác
Trong thực tế canh tác, việc phối hợp Bo với các dưỡng chất hoặc chất điều hòa sinh trưởng khác có thể giúp tăng hiệu quả giữ trái và nâng cao sức khỏe cây trồng. Tuy nhiên, nếu không nắm rõ cơ chế tương tác, việc kết hợp này cũng có thể gây kết tủa, giảm hấp thu hoặc làm cây rối loạn sinh lý. Dưới đây là những lưu ý quan trọng:
Kết hợp Bo với Canxi: không pha chung bình nếu không có chỉ định rõ
Bo và Canxi đều quan trọng trong việc củng cố mô cuống và giữ trái. Tuy nhiên, nếu pha chung trong một lần phun mà không có chất điều hòa pH hoặc chất mang trung gian, dễ xảy ra hiện tượng kết tủa. Giải pháp là phun cách nhau ít nhất 2–3 ngày hoặc sử dụng sản phẩm có công thức kết hợp sẵn, đã kiểm soát độ tương thích.
Kết hợp Bo với Amino Acid giúp tăng tốc độ hấp thu
Amino acid đóng vai trò như một chất mang sinh học, giúp Bo dễ dàng xuyên qua màng tế bào hơn khi phun qua lá. Ngoài ra, amino còn hỗ trợ cây phục hồi nhanh sau mưa, nắng nóng hoặc khi cây đang stress sinh lý. Đây là tổ hợp nên ưu tiên sử dụng ở giai đoạn ra hoa và sau đậu trái.
Không nên phối hợp Bo với phân lân cao hoặc thuốc bảo vệ thực vật gốc kiềm
Phân lân dễ tạo phản ứng hóa học với Bo, đặc biệt trong môi trường có pH cao, làm giảm hiệu lực. Tương tự, thuốc BVTV có tính kiềm hoặc chứa gốc đồng có thể tương tác bất lợi với Bo, gây cháy mô hoặc kết tủa. Nên pha riêng hoặc kiểm tra độ tương thích trước khi phun diện rộng.
Tổ hợp Bo + Silic: hiệu quả giữ trái – tăng sức bền mô vỏ
Silic giúp làm dày thành tế bào và tăng độ cứng cơ học cho mô vỏ trái. Khi phối hợp với Bo trong giai đoạn sau đậu trái, hiệu quả giữ trái và chống rụng sinh lý được nâng cao. Tuy nhiên, cần chọn dạng Silic ổn định (silic hữu cơ hoặc axit monosilicic) để đảm bảo tương thích với Bo.
Luôn kiểm tra pH dung dịch sau khi phối trộn
Dung dịch có pH từ 5.5 đến 6.5 là khoảng hấp thu lý tưởng cho Bo qua lá. Nếu pha trộn nhiều thành phần, nên đo lại pH để điều chỉnh kịp thời bằng acid hữu cơ hoặc nước mềm.
Tổng kết
Trong canh tác cà chua, việc nâng cao tỉ lệ đậu trái không chỉ phụ thuộc vào giống, kỹ thuật chăm sóc hay thời tiết, mà còn nằm ở những yếu tố nhỏ nhưng có ảnh hưởng sâu sắc đến sinh lý cây trồng. Bo chính là một trong số đó. Tuy chỉ là vi lượng, nhưng nếu được bổ sung đúng thời điểm, đúng cách và đúng dạng, Bo có thể tạo ra sự khác biệt rõ rệt về năng suất và chất lượng trái.
Phun Bo vào thời điểm phân hóa mầm hoa, ngay trước khi hoa nở và sau khi trái mới hình thành là chiến lược dinh dưỡng thông minh, giúp cây ổn định ống phấn, tăng khả năng thụ tinh, củng cố mô cuống và hạn chế rụng trái sinh lý. Bên cạnh đó, việc phối hợp Bo với các chất hỗ trợ như amino acid, Silic hoặc Canxi sẽ giúp cây cà chua phát triển cân đối, giảm stress và giữ trái tốt hơn trong điều kiện thời tiết bất lợi.
Chăm sóc đúng ở giai đoạn sinh sản không cần quá cầu kỳ, mà cần hiểu cây cần gì và cung cấp kịp thời. Với Bo, hiệu quả đến từ thời điểm – không phải liều lượng.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
