Trong sản xuất cà chua hiện đại, người trồng thường quan tâm đến các yếu tố dinh dưỡng thiết yếu như đạm, lân, kali, canxi và vi lượng. Tuy nhiên, một yếu tố đang ngày càng được chú ý vì những tác động sâu rộng đến sức khỏe và độ bền của cây trồng, đó chính là Silic.
Silic không được xếp vào nhóm nguyên tố thiết yếu, nhưng vai trò của nó đối với cây trồng, đặc biệt là các loại cây thân mềm như cà chua, ngày càng được ghi nhận trong nhiều nghiên cứu và mô hình canh tác thực tế. Khi được bổ sung đúng cách, Silic giúp tăng độ cứng thân, giảm đổ ngã, cải thiện cấu trúc mô vỏ trái, giảm tỷ lệ nứt trái và nâng cao sức đề kháng của cây trước các điều kiện bất lợi từ môi trường.
Với cây cà chua – một loại cây dễ tổn thương do đặc tính trái mọng nước, vỏ mỏng và sinh trưởng nhanh – Silic không chỉ là yếu tố bổ trợ mà còn đóng vai trò nền tảng để cây phát triển bền vững, tăng giá trị thương phẩm và giảm rủi ro trong suốt vụ mùa.
Tăng độ cứng của thân và trục chính
Cà chua là cây thân mềm, sinh trưởng nhanh và mang trái liên tục trên các tầng cành. Điều này khiến bộ khung thân phải chịu áp lực cơ học khá lớn, đặc biệt trong giai đoạn cây mang trái rộ hoặc khi gặp thời tiết bất lợi như mưa kéo dài, độ ẩm cao. Thân yếu, mềm dễ dẫn đến hiện tượng gãy ngang, đổ nghiêng, ảnh hưởng đến khả năng nuôi trái và làm giảm năng suất thực thu.
Silic khi được cây hấp thu sẽ tích lũy chủ yếu tại thành tế bào của các mô cơ giới và mô nâng đỡ. Tác dụng của Silic không phải là “làm cứng cây” một cách thụ động, mà là hỗ trợ thành tế bào dày hơn, đàn hồi tốt hơn và ít bị đè sụp bởi trọng lượng trái. Điều này giúp cây cà chua giữ được tư thế thẳng đứng, ổn định cấu trúc tán, đặc biệt hữu ích trong các mô hình canh tác không dùng giàn đỡ chắc chắn hoặc trồng trong nhà màng có ánh sáng yếu, cây vươn cao.
Việc bổ sung Silic đúng thời điểm, nhất là từ sau khi định hình thân chính đến giai đoạn trái bắt đầu phát triển mạnh, sẽ giúp cây hình thành hệ khung ổn định, tạo nền tảng tốt cho quá trình nuôi trái và tăng sức chống chịu cơ học trong suốt vụ.
📌 Gợi ý đọc thêm: [Tại sao nên dùng Silic trong giai đoạn nuôi trái cà chua?]
Củng cố mô vỏ trái, giảm nứt và rụng trái
Trái cà chua có lớp vỏ mỏng, mô thịt bên trong giàu nước và phát triển nhanh trong giai đoạn làm màu. Đây là yếu tố khiến trái rất dễ bị tổn thương khi có sự thay đổi đột ngột về áp suất nội bào, độ ẩm môi trường hoặc chế độ tưới nước. Khi vỏ trái không đủ độ dai và đàn hồi, trái sẽ bị nứt, thậm chí rách sâu vào phần thịt, tạo điều kiện cho vi khuẩn và nấm xâm nhập. Ngoài ra, mô cuống yếu cũng khiến trái dễ rụng sinh lý khi cây gặp stress.
Silic không trực tiếp cấu thành lớp vỏ nhưng lại đóng vai trò gia cố cấu trúc mô vỏ thông qua việc làm dày thành tế bào và tăng liên kết giữa các tế bào. Khi mô vỏ được củng cố, trái cà chua có khả năng co giãn tốt hơn, thích nghi linh hoạt hơn với những dao động về ẩm độ và dinh dưỡng trong môi trường. Đồng thời, cuống trái cũng trở nên dai chắc hơn, giúp hạn chế hiện tượng rụng trái sớm.
Sự khác biệt rõ rệt về độ bền vỏ có thể quan sát được sau vài lần phun Silic đúng kỹ thuật trong giai đoạn trái bắt đầu lớn. Đây cũng là lý do vì sao Silic thường được xem là “giải pháp nền” trong các chương trình giảm nứt trái và tăng tỷ lệ thu hoạch thương phẩm ở cà chua.
📌 Gợi ý đọc thêm: [Tại sao trái cà chua dễ nứt và làm sao để khắc phục]
Tăng khả năng chống chịu của mô lá và thân non
Lá và thân non của cây cà chua là những bộ phận dễ bị tổn thương nhất trong điều kiện canh tác có độ ẩm cao, đặc biệt là trong nhà màng hoặc vào mùa mưa. Lá mỏng, mềm, có nhiều khí khổng và tuyến tiết, rất dễ bị nấm bệnh tấn công qua lớp biểu bì. Khi bề mặt lá bị tổn thương, cây không chỉ mất khả năng quang hợp hiệu quả mà còn bị suy yếu nhanh chóng do mất nước và nhiễm khuẩn.
Silic khi được hấp thu và vận chuyển đến lá sẽ lắng đọng dưới dạng lớp màng mỏng trên bề mặt biểu bì. Lớp màng này không làm kín khí khổng nhưng giúp hạn chế sự mất nước qua lá, đồng thời tạo rào cản cơ học khiến nấm bệnh và vi khuẩn khó xâm nhập. Lá có bổ sung Silic thường dày hơn, ít bị cháy mép, thối nhũn hoặc rách khi gặp gió, mưa hay ẩm kéo dài.
Bên cạnh đó, thân non cũng được hưởng lợi từ khả năng tăng đàn hồi của mô khi có Silic. Nhờ đó, cây có thể chịu được áp lực cơ học tốt hơn khi buộc dây, cắt tỉa hoặc di chuyển trong quá trình chăm sóc, thu hoạch. Những cây có mô lá và thân non khỏe sẽ ít bị tấn công hơn, từ đó giảm áp lực sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trong suốt vụ.
Góp phần tăng sức đề kháng tự nhiên cho cây
Không chỉ dừng lại ở vai trò cơ học, Silic còn tham gia vào quá trình điều hòa sinh lý giúp cây cà chua phản ứng hiệu quả hơn trước các yếu tố gây hại từ môi trường. Khi được bổ sung đầy đủ, Silic có khả năng kích hoạt một số cơ chế phòng vệ tự nhiên bên trong cây, giúp cây tăng cường sản xuất các chất chống oxy hóa và enzyme liên quan đến phản ứng kháng bệnh.
Cụ thể, Silic thúc đẩy cây tăng tổng hợp phytoalexin – một nhóm hợp chất có tác dụng ức chế sự phát triển của nấm bệnh trong mô thực vật. Đồng thời, Silic cũng tăng cường hoạt động của các enzyme như peroxidase và polyphenol oxidase, góp phần tạo nên các phản ứng tường thành tế bào, cô lập vùng nhiễm bệnh và làm chậm quá trình lây lan.
Trong điều kiện cây chịu stress như hạn, nhiệt độ cao hoặc ẩm độ kéo dài, Silic giúp cây ổn định trạng thái sinh trưởng bằng cách điều tiết mở khí khổng, duy trì cân bằng nước và hạn chế tổn thương màng tế bào do oxy hóa. Đây là một yếu tố then chốt giúp cây cà chua duy trì sức sống trong môi trường sản xuất có nhiều biến động.
Khác với các loại thuốc bảo vệ thực vật tác động từ bên ngoài, Silic giúp cây tự nâng cao khả năng phòng vệ từ bên trong, mang lại hiệu quả bền vững và ít gây ảnh hưởng đến vi sinh vật có lợi trong hệ canh tác.
Tác động gián tiếp đến chất lượng và thời gian bảo quản sau thu hoạch
Trong sản xuất cà chua hàng hóa, không chỉ năng suất mà khả năng bảo quản sau thu hoạch cũng là yếu tố quyết định đến giá trị kinh tế cuối cùng. Trái cà chua dễ bị mềm, úng hoặc mất nước nếu vỏ mỏng, mô thịt thiếu độ liên kết hoặc cuống trái dễ bung. Những trái như vậy rất khó vận chuyển xa và nhanh xuống cấp trong quá trình tiêu thụ.
Silic có ảnh hưởng rõ rệt đến chất lượng bảo quản của trái cà chua thông qua việc tăng độ dai và độ dẻo của mô vỏ. Khi thành tế bào được củng cố bởi Silic, vỏ trái trở nên bền hơn, ít bị rách hoặc mất nước qua hơi. Điều này không chỉ giúp trái giữ được hình dạng mà còn duy trì độ mọng và màu sắc đồng đều lâu hơn sau khi thu hoạch.
Ngoài ra, trái cà chua có bổ sung Silic thường có cuống chắc, mô liên kết quanh núm trái dẻo dai, nhờ đó giảm hiện tượng rụng cuống hoặc rách phần đế trong quá trình đóng gói và vận chuyển. Đây là lợi thế lớn cho các mô hình sản xuất theo chuỗi, hướng đến thị trường tiêu thụ xa hoặc xuất khẩu.
Kết luận
Silic không phải là yếu tố dinh dưỡng thiết yếu, nhưng với cây cà chua – một loại cây thân mềm, trái mọng và dễ tổn thương – vai trò của Silic lại mang tính nền tảng. Từ việc tăng cứng thân, giảm gãy đổ, cho đến củng cố mô vỏ, giảm nứt trái và hỗ trợ cơ chế phòng vệ sinh học, Silic góp phần toàn diện vào việc nâng cao sức khỏe cây và giá trị thương phẩm của trái.
Những tác động này không chỉ dừng lại ở giai đoạn sinh trưởng mà còn kéo dài đến sau thu hoạch, khi trái cần giữ được độ tươi, màu sắc và khả năng vận chuyển xa. Trong sản xuất nông nghiệp hiện đại, đặc biệt là các mô hình trồng cà chua trong nhà màng hoặc cung ứng theo chuỗi, Silic ngày càng được nhìn nhận như một phần không thể thiếu trong chiến lược dinh dưỡng bền vững.
Việc hiểu rõ cơ chế tác động của Silic sẽ giúp nhà vườn không chỉ bổ sung đúng thời điểm mà còn chọn được dạng sản phẩm phù hợp, kết hợp hiệu quả với các yếu tố khác như Bo, Canxi hay Amino để đạt được hiệu quả tối đa với chi phí hợp lý.
📌 Gợi ý đọc thêm: [Bộ ba Silic – Bo – Amino cho cà chua: Bảo vệ mô vỏ và cuống trái]
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
