Trong canh tác dưa lưới, việc điều chỉnh phân bón là chưa đủ nếu nhà vườn bỏ qua yếu tố nước tưới. Trên thực tế, lượng nước cung cấp cho cây trong giai đoạn cuối vụ không chỉ ảnh hưởng đến tốc độ lớn trái, mà còn quyết định trực tiếp đến khả năng tích lũy đường và chất lượng cảm quan của quả.
Giảm nước tưới trước thu hoạch không phải là một mẹo truyền miệng, mà là một kỹ thuật có cơ sở sinh lý rõ ràng. Khi được áp dụng đúng cách, cây sẽ phản ứng bằng cách tăng vận chuyển carbohydrate, giảm lượng nước trong mô trái, giúp quả trở nên ngọt đậm và chắc thịt hơn.
Tuy nhiên, nếu làm sai thời điểm, sai liều lượng hoặc sai cách, hậu quả có thể là nứt trái, héo lá, sốc rễ – khiến nỗ lực cả vụ trở thành công cốc. Chính vì vậy, bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên lý, thời điểm, cách thực hiện và những lưu ý quan trọng khi áp dụng kỹ thuật giảm nước tưới trong nhà màng.
1️⃣ Cơ chế sinh lý khi giảm nước tưới
Khi cây dưa lưới bước vào giai đoạn cuối cùng – thường là 7 đến 10 ngày trước thu hoạch – nhu cầu về đạm và nước không còn cao như giai đoạn nuôi trái. Thay vào đó, cây chuyển sang ưu tiên vận chuyển đường và khoáng chất từ lá về quả, một quá trình đòi hỏi sự điều tiết khéo léo về áp suất thẩm thấu trong mạch dẫn.
Việc giảm nước tưới một cách có kiểm soát sẽ tạo ra trạng thái “hơi khô”, buộc cây phải tăng cường hấp thu và vận chuyển đường nhằm giữ cân bằng nội môi. Điều này khiến tỉ lệ chất khô trong trái tăng lên, đồng thời hàm lượng đường được cô đặc hơn. Ngoài ra, quá trình tích lũy đường còn được thúc đẩy bởi phản ứng “stress nhẹ” giúp tăng hoạt động của enzyme liên quan đến quá trình chuyển hóa carbohydrate.
Hiểu rõ cơ chế này là nền tảng để áp dụng kỹ thuật một cách chính xác, không cảm tính.
2️⃣ Thời điểm bắt đầu giảm nước tưới và cường độ phù hợp
Giảm nước tưới quá sớm có thể khiến trái bị nhỏ, không đạt trọng lượng tối ưu. Ngược lại, nếu quá trễ, cây sẽ không kịp phản ứng sinh lý để tăng đường một cách hiệu quả. Thời điểm lý tưởng để bắt đầu điều chỉnh là 5 đến 7 ngày trước ngày thu hoạch dự kiến, khi trái đã đạt kích thước gần tối đa và bắt đầu có dấu hiệu “chuyển màu” nhẹ hoặc xuất hiện lớp lưới rõ nét.
Cường độ giảm cần tiến hành từng bước, theo lộ trình. Không nên cắt nước đột ngột vì dễ gây stress mạnh, khiến cây rụng lá, rạn vỏ trái hoặc nứt nẻ. Thay vào đó, nhà vườn có thể giảm dần khoảng 20–30% lượng nước tưới mỗi ngày, kết hợp theo dõi độ ẩm giá thể hoặc độ ẩm đất bằng cảm biến hoặc kiểm tra bằng tay, để giữ mức vừa khô nhẹ, không để cây héo.
Đây là giai đoạn cần sự theo dõi sát sao và điều chỉnh tinh tế dựa trên kinh nghiệm và điều kiện cụ thể tại từng vườn.
3️⃣ Phản ứng sinh lý của cây khi giảm nước – vì sao trái ngọt hơn?
Khi lượng nước cung cấp bị hạn chế một cách có kiểm soát, cây dưa lưới sẽ kích hoạt một loạt phản ứng sinh lý để duy trì cân bằng nội môi. Một trong những phản ứng quan trọng nhất là tăng vận chuyển đường về trái. Đường được sản xuất từ quá trình quang hợp sẽ được ưu tiên dồn vào mô dự trữ (tức là trái), nhằm đảm bảo áp suất thẩm thấu đủ cao để giữ nước lại trong trái, ngăn thoát hơi quá mức qua lá.
Cùng lúc đó, cây cũng giảm bớt sinh trưởng dinh dưỡng (ra thêm chồi, lá mới) để tiết kiệm năng lượng, chuyển hẳn sang nuôi dưỡng trái. Đây là cơ chế tương tự như “giai đoạn chín sinh lý”, khi toàn bộ năng lượng trong cây được dồn cho việc hoàn thiện chất lượng nông sản thay vì tăng khối lượng.
Tóm lại, việc giảm nước có chủ đích giúp cây “chuyển hướng” tập trung, làm ngọt trái nhanh hơn và sâu hơn, trong khi vẫn giữ độ tươi nhờ cơ chế giữ nước chủ động của cây.
4️⃣ Thời điểm bắt đầu giảm nước – không nên quá sớm hoặc quá trễ
Thời điểm là yếu tố then chốt quyết định hiệu quả của kỹ thuật giảm nước tưới. Nếu giảm quá sớm, trái có thể bị ảnh hưởng đến kích thước do chưa đạt đủ khối lượng tối đa. Ngược lại, nếu giảm quá trễ – chỉ vài ngày trước thu hoạch – thì cây không kịp kích hoạt cơ chế sinh lý cần thiết, dẫn đến hiệu quả làm ngọt không rõ rệt.
Thời điểm lý tưởng để bắt đầu giảm nước là từ 7 đến 10 ngày trước thu hoạch, khi trái đã đạt kích cỡ ổn định, mô vỏ bắt đầu chuyển màu chín, và mùi thơm có dấu hiệu hình thành. Lúc này, cây đã gần như ngừng tăng trưởng về sinh khối, hoàn toàn phù hợp để chuyển sang giai đoạn “tích lũy chất lượng”.
Việc chọn sai thời điểm không chỉ làm giảm hiệu quả làm ngọt, mà còn dễ gây stress quá mức, ảnh hưởng đến sức sống của cây và khả năng bảo quản trái sau thu hoạch. Vì thế, cần quan sát kỹ trái và cây, không chỉ dựa vào lịch thời gian cứng nhắc.
5️⃣ Giảm nước theo lộ trình – không cắt tưới đột ngột
Một sai lầm thường gặp là ngưng tưới nước hoàn toàn vào những ngày cuối vụ với hy vọng trái ngọt hơn. Thực tế, cách làm này dễ khiến cây bị sốc, dẫn đến hiện tượng nứt trái, vàng lá hoặc thậm chí là chết rễ nếu trồng trong giá thể. Giảm nước cần được thực hiện theo một lộ trình hợp lý và có kiểm soát.
Thông thường, nên bắt đầu giảm lượng nước từ 10–15% mỗi ngày, tùy theo điều kiện thời tiết và loại giá thể sử dụng. Với hệ thống tưới nhỏ giọt, có thể điều chỉnh thời lượng mở van hoặc lưu lượng tưới để kiểm soát chính xác hơn. Mục tiêu không phải là làm cây thiếu nước, mà là tạo ra trạng thái “hơi khát” để kích thích quá trình tích lũy đường tự nhiên.
Ngoài ra, cần duy trì độ ẩm tương đối ở mức trên 60% và tránh tưới vào chiều muộn để giảm nguy cơ bệnh nấm. Việc ghi nhận các chỉ số như độ dẫn điện đất (EC đất), ẩm độ, và theo dõi phản ứng của cây sẽ giúp quá trình giảm nước đạt hiệu quả tối ưu mà không gây rủi ro.
6️⃣ Tổng kết
Kỹ thuật giảm nước tưới trước thu hoạch là một “nước cờ” then chốt giúp nâng cao độ ngọt tự nhiên của dưa lưới. Tuy nhiên, hiệu quả chỉ đạt được khi người làm vườn hiểu đúng bản chất sinh lý của cây và biết cách phối hợp nhiều yếu tố liên quan: từ thời điểm bắt đầu giảm nước, mức độ giảm mỗi ngày, đến việc quan sát biểu hiện thực tế của cây trong từng điều kiện thời tiết.
Giảm nước không đơn thuần là rút bớt nước, mà là một quá trình tinh chỉnh để tăng vận chuyển đường, tăng áp suất thẩm thấu trong trái và nâng cao chất lượng nông sản. Bằng cách áp dụng đúng kỹ thuật, nhà vườn không chỉ tạo ra những trái dưa ngọt đậm, mà còn giúp cây phục hồi nhanh, tránh suy kiệt sau thu hoạch.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
