Dưa lưới là loại trái có giá trị kinh tế cao nhưng lại khá nhạy cảm sau thu hoạch. Dù đã đạt độ ngọt tối ưu và hình thức đẹp mắt, nếu không được bảo quản đúng cách, trái có thể nhanh chóng mất nước, mềm ruột, thối cuống hoặc sạm vỏ chỉ sau vài ngày. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tiêu thụ, đặc biệt khi cần vận chuyển xa hoặc trữ hàng chờ phân phối.
Trong thực tế, nhiều vườn dưa đạt năng suất tốt nhưng thất thoát đến 10–20% sản lượng thương phẩm chỉ vì bảo quản sai cách: để trái ngoài trời nắng, bảo quản ở nơi ẩm nóng, hoặc đóng thùng quá sớm khi trái còn ướt. Đây là những sai lầm tưởng nhỏ nhưng gây thiệt hại không hề nhỏ.
Vì vậy, bài viết này sẽ cung cấp những điều kiện cần thiết để giúp dưa lưới giữ tươi lâu sau thu hoạch – bao gồm nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng và cách sắp xếp – nhằm giúp nhà vườn và doanh nghiệp kéo dài thời gian bảo quản, giảm hao hụt và giữ được chất lượng ổn định đến tay người tiêu dùng.
1️⃣ Những yếu tố ảnh hưởng đến độ tươi sau thu hoạch
Ngay sau khi rời khỏi dây, trái dưa lưới bắt đầu một chuỗi biến đổi sinh lý tự nhiên. Nếu không được kiểm soát tốt, những thay đổi này sẽ làm giảm nhanh độ ngọt, độ giòn và tính hấp dẫn của trái. Hiểu rõ các yếu tố tác động sẽ giúp bạn chủ động trong việc bảo quản và vận chuyển.
Mức độ chín khi thu hoạch là yếu tố đầu tiên cần xem xét. Trái thu hoạch khi vừa đạt độ chín sinh lý sẽ giữ được độ ngọt và độ chắc lâu hơn. Ngược lại, trái thu quá sớm sẽ nhạt và mềm dần, còn trái quá già thì nhanh rụng cuống, mất nước mạnh và dễ hỏng ruột.
Tổn thương cơ học cũng là nguyên nhân phổ biến khiến trái hư nhanh. Những vết trầy, vết lõm nhẹ do va chạm, rung lắc trong thu gom – đóng gói tuy không thấy ngay nhưng có thể dẫn đến sạm vỏ hoặc thối điểm chạm sau 2–3 ngày.
Nhiệt độ và độ ẩm môi trường xung quanh ảnh hưởng trực tiếp đến tốc độ thoát hơi nước và quá trình “già hóa” của trái. Nếu nhiệt cao, độ ẩm thấp, trái sẽ héo nhanh. Nếu ẩm quá mức, hơi nước đọng trong thùng có thể gây nấm, mốc hoặc đốm vàng.
Đặc tính giống cũng cần được lưu ý. Các giống dưa ruột cam thường có thời gian bảo quản ngắn hơn giống ruột xanh. Trái càng nhiều nước, vỏ càng mỏng thì càng dễ bị mất tươi nếu không được bảo quản đúng điều kiện.
2️⃣ Nhiệt độ bảo quản lý tưởng
Nhiệt độ là yếu tố quan trọng nhất trong việc kéo dài độ tươi của dưa lưới sau thu hoạch. Chỉ cần chênh lệch vài độ so với ngưỡng tối ưu, trái có thể mất đi một phần đáng kể chất lượng chỉ trong 1–2 ngày.
Nhiệt độ bảo quản lý tưởng là từ 10 đến 15°C, duy trì ổn định cả ngày lẫn đêm. Trong ngưỡng này, tốc độ hô hấp của trái giảm xuống mức vừa đủ để giữ cấu trúc thịt, hạn chế mất nước và giữ nguyên độ ngọt.
Không nên bảo quản dưới 8°C, vì dưa lưới rất nhạy cảm với nhiệt độ thấp. Khi bị “sốc lạnh”, trái dễ gặp hiện tượng mềm lõi, xốp thịt, thậm chí thâm vỏ do hư hỏng tế bào vỏ ngoài.
Không bảo quản ở nhiệt độ phòng cao hơn 28°C, đặc biệt nếu kéo dài quá 48 giờ sau thu hoạch. Trong điều kiện nóng ẩm, dưa sẽ mất nước nhanh, cuống vàng úa, vỏ sạm và vân có thể đổi màu, giảm tính thẩm mỹ đáng kể.
Nếu không có kho lạnh chuyên dụng, có thể sử dụng phòng kín được cách nhiệt, có quạt lưu thông khí đều và hạn chế ánh sáng chiếu trực tiếp. Tuy không đạt mức tối ưu như kho mát, nhưng vẫn giúp giữ trái trong 5–6 ngày mà không hư hao đáng kể.
📌 [So sánh tốc độ mất nước của dưa lưới ở các mức nhiệt khác nhau]
3️⃣ Kiểm soát độ ẩm và lưu thông không khí
Bên cạnh nhiệt độ, độ ẩm và khả năng thông thoáng trong kho bảo quản cũng đóng vai trò rất quan trọng trong việc giữ cho dưa lưới không bị mất nước hay nấm mốc phát triển.
Độ ẩm tương đối lý tưởng nên duy trì ở mức 85 – 90%. Đây là mức cân bằng giữa việc hạn chế thoát hơi nước qua vỏ trái, đồng thời ngăn chặn sự tích tụ hơi nước trên bề mặt trái hay trong thùng đóng gói.
Nếu độ ẩm quá thấp, trái sẽ nhanh chóng bị mất nước qua lớp vỏ, dẫn đến hiện tượng vỏ nhăn nhẹ, mất độ bóng, vân mờ đi và giảm cảm giác “tươi mới” dù ruột trái vẫn còn ngọt.
Ngược lại, nếu độ ẩm quá cao (trên 95%), đặc biệt trong kho kín hoặc thùng đóng gói không thoáng khí, hơi nước có thể đọng lại thành giọt, tạo điều kiện cho nấm mốc hoặc thối cuống xuất hiện sau 2–3 ngày.
Lưu thông không khí trong kho cần đảm bảo nhẹ và ổn định, không nên có gió lùa mạnh trực tiếp vào thùng chứa trái. Có thể sử dụng quạt trần chạy tốc độ thấp hoặc hệ thống hút – cấp khí điều chỉnh để đảm bảo kho luôn khô ráo, thông thoáng.
Nếu không có máy điều chỉnh độ ẩm tự động, người trồng có thể sử dụng ẩm kế đơn giản để theo dõi chỉ số trong kho. Việc theo dõi định kỳ hằng ngày giúp kịp thời điều chỉnh các điều kiện phát sinh do thay đổi thời tiết hoặc khối lượng trái tồn kho.
4️⃣ Tránh ánh sáng trực tiếp và va đập cơ học
Một yếu tố thường bị bỏ qua nhưng lại ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng bảo quản dưa lưới chính là ánh sáng mặt trời và lực tác động trong quá trình vận chuyển – xếp dỡ.
Ánh sáng trực tiếp, đặc biệt là ánh nắng, sẽ làm tăng nhiệt độ bề mặt trái, đẩy nhanh tốc độ mất nước và có thể gây hiện tượng “nấu vỏ” – làm cho vỏ dưa chuyển màu, mất độ bóng và dễ hư hỏng vùng tiếp xúc.
Do đó, tuyệt đối không để dưa lưới phơi ngoài trời sau thu hoạch, dù chỉ trong thời gian ngắn. Nếu cần phơi gió cho trái khô bề mặt trước khi đóng gói, phải thực hiện dưới mái che thoáng, có lưới chắn nắng nhẹ.
Ngoài ra, trái dưa lưới rất nhạy với va đập do khối lượng lớn nhưng phần thịt bên trong xốp và mọng nước. Nếu bị nứt nhẹ ở lớp mô vỏ, trái vẫn giữ được hình dạng nhưng sẽ nhanh chóng bị mềm, úng phần cuống hoặc xung quanh vết nứt trong vài ngày sau đó.
Vì vậy, trong suốt quá trình xếp kho, di chuyển hoặc đóng thùng, cần:
- Không xếp dưa quá cao trong cùng một chồng (tối đa 2–3 lớp)
- Sử dụng lớp lót mềm như mút xốp hoặc giấy carton giữa các tầng
- Không để trái bị rung lắc mạnh khi vận chuyển bằng xe
5️⃣ Lưu ý khi đóng gói và vận chuyển đến nơi tiêu thụ
Ngay cả khi đã bảo quản tốt tại kho, chất lượng dưa lưới vẫn có thể bị ảnh hưởng nếu khâu đóng gói và vận chuyển không được kiểm soát cẩn thận. Đây là giai đoạn quan trọng quyết định trái có giữ được độ tươi nguyên khi đến tay khách hàng hay không.
Một số lưu ý cần thiết:
- Đóng thùng carton 5 lớp có đục lỗ thoáng khí, kích thước vừa khít với số lượng trái bên trong (thường 6–8 trái/thùng)
- Lót đáy và giữa các trái bằng giấy carton mỏng hoặc mút mềm, tránh ma sát gây sướt vỏ
- Không đóng thùng khi trái còn ướt bề mặt, nên để khô ráo hoàn toàn trước khi xếp vào
- Không ép quá chặt hoặc nhồi trái quá đầy, vì khi xe rung lắc có thể gây móp vỏ hoặc vỡ vân lưới
- Ghi rõ ngày đóng gói, nguồn vườn và giống dưa trên nhãn thùng để thuận tiện truy xuất và sắp xếp luân chuyển hàng hóa
- Trong quá trình vận chuyển, nên dùng xe có khoang kín, được cách nhiệt hoặc có hệ thống làm mát, đặc biệt nếu quãng đường đi xa hoặc cần lưu kho trung gian trước khi giao hàng.
Kết luận
Bảo quản sau thu hoạch không chỉ là bước cuối cùng mà còn là yếu tố sống còn để nâng cao giá trị thương phẩm của dưa lưới. Từ việc kiểm soát nhiệt độ – độ ẩm, tránh ánh nắng và va đập, cho đến kỹ thuật đóng gói và vận chuyển, mỗi khâu đều góp phần duy trì độ tươi, độ ngọt và hình thức bắt mắt của trái.
Với quy trình bảo quản đúng cách, không chỉ giúp giảm tổn thất trong khâu tiêu thụ mà còn tạo được uy tín cho thương hiệu dưa lưới nhà màng, nhất là trong bối cảnh thị trường ngày càng đặt tiêu chuẩn cao về chất lượng nông sản. Đây cũng là bước đệm quan trọng nếu nhà vườn muốn hướng đến những phân khúc cao cấp hoặc xuất khẩu trong tương lai.
📌 [Xem thêm: Cách phân loại và đóng gói dưa lưới đúng tiêu chuẩn thương mại]
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
