Từ ngày 25 trở đi sau trồng, cây dưa lưới bắt đầu chuyển từ sinh trưởng thân lá sang giai đoạn phân hóa sinh sản. Đây là giai đoạn quan trọng nhất để quyết định cây có ra đúng hoa cái hay không, tỷ lệ đậu trái cao hay thấp và liệu trái có giữ ổn định sau thụ phấn hay rụng sớm.
Nếu như ở giai đoạn cây con và sinh khối, đạm đóng vai trò dẫn dắt phát triển, thì đến giai đoạn này, bộ dinh dưỡng cần chuyển trọng tâm sang Lân – Kali – Bo và các yếu tố vi lượng hỗ trợ phân hóa sinh sản. Mọi sai sót trong phối phân – nhất là dư đạm, thiếu Bo hoặc mất cân đối EC – đều có thể dẫn tới hiện tượng hoa không trổ, đậu trái yếu hoặc rụng que diêm hàng loạt.
Bài viết dưới đây sẽ hướng dẫn cách phối phân chi tiết cho giai đoạn ra hoa – đậu trái, tập trung vào ba nguyên tắc: đủ dưỡng – đúng thời – cân bằng EC, đồng thời chỉ rõ cách nhận biết cây đang phản ứng tốt hay đang gặp vấn đề dinh dưỡng.
1️⃣ Mục tiêu dinh dưỡng trong giai đoạn ra hoa – đậu trái
Giai đoạn từ ngày 25 đến 40 sau trồng là giai đoạn chuyển tiếp quan trọng – nơi cây dưa lưới bắt đầu bước vào quá trình phân hóa sinh sản, trổ hoa và hình thành trái non. Khác với các giai đoạn trước, mục tiêu dinh dưỡng lúc này không còn nằm ở việc tăng sinh khối mà là tập trung hỗ trợ quá trình ra hoa cái, thụ phấn hiệu quả và giữ trái non không rụng.
Để làm được điều đó, bộ dinh dưỡng cần đáp ứng 4 mục tiêu cốt lõi:
- Thúc phân hóa hoa cái và phân biệt rõ đỉnh sinh sản: Việc này đòi hỏi cây có đủ Lân, Kali và một phần Canxi để hỗ trợ quá trình phân hóa mô đặc hiệu. Thiếu Lân, đỉnh sinh trưởng có thể vẫn ra nụ nhưng là nụ đực, nụ mù hoặc ra trễ.
- Tăng sức sống của phấn và năng lượng tế bào hoa: Kali đóng vai trò trung tâm trong giai đoạn này, giúp tế bào hoa phát triển đầy đủ, cung cấp năng lượng cho hoạt động thụ phấn – thụ tinh.
- Giữ trái non không rụng: Sau khi đậu trái, cây phải chuyển sang cơ chế giữ phôi – rất dễ rơi vào trạng thái “rớt trái sinh lý” nếu thiếu Bo hoặc vi lượng Zn, Mn. Bo đặc biệt quan trọng để ổn định phôi và cuống trái trong tuần đầu sau đậu.
- Không để cây phát triển thân lá quá mạnh: Một sai lầm phổ biến là tiếp tục duy trì lượng đạm cao như giai đoạn trước, dẫn đến cây “vượt lá – ngạt hoa” khiến tỷ lệ đậu trái thấp. Lúc này, đạm cần được kiểm soát chặt, nếu có dùng thì nên ưu tiên đạm nitrat dễ kiểm soát hơn là urê.
📌 [Dinh dưỡng ảnh hưởng đến tỷ lệ hoa cái và hiện tượng rụng trái như thế nào?]
2️⃣ Các loại phân đơn cần thiết và vai trò
Ở giai đoạn ra hoa – đậu trái, cây cần chuyển dần từ phát triển sinh khối sang phân hóa sinh sản. Do đó, công thức phân bón cũng cần được tinh chỉnh, ưu tiên các loại phân có hàm lượng Lân – Kali – Bo cao, trong khi kiểm soát chặt chẽ lượng đạm. Dưới đây là các loại phân đơn thường được sử dụng, kèm theo vai trò cụ thể của từng loại:
Canxi nitrat (Ca(NO₃)₂)
- Vừa cung cấp đạm NO₃⁻ dễ kiểm soát, vừa bổ sung Canxi giúp tăng cường mô cứng ở đỉnh sinh trưởng.
- Canxi giúp ổn định màng tế bào, tạo điều kiện cho phấn hoa phát triển đều, ngăn tình trạng dị dạng nụ hoa.
MAP hoặc MKP
- MAP (12-61-0) và MKP (0-52-34) đều là nguồn Lân – Kali tinh khiết, tan hoàn toàn trong nước.
- Giúp thúc phân hóa hoa cái, tạo bầu hoa rõ và đều. MKP có hàm lượng Kali cao hơn nên thích hợp cho pha sau khi hoa đã bắt đầu hình thành.
Kali nitrat (KNO₃)
- Kali là yếu tố cần thiết cho hoạt động hô hấp, phân chia tế bào và chuyển hóa năng lượng.
- Giúp tăng sức sống của phấn hoa, làm cuống trái khỏe – ít rụng sinh lý.
- Ngoài ra, đạm NO₃⁻ trong KNO₃ giúp giữ nhịp phát triển mà không gây “vọt lá”.
Bo (Solubor hoặc Borax)
- Bo là nhân tố then chốt để giữ trái. Nó thúc đẩy quá trình thụ tinh, hình thành phôi và tăng độ dẻo dai cho cuống trái.
- Thiếu Bo là nguyên nhân hàng đầu gây rụng hoa – rụng trái ở giai đoạn que diêm.
Chelate vi lượng (Zn, Mn)
- Kẽm (Zn) hỗ trợ hình thành hormone sinh sản, thúc phát triển mô phân sinh hoa.
- Mangan (Mn) tham gia vào quá trình chuyển hóa N và hoạt hóa enzyme trong giai đoạn ra hoa.
- Cần dùng dạng chelate (EDTA hoặc DTPA) để đảm bảo không kết tủa khi phối phân.
📌 [Tổng hợp các dạng phân Bo – ưu nhược điểm khi sử dụng trong nhà màng]
3️⃣ Cách phối trộn – chia bồn A – B
Việc phối phân đúng kỹ thuật không chỉ đảm bảo cây nhận đủ dinh dưỡng, mà còn giúp hạn chế kết tủa, giữ ổn định pH – EC, và tránh nghẽn hệ thống tưới nhỏ giọt. Trong giai đoạn ra hoa – đậu trái, tỉ lệ Lân – Kali – Bo thường tăng cao, nên việc chia tách bồn càng cần được thực hiện cẩn trọng.
Nguyên tắc phân tách bồn:
- Bồn A: Chứa các loại phân có gốc Canxi và Nitrate – thường dễ tan và ít tương tác
- Bồn B: Chứa các loại phân có gốc Phosphat (Lân), Sulfat, Bo và vi lượng chelate
Lý do: Canxi rất dễ kết tủa khi gặp Phosphat hoặc Sulfat → gây mất hiệu lực dinh dưỡng và làm nghẽn ống tưới.
Gợi ý phối trộn cụ thể:
Bồn A:
- Canxi nitrat: cung cấp Ca + NO₃⁻
- Kali nitrat (KNO₃): bổ sung Kali + NO₃⁻
Bồn B:
- MAP hoặc MKP: cung cấp Lân – Kali
- Solubor hoặc Borax: bổ sung Bo
- Chelate Zn, Mn: tăng phân hóa sinh sản
Vi lượng nên pha riêng với nước ấm, khuấy tan hoàn toàn rồi mới cho vào bồn B – hạn chế dùng cùng lúc với acid hoặc phân quá đậm đặc.
📌 [Hướng dẫn an toàn khi phối phân có chứa Canxi và Bo – tránh kết tủa mất hiệu lực]
4️⃣ EC – pH khuyến nghị và cách điều chỉnh
Trong giai đoạn ra hoa – đậu trái, cây dưa lưới rất nhạy cảm với điều kiện dinh dưỡng. Việc duy trì nồng độ phân bón (EC) và độ pH trong dung dịch tưới ở ngưỡng phù hợp không chỉ giúp hoa nở đều, tỉ lệ đậu trái cao mà còn hạn chế hiện tượng rụng hoa sinh lý.
Ngưỡng EC khuyến nghị trong giai đoạn này là 1.8 – 2.2 mS/cm. Đây là mức tương đối cân bằng giữa nhu cầu sinh trưởng – sinh sản của cây. Nếu gặp thời tiết âm u kéo dài, độ ẩm cao, cây có thể hấp thu chậm, khi đó nên giảm nhẹ EC xuống khoảng 1.5 – 1.7 mS/cm để tránh hiện tượng dư đạm làm lệch sinh lý.
Đối với pH, nên giữ ổn định từ 5.8 – 6.2. Đây là khoảng pH lý tưởng để các yếu tố vi lượng như Bo, Zn và Mn được hấp thu hiệu quả. Nếu pH tăng quá 6.5, nguy cơ kết tủa Lân – Bo rất cao, khiến cây thiếu hụt dinh dưỡng dạng hoạt động. Nếu pH thấp dưới 5.5, rễ dễ bị tổn thương, ảnh hưởng đến khả năng bám hoa – giữ trái.
Cách điều chỉnh EC – pH:
- Tăng EC: bổ sung thêm phân đơn vào bồn chứa (ví dụ KNO₃, Ca(NO₃)₂), tăng dần từng 0.2 mS/cm.
- Giảm EC: pha loãng bằng cách tăng tỷ lệ nước sạch trong dung dịch tưới.
- Tăng pH: bổ sung vôi hoặc dung dịch điều chỉnh pH chuyên dùng.
- Giảm pH: dùng acid phosphoric hoặc acid nitric, pha loãng trước khi đưa vào hệ thống.
📌 [Xem thêm: Cách đo EC – pH đúng kỹ thuật khi trồng dưa lưới trong nhà màng]
5️⃣ Những lưu ý để giữ hoa – đậu trái bền vững
Ngay cả khi đã phối trộn đúng công thức phân bón, cây dưa lưới vẫn có thể rụng hoa hoặc đậu trái không đều nếu người trồng không kiểm soát tốt các yếu tố sinh lý – môi trường trong giai đoạn quyết định này.
1. Tránh sốc dinh dưỡng đột ngột:
Thay đổi nồng độ phân hoặc chuyển công thức quá nhanh dễ khiến cây phản ứng tiêu cực. Cần chuyển từ công thức phát triển sinh khối sang công thức đậu trái theo nguyên tắc “gối đầu”, tức là giảm dần đạm – tăng dần kali và canxi trong vài ngày, không thay đổi đột ngột.
2. Giữ ẩm vừa đủ – tránh ẩm dư:
Khi cây chuẩn bị bung hoa, nếu giá thể quá ẩm, cây sẽ ưu tiên phát triển đọt – lá thay vì nuôi mầm hoa. Nên điều chỉnh lịch tưới sao cho giá thể khô nhẹ giữa các lần tưới, giữ rễ hoạt động ổn định. Cần đặc biệt cẩn trọng trong những ngày âm u, độ ẩm không khí cao.
3. Hạn chế stress do nhiệt độ:
Nhiệt độ cao vào ban ngày hoặc lạnh sâu ban đêm đều ảnh hưởng xấu đến sự hình thành noãn và khả năng thụ phấn. Trong nhà màng, cần kiểm soát chặt chẽ thông khí – che nắng – tưới sương để giữ môi trường ổn định.
4. Ưu tiên phun Canxi – Bo qua lá:
Ngay cả khi đã đưa vào gốc, lượng Canxi – Bo có thể chưa đến kịp vị trí hoa do vận chuyển trong cây bị hạn chế. Vì vậy, cần bổ sung qua lá bằng các dòng Bo hữu cơ – Canxi chelate vào sáng sớm, trước khi hoa nở 1 – 2 ngày.
📌 [Xem thêm: Kỹ thuật xử lý ra hoa và giữ trái cho dưa lưới trong nhà màng]
6️⃣ Gợi ý sản phẩm có thể sử dụng trong giai đoạn này
Dựa trên yêu cầu dinh dưỡng đặc thù của cây dưa lưới trong giai đoạn ra hoa – đậu trái, người trồng có thể tham khảo một số nhóm sản phẩm sau để phối trộn hiệu quả:
1. Phân đơn cung cấp dinh dưỡng chính:
- Canxi Nitrat (Ca(NO₃)₂): cung cấp canxi dễ hấp thu, giúp phát triển tế bào hoa và tăng sức bền mô.
- Kali Nitrat (KNO₃): hỗ trợ chuyển hóa năng lượng, tăng tỷ lệ thụ phấn – đậu trái.
- Mono Kali Phosphate (MKP): bổ sung Lân – Kali đồng thời, hỗ trợ phân hóa mầm hoa và đẩy mạnh sức sống của hạt phấn.
2. Nhóm vi lượng thiết yếu:
- Bo hữu cơ (Bo Ethanolamine hoặc Bo Amino): kích hoạt mầm hoa và hình thành noãn.
- Zn – Mn Chelate: giúp tăng hoạt động enzym, hỗ trợ quá trình phân chia tế bào trong giai đoạn thụ tinh.
3. Nhóm hỗ trợ sinh lý – kích thích sinh học:
- Amino Acid tự nhiên: nâng cao sức đề kháng, giúp cây chống chịu tốt hơn trong điều kiện dao động nhiệt độ.
- Chiết xuất tảo biển: bổ sung hormone sinh học tự nhiên, hỗ trợ đồng hóa dưỡng chất và tăng cường trao đổi chất tại hoa.
📌 [Xem thêm: Chi tiết về Amino Acid và Tảo biển – giải pháp sinh học hỗ trợ đậu trái hiệu quả]
Kết luận
Giai đoạn ra hoa – đậu trái là “cửa ngõ sinh sản” quyết định số lượng và chất lượng trái dưa lưới. Việc phối phân đúng công thức không chỉ đảm bảo cây đủ dinh dưỡng mà còn tạo ra sự ổn định sinh lý, hạn chế rụng hoa, rụng trái và nâng cao tỷ lệ đậu trái thành công.
Thay vì phụ thuộc vào các sản phẩm hỗ trợ đậu trái đơn lẻ, người trồng cần xây dựng một phác đồ dinh dưỡng cân đối gồm: đa lượng – trung lượng – vi lượng và nhóm sinh học hỗ trợ. Cùng với đó là sự kiểm soát kỹ lưỡng về EC, pH, độ ẩm giá thể và điều kiện môi trường trong nhà màng.
📌 [Xem thêm: Lịch bón phân chi tiết cho toàn bộ chu kỳ trồng dưa lưới nhà màng] 📌 [Phân tích vai trò của từng nhóm dưỡng chất trong giai đoạn đậu trái] 📌 [Tổng hợp các dấu hiệu cảnh báo cây sắp rụng hoa – rụng trái]
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
