Sau khi cây dưa lưới hoàn tất giai đoạn phát triển thân – tán, cây bước vào thời kỳ quan trọng: ra hoa và hình thành trái. Đây là giai đoạn chuyển tiếp từ sinh trưởng sang sinh sản, nơi toàn bộ dinh dưỡng, năng lượng và sức sống của cây sẽ dồn vào một mục tiêu duy nhất – tạo ra trái đạt chất lượng cao nhất.
Tuy nhiên, để đạt được tỷ lệ đậu trái ổn định và giữ trái chắc đến cuối vụ, người trồng không thể chỉ dựa vào điều kiện tự nhiên. Thực tế, hoa dưa lưới có khả năng đậu trái thấp nếu không được hỗ trợ thụ phấn kịp thời, đặc biệt trong điều kiện nhà màng, ít côn trùng hoặc độ ẩm không khí bất lợi.
Chính vì vậy, việc chủ động theo dõi hoa cái, thực hiện thụ phấn bằng tay đúng kỹ thuật và lựa chọn giữ trái hợp lý là chìa khóa giúp cây nuôi trái đồng đều, tránh rụng non và tối ưu khả năng tích lũy đường. Bài viết dưới đây sẽ hướng dẫn chi tiết từng bước từ khâu theo dõi hoa, thụ phấn, đến chọn trái và điều chỉnh nước, phân sao cho cây đạt hiệu quả cao nhất trong giai đoạn quyết định này.
Theo dõi thời điểm hoa nở, xác định hoa cái phù hợp
Dưa lưới là cây thụ phấn chéo, mỗi cây thường mang cả hoa đực và hoa cái nhưng cần sự can thiệp để quá trình thụ phấn diễn ra hiệu quả. Đặc biệt trong điều kiện canh tác nhà màng hoặc trồng với mật độ cao, côn trùng thụ phấn tự nhiên ít xuất hiện, khiến việc chủ động theo dõi hoa và thụ phấn thủ công trở thành yêu cầu bắt buộc.
Thông thường, hoa cái bắt đầu xuất hiện từ nách lá thứ 6 trở đi, nhưng hoa lý tưởng để giữ trái thường nằm từ nách lá thứ 8 đến 12. Hoa cái có thể dễ dàng phân biệt nhờ đặc điểm có bầu nhỏ phình ở gốc – đây chính là tiền thân của trái. Trong khi đó, hoa đực thường không có bầu, chỉ gồm cuống và hoa đơn thuần.
Thời điểm hoa cái nở rộ nhất là vào buổi sáng từ 6 giờ đến 9 giờ, khi nhiệt độ còn mát và độ ẩm không khí ổn định. Hoa cái chỉ nở trong khoảng vài giờ, nếu không được thụ phấn kịp, khả năng đậu trái sẽ giảm rõ rệt. Do đó, người trồng cần kiểm tra vườn mỗi sáng để phát hiện hoa cái nở và đánh dấu đúng thời điểm cho thụ phấn.
Việc theo dõi đều đặn mỗi ngày cũng giúp người trồng ước lượng được số lượng hoa trên mỗi cây, từ đó chủ động kế hoạch chọn trái sau này. Với các giống dưa lưới hiện đại, hoa thường nở tập trung trong khoảng 3–5 ngày, nếu kiểm soát tốt sẽ giúp đồng loạt về thời điểm trái chín, thuận tiện cho thu hoạch.
Kỹ thuật thụ phấn bằng tay, đảm bảo đậu trái đồng loạt
Khi hoa cái đã nở vào sáng sớm, việc thụ phấn cần được tiến hành ngay trong khung giờ lý tưởng từ 6 giờ đến 9 giờ sáng, khi phấn hoa đực còn khô thoáng, chưa bị ẩm hoặc thoái hóa. Đây là giai đoạn cây rất nhạy, chỉ cần một thao tác sai lệch hoặc chậm trễ có thể làm giảm đáng kể tỷ lệ đậu trái.
Chuẩn bị trước khi thụ phấn:
- Dụng cụ đơn giản: một chiếc cọ mềm, tăm bông sạch, hoặc có thể dùng trực tiếp hoa đực làm “cọ” tự nhiên.
- Chọn những hoa đực vừa nở cùng ngày, có lượng phấn bám nhiều, màu vàng đậm, đây là nguồn phấn tốt nhất.
- Nếu cần xử lý số lượng lớn, nên tách riêng hoa đực ra trước và bảo quản trong hộp khô, sạch.
Cách thực hiện:
- Dùng cọ hoặc đầu hoa đực nhẹ nhàng chạm vào nhụy giữa của hoa cái, đảm bảo đầu nhụy được tiếp xúc với lớp phấn.
- Một hoa đực có thể thụ phấn cho 2–3 hoa cái nếu lượng phấn còn nhiều và chưa rơi rụng.
- Thực hiện thao tác nhanh, gọn, tránh rung lắc mạnh hoặc làm rơi cánh hoa.
Ghi chú sau thụ phấn:
- Có thể đánh dấu từng hoa cái đã được thụ phấn bằng dây buộc mềm hoặc ghim ký hiệu, nhằm theo dõi ngày thụ phấn và thời điểm chọn trái.
- Nếu trời có mưa hoặc sương ẩm nhiều, nên hạn chế thụ phấn hoặc sử dụng biện pháp che chắn nhẹ (nhà lưới, ni-lông) để bảo vệ hoa.
- Kỹ thuật thụ phấn bằng tay không chỉ giúp tăng tỷ lệ đậu trái mà còn chủ động điều chỉnh thời điểm đậu trái đồng loạt, từ đó kiểm soát chính xác thời gian thu hoạch và độ đồng đều về hình dáng, trọng lượng của trái.
Chọn trái, tỉa bỏ trái phụ, giữ số lượng hợp lý
Sau khi thụ phấn khoảng 3 đến 5 ngày, cây sẽ bắt đầu biểu hiện rõ trái nào đậu tốt và phát triển nhanh. Đây là lúc người trồng cần tiến hành chọn trái chính thức để nuôi đến cuối vụ và loại bỏ các trái phụ nhằm tập trung dinh dưỡng cho một trái duy nhất trên mỗi cây.
Nguyên tắc chọn trái:
- Mỗi cây dưa lưới nên chỉ giữ lại một trái để đảm bảo chất lượng cao nhất. Trong một số trường hợp cây quá khỏe hoặc trồng giống nhỏ trái, có thể giữ 2 trái nhưng phải có kinh nghiệm quản lý dinh dưỡng và tỉa tán phù hợp.
- Trái được giữ nên nằm ở nách lá thứ 8 đến 12 tính từ gốc lên. Đây là vị trí mà hệ thống mạch dẫn ổn định, dễ nuôi và giúp trái phát triển tròn đều.
- Trái đạt chuẩn thường có hình dáng đều, vỏ căng, không bị lệch vai hoặc xoắn cuống.
Tỉa bỏ trái phụ:
- Các trái nằm ở nách lá thấp hơn hoặc cao hơn vị trí lý tưởng thường có khả năng phát triển kém, dễ méo, hoặc không đủ đường dẫn dinh dưỡng cần tỉa bỏ sớm.
- Việc tỉa nên tiến hành khi trái còn nhỏ (dưới 3 cm), dùng tay bấm nhẹ hoặc kéo ngược theo chiều mọc. Tránh để trái lớn mới cắt sẽ gây rối loạn sinh trưởng hoặc mất cân bằng hút dinh dưỡng.
Đỡ cuống trái để tránh gãy hoặc cong:
- Sau khi giữ lại trái chính, nên dùng dây vải mềm hoặc túi lưới chuyên dụng để đỡ phần cuống, nhất là trong điều kiện trồng giàn cao hoặc cây ra trái lệch.
- Giữ cho cuống trái thẳng, không bị xoắn vặn sẽ giúp trái phát triển đều, tránh cong nứt hoặc ảnh hưởng đến hình dạng thương phẩm.
- Việc chọn đúng trái, loại bỏ kịp thời trái phụ và bảo vệ cuống trong giai đoạn đầu sẽ giúp cây tập trung tối đa nguồn lực để nuôi trái chính, tạo nền tảng cho chất lượng ruột, độ ngọt và hình dạng đồng đều khi thu hoạch.
Điều chỉnh nước tưới và phân bón để giữ trái chắc
Sau khi trái đã được giữ lại và bắt đầu lớn dần, giai đoạn tiếp theo là điều chỉnh nước tưới và dinh dưỡng sao cho phù hợp, nhằm giúp cây giữ trái bền, cuống khỏe và chuyển dần sang trạng thái tích lũy chất lượng bên trong quả. Đây là giai đoạn đòi hỏi sự “kềm chế có chủ đích” trong chăm sóc – không phải càng tưới nhiều, bón mạnh là trái phát triển tốt.
Về nước tưới:
- Ngay sau khi thụ phấn thành công và trái bắt đầu hình thành rõ rệt (sau 5–7 ngày), nên giảm nhẹ lượng nước tưới, còn gọi là siết nước ban đầu.
- Mục tiêu là làm chậm sinh trưởng thân – lá, từ đó cây tập trung chuyển dinh dưỡng về trái.
- Duy trì ẩm độ vừa phải, đất hoặc giá thể không quá khô nhưng tuyệt đối không để ướt đẫm kéo dài – vì dễ làm cuống trái mềm, rụng non, hoặc gây nứt trái về sau.
- Vào những ngày có mưa lớn hoặc ẩm cao, cần chủ động che phủ gốc hoặc điều tiết hệ thống nhỏ giọt để không làm úng gốc.
Về phân bón:
- Hạn chế sử dụng phân đạm ở giai đoạn này vì đạm làm cây tiếp tục bung đọt, cạnh tranh dinh dưỡng với trái.
- Tăng cường Kali và Bo để hỗ trợ vận chuyển đường, làm dày vách tế bào trái, giúp trái đứng chắc và ngọt hơn về sau.
- Bổ sung thêm Canxi (Ca dạng hữu cơ hoặc Chelate) để làm cứng cuống, giảm gãy cuống và cong trái.
- Hình thức bón nên ưu tiên hòa tan vào nước tưới, kết hợp phun qua lá nếu thời tiết khô ráo – giúp dinh dưỡng thấm nhanh mà không gây sốc.
Việc điều chỉnh tưới, bón trong giai đoạn này không chỉ giúp trái giữ được chắc chắn trên cây, mà còn định hình chất lượng ruột, độ ngọt, độ giòn ngay từ bên trong. Càng kiểm soát tốt giai đoạn đầu nuôi trái, kết quả cuối vụ càng dễ đạt chuẩn thương phẩm cao.
📌 Xem thêm: Kỹ thuật chăm sóc nuôi trái và tăng chất lượng dưa lưới
Tổng kết
Giai đoạn thụ phấn và giữ trái là bước ngoặt quan trọng trong toàn bộ quy trình trồng dưa lưới – nơi cây chuyển từ phát triển sinh khối sang tập trung nuôi dưỡng một mục tiêu duy nhất: tạo ra trái đạt chất lượng cao nhất. Mỗi thao tác, từ việc theo dõi hoa cái nở, thụ phấn đúng thời điểm, chọn lọc trái lý tưởng đến điều chỉnh nước tưới – phân bón, đều góp phần trực tiếp vào hình dạng, độ chắc, độ ngọt và độ đồng đều của trái thu hoạch.
Không giống những công đoạn chăm sóc mang tính duy trì, kỹ thuật thụ phấn và giữ trái đòi hỏi sự can thiệp đúng lúc, chính xác và kiên trì quan sát mỗi ngày. Một cây được giữ đúng trái, cuống khỏe, nuôi trái trong điều kiện cân bằng dinh dưỡng – nước tưới sẽ có khả năng tích lũy đường tốt hơn, vân lưới nổi đều và đạt giá trị thương phẩm cao.
Đây cũng chính là thời điểm người trồng đặt “nền móng chất lượng” cho vụ mùa. Nếu thực hiện chuẩn xác, các công đoạn tiếp theo như nuôi trái lớn, làm lưới, canh ngày thu hoạch sẽ trở nên nhẹ nhàng và dễ kiểm soát hơn rất nhiều.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
