Sau khi đậu trái, cây bước vào giai đoạn nuôi trái – thời điểm quyết định đến năng suất và chất lượng nông sản. Trái phát triển nhanh, mô thịt tích lũy nước và đường liên tục, trong khi cuống và vỏ trái phải chịu áp lực lớn từ bên trong. Đây cũng là giai đoạn cây dễ gặp các vấn đề như rụng trái non, nứt trái, méo trái hoặc thối đáy trái.
Nhiều người nghĩ rằng tăng Kali sẽ giúp trái lớn nhanh và đẹp mã, hoặc sử dụng thuốc giữ trái để ngăn rụng. Nhưng nếu thiếu Canxi – hoặc Canxi không đến được mô trái – thì mọi nỗ lực giữ trái đều dễ thất bại. Bởi Canxi không chỉ là chất dinh dưỡng, mà là nền tảng cấu trúc giúp mô trái chắc bền từ bên trong.
Vậy vai trò sinh lý của Canxi trong giai đoạn nuôi trái là gì? Tại sao trái rất dễ thiếu Canxi cục bộ dù đã bón đủ? Và bổ sung Canxi như thế nào để ngừa nứt trái, giữ cuống chắc? Hãy cùng tìm hiểu rõ hơn trong bài viết này.
1️⃣ Cây cần gì trong giai đoạn nuôi trái?
Ngay sau khi đậu trái, cây chuyển từ giai đoạn sinh trưởng mạnh (phát triển đọt, lá) sang giai đoạn tích lũy – nơi ưu tiên hàng đầu là nuôi mô trái. Trái lúc này sẽ phát triển nhanh về kích thước, tích lũy nước, đường và khoáng – đặc biệt là ở thịt trái, cuống trái và vỏ trái. Điều này đồng nghĩa với việc cấu trúc tế bào đang giãn nở liên tục, đòi hỏi sự ổn định cao từ bên trong. Trong giai đoạn này, nhu cầu dinh dưỡng của cây cũng thay đổi đáng kể:
- Đạm (N) giảm dần – nếu dư thừa dễ làm trái nứt, mô mềm.
- Kali (K) tăng – giúp vận chuyển đường và tăng kích thước.
- Bo, Magie cần thiết cho vận chuyển chất và tổng hợp mô.
- Và đặc biệt, Canxi trở thành yếu tố cốt lõi giúp mô phát triển chắc khỏe, chịu lực tốt.
Không giống như giai đoạn sinh trưởng đọt, giai đoạn nuôi trái đòi hỏi các tế bào mới hình thành phải có thành tế bào bền vững, không bị rạn vỡ khi căng nở – đây chính là nơi Canxi thể hiện vai trò nổi bật. Nếu thiếu Canxi, tế bào trái sẽ yếu, kết cấu mô lỏng lẻo, dễ bị phá vỡ dưới áp lực nội sinh hoặc biến động môi trường bên ngoài.
Vì thế, nói một cách hình ảnh: nếu Kali giúp bơm căng trái, thì Canxi là người chống đỡ để trái không vỡ. Bỏ quên Canxi trong giai đoạn này, cũng đồng nghĩa với việc đánh cược sự bền chắc của toàn bộ cấu trúc mô trái.
2️⃣ Vai trò sinh lý của Canxi trong mô trái
Trong cơ thể thực vật, Canxi không chỉ là một dưỡng chất – mà còn là một thành phần cấu trúc chủ lực, đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển ổn định của mô non và mô trái. Canxi tồn tại trong thành tế bào dưới dạng ion Ca²⁺, nơi nó liên kết với các phân tử pectin tại lớp giữa các tế bào – gọi là middle lamella. Sự hiện diện của Canxi ở đây giống như chất “kết dính”, giúp các tế bào mô trái bám chặt vào nhau, tạo nên độ dẻo dai và đàn hồi cho toàn bộ mô.
Nhờ những liên kết này:
- Mô trái có khả năng chịu được áp lực căng nở khi trái lớn nhanh.
- Cuống trái được gia cố chắc chắn, giảm nguy cơ gãy, rụng sớm.
- Màng tế bào được ổn định, hạn chế hiện tượng vỡ tế bào, rỉ dịch hoặc hoại tử mô.
Khi thiếu Canxi, những liên kết này bị đứt gãy:
- Pectin không được gắn kết chặt, mô trái trở nên rời rạc, dễ tách lớp.
- Màng tế bào yếu → mô dễ bị rách → nứt trái, sượng trái, thối mô đáy.
- Cấu trúc cuống lỏng lẻo → rụng trái sinh lý, dù không có sâu bệnh.
Có thể nói, Canxi chính là nền tảng để “xây tường” cho trái, giúp mô trái giữ vững hình dáng, bảo vệ cấu trúc bên trong và tạo tiền đề cho chất lượng sau thu hoạch. Đó là lý do vì sao dù không tham gia vào quá trình tạo đường hay màu sắc, Canxi vẫn được xem là yếu tố quyết định đến độ chắc – bền – và độ ổn định của nông sản.
3️⃣ Vì sao Canxi lại khó đến được trái?
Một trong những nghịch lý lớn nhất trong canh tác là: Canxi có thể được bón đầy đủ, nhưng trái vẫn bị thiếu. Nguyên nhân không nằm ở lượng phân, mà ở cách Canxi di chuyển bên trong cây – rất khác so với các dưỡng chất khác.
Canxi được vận chuyển chủ yếu qua mạch gỗ (xylem) – hệ thống dẫn nước và khoáng từ rễ lên lá. Tuy nhiên, Canxi không thể di chuyển qua mạch rây (phloem) – nơi vận chuyển đường và dinh dưỡng đến nuôi trái. Điều này đồng nghĩa với việc: Canxi không thể được “chuyển tới” trái theo dòng nội sinh, mà chỉ đến được trái nếu có dòng nước hút mạnh tại vị trí đó. Thế nhưng trong giai đoạn nuôi trái:
- Lá non thoát hơi mạnh → hút nhiều nước → dễ nhận Canxi.
- Trái non thoát hơi rất yếu → dòng hút kém → Canxi khó đi vào.
Thêm vào đó, các yếu tố như:
- Rễ yếu, đất khô → dòng nước bị gián đoạn
- Cạnh tranh với Kali, Magie → Canxi bị “giành đường” hấp thu
- Thời tiết nắng nóng, độ ẩm thấp → thoát hơi nước bị hạn chế
Tất cả khiến trái trở thành nơi “bị bỏ lại” trong quá trình vận chuyển Canxi. Hệ quả là mô trái thiếu Canxi cục bộ, dù các bộ phận khác vẫn phát triển bình thường. Hiểu được điều này giúp lý giải vì sao bổ sung Canxi qua gốc thôi chưa đủ, mà cần có thêm các hình thức như phun lá, kết hợp Bo để hỗ trợ vận chuyển, đặc biệt trong giai đoạn trái đang lớn nhanh nhưng hệ thống dẫn truyền lại không thể chủ động cung cấp Canxi như các chất khác.
4️⃣ Những biểu hiện thiếu Canxi trong giai đoạn nuôi trái
Thiếu Canxi trong giai đoạn nuôi trái thường không biểu hiện rõ trên lá hay đọt, mà xuất hiện trực tiếp trên trái – nơi đang phát triển nhanh và có nhu cầu Canxi cao nhưng lại là vị trí khó hấp thu nhất. Những biểu hiện này thường bị nhầm lẫn với sâu bệnh hoặc hiện tượng thời tiết, khiến nhà vườn xử lý sai hướng.
Các dấu hiệu dễ nhận biết:
- Nứt trái theo chiều dọc hoặc vết rạn trên vỏ: Thường xảy ra sau mưa lớn, tưới mạnh, hoặc giai đoạn tích lũy đường đột ngột. Mô vỏ không đủ đàn hồi → nứt.
- Thối đít trái (blossom-end rot): Xuất hiện rõ ở cà chua, ớt, dưa hấu, thanh long… vùng đáy trái có vết đen mềm, lan rộng. Đây là biểu hiện kinh điển của thiếu Canxi cục bộ.
- Trái méo, lệch hình hoặc không phát triển cân đối: Do mô bên trong phát triển không đều, một phần thiếu Canxi nên tế bào không phân chia đúng cách.
- Rụng trái non (dù cây khỏe): Cuống trái chuyển vàng, mềm, dễ rụng – mô bám trái yếu do thành tế bào thiếu Canxi.
Ngoài ra, một số biểu hiện “âm thầm” khác cũng nên lưu ý:
- Trái chín nhanh nhưng thịt nhão, dễ dập, khó vận chuyển.
- Ruột trái sượng, có xơ hoặc mất nước cục bộ.
- Tỷ lệ trái đạt chất lượng thương phẩm thấp dù cây không bị sâu bệnh rõ rệt.
Những hiện tượng này là chỉ dấu cho thấy: dù cây vẫn phát triển bình thường ở bên ngoài, nhưng mô trái bên trong đang “thiếu nền tảng cấu trúc” – chính là Canxi. Nếu không được can thiệp sớm, thiệt hại có thể kéo dài đến tận khâu thu hoạch và bảo quản.
5️⃣ Bổ sung Canxi đúng cách để giữ trái chắc – ngừa nứt
Sau khi đã hiểu rõ vai trò và những khó khăn trong vận chuyển Canxi đến mô trái, câu hỏi thực tế đặt ra là: làm sao để bổ sung Canxi một cách hiệu quả trong giai đoạn nuôi trái? Việc này không chỉ là “bón thật nhiều”, mà cần lựa chọn đúng dạng, đúng thời điểm và đúng hình thức sử dụng để Canxi đến được nơi cây đang cần nhất.
1. Phun qua lá – giải pháp cấp tốc và cục bộ
Đây là phương pháp hiệu quả để đưa Canxi trực tiếp đến mô trái và cuống trái, nơi hấp thu từ rễ rất hạn chế.
Dạng Canxi phù hợp:
- Canxi Chelate (Ca-EDTA): bền trong pH rộng, ít kết tủa, dễ hấp thu.
- Nano Canxi: thẩm thấu nhanh, tác động trực tiếp vào mô non.
- Kết hợp với Bo để tăng khả năng vận chuyển Canxi đến trái.
Lịch phun khuyến nghị:
- Lần 1: sau đậu trái 5–7 ngày
- Lần 2–3: cách nhau 7–10 ngày/lần
Ưu tiên phun vào sáng sớm hoặc chiều mát, tránh nắng gắt và mưa
2. Bón gốc – duy trì Canxi nền ổn định
- Dù hiệu quả di chuyển đến trái không cao, nhưng Canxi bón gốc giúp nuôi toàn cây và hỗ trợ rễ khỏe mạnh.
- Dạng phù hợp: Canxi Nitrate (Ca(NO₃)₂) – vừa cung cấp Ca²⁺, vừa bổ sung đạm dạng Nitrat.
Chú ý: đất cần đủ ẩm để Canxi có thể di chuyển trong mạch gỗ; đất khô, rễ yếu → Canxi không được hút lên.
3. Những lưu ý kỹ thuật khi bổ sung Canxi
- Không phối trộn Canxi với phân Lân (DAP, MAP), Kali đậm đặc (KCl) hoặc thuốc BVTV có tính kiềm – dễ gây kết tủa, mất tác dụng.
- Khi cần bổ sung cùng lúc nhiều dinh dưỡng, nên luân phiên phun cách ngày hoặc chia buổi sáng – chiều.
- Điều chỉnh pH đất trong khoảng 5.5–6.5 để tăng khả năng hòa tan và hấp thu Canxi.
- Kết hợp bổ sung Amino acid hoặc chất hỗ trợ hấp thu (chitosan, chất điều hòa sinh trưởng nhẹ) để tăng hiệu quả xâm nhập Canxi qua lá.
Việc bổ sung Canxi hiệu quả không chỉ giúp trái không bị rụng hay nứt, mà còn giúp cấu trúc mô bền chắc từ bên trong – tăng khả năng bảo quản, giảm hư hỏng sau thu hoạch, và quan trọng nhất: nâng cao giá trị thương phẩm mà không cần dùng đến các biện pháp cưỡng ép hoặc xử lý hóa học.
Kết luận
Trong toàn bộ chu kỳ sinh trưởng của cây trồng, giai đoạn nuôi trái là thời điểm then chốt để quyết định năng suất, chất lượng và giá trị thương phẩm. Ở giai đoạn này, nếu ví Kali là yếu tố giúp trái lớn nhanh, thì Canxi chính là nền móng để trái lớn bền. Nó không làm trái to thêm, nhưng lại giúp trái không vỡ – không rụng – không bị tổn thương từ bên trong.
Tuy nhiên, do Canxi có đặc tính khó di chuyển và dễ bị ảnh hưởng bởi điều kiện môi trường, việc bổ sung Canxi cần được thực hiện đúng thời điểm, đúng dạng và đúng cách – đặc biệt là kết hợp giữa bón gốc và phun lá, phối hợp Bo để hỗ trợ vận chuyển, và tránh các phản ứng hóa học bất lợi với các dưỡng chất khác.
Hiểu đúng và làm chủ Canxi trong giai đoạn nuôi trái không chỉ giúp nhà vườn hạn chế rủi ro sinh lý như nứt trái, thối đáy, rụng cuống, mà còn tạo ra một lớp nền vững chắc cho chất lượng nông sản, độ bền vận chuyển và khả năng bảo quản sau thu hoạch.
Canxi – nếu dùng đúng – không chỉ giữ trái, mà còn giữ lợi nhuận.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
