Sau khi cây đậu trái, nhiều nhà vườn bắt đầu sử dụng auxin để hỗ trợ giữ trái non – một giải pháp được xem là “cứu cánh” trong giai đoạn cây dễ rụng. Tuy nhiên, auxin không phải là thần dược, và cũng không phải lúc nào dùng cũng đúng.
- Có người dùng auxin ngay khi hoa vừa rụng → cây rụng trái đồng loạt.
- Có người pha auxin liều cao – trái bị dị dạng, cây mất đọt, lệch sinh lý.
- Có người pha auxin chung với Canxi – Bo – thuốc trừ sâu → phản ứng ngược, mất cả lứa trái.
Vậy auxin là gì? Khi nào nên dùng? Dùng bao nhiêu là đủ? Và làm sao để không gây rối nội sinh?
1️⃣ Auxin là gì? Vai trò trong sinh lý giữ trái
Auxin là một nhóm hormone sinh trưởng tự nhiên trong cây, đóng vai trò điều hòa sự phát triển tế bào và giúp duy trì kết nối giữa trái và cây mẹ. Trong sản xuất, auxin thường được sử dụng dưới dạng tổng hợp:
- NAA (Naphthaleneacetic acid)
- 2,4-D (2,4-Dichlorophenoxyacetic acid) (Đã bị cấm sử dụng)
Vai trò chính của auxin trong giữ trái:
- Ổn định nội sinh sau khi hoa thụ tinh – hỗ trợ phôi phát triển
- Kéo dài tế bào ở cuống trái → giúp cuống mềm dẻo hơn, ít bị đứt rụng
- Tăng liên kết mô phôi – vỏ trái → hạn chế phản ứng tự rụng của cây
- Giữ tín hiệu “nuôi dưỡng” ở cuống, giúp trái không bị rơi rụng khi gặp stress nhẹ (nhiệt, nước, gió…)
📌 Hiểu đơn giản: auxin là “hormone dỗ dành” giúp cây giữ lại những trái mà nó đang phân vân bỏ hay giữ. Nhưng auxin chỉ phát huy khi cây đã sẵn sàng nuôi trái, còn nếu dùng sai thời điểm → auxin sẽ trở thành “lực đẩy làm lệch pha” – cây phản ứng ngược lại.
2️⃣ Khi nào NÊN dùng auxin để giữ trái?
Không phải lúc nào cây cũng cần auxin để giữ trái. Việc dùng auxin chỉ nên thực hiện khi cây đã ổn định nội sinh, trái đã hình thành mô phôi tương đối chắc chắn, và các nguyên nhân rụng khác đã được kiểm soát. Dưới đây là những trường hợp điển hình mà auxin có thể phát huy hiệu quả rõ rệt:
Trái đã đậu chắc – bước sang tuần 3–4 sau nở
- Phôi đã ổn định, mô trái bắt đầu phát triển
- Lúc này, auxin giúp kéo dài tế bào cuống trái, tăng liên kết mô giữ
- Dùng trong giai đoạn này ít gây lệch nội sinh, vì cây đã chuyển hoàn toàn sang pha sinh sản
📌 Thời điểm “vàng” để dùng auxin liều thấp giữ trái
Cây khỏe – đã hồi phục sau khi ra hoa
- Lá ổn định, đọt không bung, rễ có hoạt động tốt
- Dinh dưỡng nền (Lân, Kali, Bo, Ca) đã được cung cấp đầy đủ
- Khi đó, auxin chỉ đóng vai trò “tăng thêm tín hiệu giữ” – không tạo sốc sinh lý
📌 Nếu cây còn yếu → auxin dễ làm rối hơn là giữ
Rụng trái xảy ra dù đã bón đầy đủ dinh dưỡng – không do sâu bệnh
- Đã loại trừ các yếu tố như thiếu Bo, Canxi, côn trùng… nhưng trái vẫn rụng rải rác
- Thường gặp khi cây bị sốc thời tiết nhẹ, hoặc khi nội sinh cây không ổn định
📌 Dùng auxin liều thấp để ổn định lại phản ứng giữ trái, giúp cây “cân bằng lại quyết định giữ – bỏ”
Trái có giá trị kinh tế cao – cần giữ tối đa (như sầu riêng, xoài, bưởi…)
- Ở những giống cây ăn trái có tỷ lệ đậu thấp, trái cao giá
- Auxin dùng đúng lúc sẽ giúp tăng tỷ lệ giữ trái thành công, nhất là ở tuần 3–5 sau đậu
📌 Cần phối hợp với dinh dưỡng nền tốt – tránh lạm dụng riêng auxin
Thời tiết bất lợi sau đậu: mưa lớn, gió nóng, lạnh đột ngột
- Những điều kiện này làm cây dễ rối nội sinh → phản ứng rụng trái
- Dùng auxin như một “tấm đệm” sinh lý giúp cây ổn định lại tín hiệu giữ trái
🎯 Auxin không phải là giải pháp khi bạn không biết rụng do đâu – mà là giải pháp cuối khi đã kiểm soát được phần còn lại.
3️⃣ Khi nào KHÔNG nên dùng auxin?
Auxin là con dao hai lưỡi – có thể giúp giữ trái, nhưng cũng có thể khiến trái rụng nhiều hơn, cây kiệt sức, hoặc rối loạn sinh trưởng, nếu dùng không đúng thời điểm hoặc không đúng nền sinh lý. Dưới đây là những trường hợp tuyệt đối nên tránh dùng auxin:
Ngay sau khi hoa vừa đậu (trong tuần 1)
Trái mới hình thành, mô phôi chưa ổn định. Dùng auxin lúc này ép giữ quá sớm, cây chưa sẵn sàng → dễ gây phản ứng ngược có thể dẫn đến:
- Trái rụng hàng loạt
- Cuống thâm, mô trái bị lệch phát triển
- Cây ngưng phát triển tạm thời
📌 Giai đoạn đầu chỉ nên dùng Bo, MKP, amino nhẹ – chưa dùng auxin
Khi cây còn yếu, chưa phục hồi sau giai đoạn ra hoa
Cây chưa có đủ rễ hoạt động, lá mỏng, vàng – đọt không cứng – bộ khung yếu. Auxin lúc này làm tăng “yêu cầu giữ trái” lên cây → vượt quá khả năng → cây bỏ luôn cả trái lẫn sức
📌 Cây cần phục hồi trước, không nên ép giữ bằng auxin
Khi chưa kiểm tra hoặc xử lý các nguyên nhân rụng khác
Trái rụng do:
- Thiếu Bo, Ca, Mg, K
- Mưa kéo dài → úng rễ
- Sâu ăn cuống, bọ trĩ, nấm bệnh
Dùng auxin trong khi gốc rễ của vấn đề chưa xử lý sẽ khiến cây “gồng gánh thêm” → phản tác dụng
📌 Auxin giữ tín hiệu, nhưng không thay thế cho dinh dưỡng hoặc phòng bệnh
Khi trộn auxin với các chất không tương thích
Auxin không bền trong dung dịch có:
- Canxi, Bo ở nồng độ cao
- Thuốc bảo vệ thực vật gốc đồng, lưu huỳnh, dầu
- pH quá kiềm (>7.5)
Phản ứng hóa học có thể:
- Làm giảm hiệu lực auxin
- Gây cháy mô trái – thậm chí kích rụng mạnh hơn
📌 Phun riêng auxin – không nên trộn nếu không có hướng dẫn rõ từ nhà sản xuất
Lạm dụng auxin quá liều – hoặc phun nhiều lần liên tiếp
- Liều cao làm trái dị dạng, lệch phát triển
- Phun lặp lại không cách đủ ngày → cây “bị ép giữ” liên tục → rối hormone – thậm chí “vô sinh” ở lứa tiếp theo
📌 Dùng auxin là can thiệp sâu vào sinh lý – chỉ dùng đúng lúc, đúng liều, đúng tần suất. Biết khi nào KHÔNG dùng auxin quan trọng không kém gì biết khi nào NÊN dùng.
4️⃣ Cách sử dụng auxin đúng – hiệu quả mà không gây lệch sinh lý
Auxin không phải là “thuốc chống rụng” đơn thuần, mà là một hormone điều tiết sinh trưởng. Vì vậy, cách sử dụng phải tinh tế và có chiến lược, tránh “phun theo thói quen” gây phản tác dụng. Dưới đây là những nguyên tắc quan trọng:
Chọn loại auxin phù hợp
NAA (1-Naphthaleneacetic acid):
- Loại phổ biến, dễ phối, hiệu lực giữ trái ổn định
- Phù hợp cho đa số cây ăn trái
Liều lượng khuyến cáo
- NAA: 5–10 ppm/lít nước (tùy giai đoạn và tình trạng cây)
- Thường tương đương 0.5–1 ml/10 lít nước, tùy nồng độ sản phẩm
- Không phun quá 2 lần/lứa trái, khoảng cách mỗi lần tối thiểu 5–7 ngày
📌 Liều cao không làm trái giữ tốt hơn – chỉ làm cây rối nhanh hơn
Thời điểm phun tốt nhất
Tuần 3–4 sau đậu – khi trái đã hình thành mô ổn định
Cây phải:
- Đã phục hồi sau ra hoa
- Rễ hoạt động tốt
- Lá khỏe, đọt đứng
- Phun vào sáng sớm hoặc chiều mát, tránh nắng gắt – sát mưa
📌 Không phun auxin vào giai đoạn đầu đậu (tuần 1–2)
Phối hợp an toàn
Có thể phối với:
- Amino acid
- Đường hữu cơ (sorbitol, maltose…)
- Kali sulfate (K₂SO₄)
Tránh phối với:
- Bo, Canxi, Mg liều cao
- Thuốc trừ sâu, gốc đồng, dầu khoáng
- Các hỗn hợp có pH kiềm (>7.5)
📌 Nếu cần phối hợp: kiểm tra nhỏ trước 1–2 bình, sau đó mới phun đại trà
Kỹ thuật phun
- Dùng vòi phun sương – không phun áp lực mạnh
- Phun đều lên tán, tập trung vùng có trái non – không để đọng nước ở chồi non
- Tuyệt đối không phun auxin lên hoa còn sót lại hoặc trái quá nhỏ (vừa rụng cánh)
🎯 Auxin nếu dùng đúng, chỉ cần một lần cũng đủ giữ – nếu dùng sai, nhiều lần cũng vô ích.
5️⃣ Kết luận: Auxin – Giữ trái bằng hiểu biết, không phải bằng liều lượng
Auxin, cụ thể là NAA, là một công cụ hữu ích trong kỹ thuật giữ trái – nếu bạn hiểu đúng bản chất và sinh lý cây.
- Dùng đúng thời điểm – cây giữ trái tốt, nuôi trái khỏe.
- Dùng sai thời điểm – cây rối nội sinh, rụng còn nhiều hơn ban đầu.
Auxin không phải thuốc chữa mọi loại rụng, và càng không phải giải pháp duy nhất. Nó chỉ phát huy tác dụng khi:
- Cây đủ nội lực
- Dinh dưỡng nền đã được bổ sung
- Các nguyên nhân khác (sâu bệnh, thiếu vi lượng, stress rễ…) đã được kiểm soát
Giữ trái không nằm ở việc ép cây – mà nằm ở việc giúp cây sẵn sàng giữ. Auxin chỉ nên là bước cuối trong chuỗi chăm sóc trái non, khi bạn đã đảm bảo cây đủ sức – đủ dưỡng – đủ điều kiện.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
