Azadirachtin – Hoạt chất thảo mộc từ cây Neem, ức chế sinh trưởng sâu hại tự nhiên

Azadirachtin
27
Th3

Azadirachtin là một hợp chất tự nhiên được chiết xuất từ hạt cây Neem (Azadirachta indica) – loài cây bản địa tại Ấn Độ và khu vực Đông Nam Á. Khác với thuốc hóa học thông thường, Azadirachtin không giết sâu ngay lập tức mà gây rối loạn nội tiết, ức chế sinh trưởng và làm sâu hại ngừng ăn, lột xác thất bại. Với cơ chế độc đáo, phổ tác dụng rộng và độ an toàn cao, Azadirachtin được xem là giải pháp sinh học bền vững, được sử dụng rộng rãi trong nông nghiệp hữu cơ và IPM (quản lý dịch hại tổng hợp).

1️⃣ Giới thiệu hoạt chất và nhóm sinh học

Azadirachtin là một limonoid – hoạt chất sinh học chính trong chiết xuất từ hạt cây Neem. Nó thuộc nhóm thuốc sinh học – nguồn gốc thực vật, không tồn dư và không gây ảnh hưởng xấu đến môi trường.

  • Nguồn gốc: Chiết xuất từ cây Neem (Meliaceae)
  • Dạng tác động: Vị độc, ức chế sinh trưởng, khử động lực ăn mồi
  • Tác dụng gián tiếp: Không gây chết tức thì, nhưng làm sâu suy kiệt và chết sau vài ngày
  • Độ an toàn: Không độc với người, vật nuôi, thiên địch, vi sinh vật có lợi

📌 Ngoài Azadirachtin, chiết xuất Neem còn chứa các hợp chất hỗ trợ như Salannin, Nimbin… có tác dụng xua đuổi côn trùng.

2️⃣ Cơ chế tác động

Azadirachtin không giết côn trùng ngay mà tác động sâu xa lên hệ nội tiết:

  • Ức chế hormone lột xác (ecdysone) → khiến sâu không thể lột xác và phát triển bình thường.
  • Gây chán ăn, ngừng ăn tạm thời → giảm tốc độ gây hại.
  • Làm giảm khả năng sinh sản của côn trùng trưởng thành → cắt đứt vòng đời sâu hại.
  • Có tác dụng xua đuổi và làm rối loạn tập tính sống của côn trùng.

💡 Tác động chậm hơn so với thuốc hóa học, nhưng hiệu quả ổn định và thân thiện môi trường.



3️⃣ Phổ tác dụng – Các loài sâu hại bị kiểm soát hiệu quả

Azadirachtin có phổ tác dụng rộng trên nhiều nhóm sâu và côn trùng hại:

  • Sâu tơ, sâu xanh, sâu khoang, sâu cuốn lá
  • Bọ trĩ (Thrips spp.) – hiệu quả giai đoạn sớm
  •  Rệp sáp, rệp muội, rệp bông
  • Ruồi đục trái, ruồi vàng, côn trùng chích hút
  • Bọ xít, bọ nhảy, bọ phấn trắng
  • Sâu đục quả, sâu đục thân non – hỗ trợ ngăn phát triển

4️⃣ Cây trồng phù hợp

Azadirachtin thích hợp sử dụng trên nhiều loại cây trồng có giá trị kinh tế cao:

  • Rau màu: cải, cà chua, ớt, dưa leo, bí đỏ, đậu
  • Cây ăn trái: sầu riêng, xoài, cam, chanh, ổi, mận
  • Cây công nghiệp: chè, hồ tiêu, bông, cà phê
  • Hoa kiểng: hoa hồng, cúc, đồng tiền, dạ yến thảo
  • Lúa: có thể sử dụng hỗ trợ kiểm soát rầy, sâu cuốn lá

📌 Được chứng nhận phù hợp với nông nghiệp hữu cơ (OMRI, USDA Organic) và các tiêu chuẩn GAP.

5️⃣ Thời điểm sử dụng hiệu quả nhất

Azadirachtin phát huy hiệu quả tối đa khi được sử dụng:

  • Trước hoặc ngay khi sâu hại mới xuất hiện – giai đoạn sâu còn non, nhạy cảm với ức chế hormone.
  • Dùng định kỳ trong giai đoạn cây ra đọt non, ra hoa, nuôi trái – khi côn trùng chích hút và sâu hại thường phát triển mạnh.
  • Trong các chương trình IPM hoặc nông nghiệp hữu cơ, Azadirachtin có thể phun luân phiên để giảm áp lực dịch hại.

💡 Thời điểm phun lý tưởng: sáng sớm hoặc chiều mát, tránh nắng gắt và mưa lớn.



6️⃣ Lưu ý khi sử dụng

  • Không sử dụng quá liều – vì thuốc tác động sinh lý, tăng liều không giúp sâu chết nhanh hơn.
  • Do tác động chậm, không phù hợp để xử lý sâu hại khi mật số đã cao.
  • Nên phun lặp lại 5–7 ngày/lần để duy trì hiệu lực, đặc biệt trong điều kiện thời tiết ẩm ướt.
  • Một số chế phẩm Azadirachtin có mùi hăng đặc trưng từ Neem, cần tránh phun gần thời điểm thu hoạch.

7️⃣ Một số sản phẩm thương mại phổ biến tại Việt Nam

Azadirachtin hiện có mặt trong nhiều sản phẩm nhập khẩu và nội địa chất lượng:

  • Neemix 4.5 – Certis (Hoa Kỳ)
  • EcoNeem – Australia (được OMRI chứng nhận hữu cơ)
  • Aztron 10EC – sản phẩm nội địa dạng đậm đặc
  • Rynax Neem 10EC – dùng phổ biến trên rau màu và cây ăn trái
  • BioNeem, Neemgold, Neema – các chế phẩm Neem dầu hoặc cô đặc, đa dụng

📌 Dạng phổ biến: EC (nhũ dầu), SL (dung dịch), WP (bột hòa tan) – dùng được cho bình tay, bình điện và drone.

8️⃣ Gợi ý luân phiên để tránh kháng thuốc và tăng hiệu quả

Azadirachtin nên được kết hợp hoặc luân phiên với các hoạt chất khác để tăng hiệu quả và giảm nguy cơ kháng:

  • Spinosad, Emamectin benzoate – tăng tốc độ hạ mật số sâu
  • Bt (Bacillus thuringiensis) – kiểm soát sâu tơ, sâu xanh ở giai đoạn non
  • Beauveria bassiana, Metarhizium anisopliae – kết hợp diệt sâu và trứng
  • Neem oil nguyên chất – phối hợp để tăng cường tác động xua đuổi, làm mềm vỏ trứng

💡 Có thể kết hợp với khoáng vi lượng hoặc thảo mộc lên men, tạo hỗn hợp phòng trừ sâu tổng hợp sinh học.

 

⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:

Đức Nghĩa

zalo-icon
phone-icon