Trong quá trình sinh trưởng, cây bắp thường xuyên bị tấn công bởi nhiều loại bệnh hại, ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và chất lượng hạt. Hiểu rõ đặc điểm, tác hại và cách nhận diện các loại bệnh ở cây bắp là vô cùng cần thiết để có biện pháp phòng trừ hiệu quả, bảo vệ mùa màng và gia tăng lợi nhuận cho người nông dân. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn những thông tin chi tiết về các loại bệnh ở cây bắp phổ biến, bao gồm đặc điểm, tác hại và cách nhận diện, từ đó giúp bạn chủ động trong công tác phòng trừ và bảo vệ cây trồng.
Bệnh thối rễ cây bắp do nấm Rhizoctonia solani
Đặc điểm:
- Bệnh do nấm Rhizoctonia solani gây ra, thường gặp ở nhiều loại cây trồng, bao gồm cả cây bắp.
- Nấm xâm nhập vào rễ cây qua các vết thương, sau đó tấn công và phá hủy hệ thống rễ.
- Nấm phát triển mạnh trong điều kiện đất ẩm ướt, nhiệt độ cao và pH thấp.
Triệu chứng:
- Rễ cây bị thối nhũn, chuyển màu nâu đen.
- Cây còi cọc, phát triển yếu, dễ bị ngã đổ.
- Lá cây vàng úa, héo rũ.
- Năng suất và chất lượng bắp giảm sút.
Tác hại:
- Hệ thống rễ bị thối rữa khiến cây không thể hấp thu đầy đủ nước và dinh dưỡng, ảnh hưởng đến sự phát triển của cây.
- Cây dễ bị ngã đổ, nhất là trong điều kiện thời tiết mưa gió.
- Năng suất và chất lượng bắp giảm sút do cây không được cung cấp đủ dinh dưỡng.
- Trong trường hợp nặng, cây có thể chết.
Bệnh đốm lá trên cây bắp
Đặc điểm:
- Bệnh đốm lá trên cây bắp (ngô) do nhiều loại nấm khác nhau gây ra, phổ biến nhất là nấm Helminthosporium turcicum và Cercospora zeae-maydis.
- Bệnh có thể phát sinh ở mọi giai đoạn sinh trưởng của cây, nhưng thường gặp nhiều nhất ở giai đoạn từ sau khi trổ cờ đến khi bắp chín.
- Nấm xâm nhập vào lá qua các vết thương hoặc qua lỗ thở của lá, sau đó phát triển và gây hại.
- Bệnh phát triển mạnh trong điều kiện ẩm ướt, mưa nhiều và nhiệt độ cao.
Triệu chứng:
- Trên lá xuất hiện các đốm màu nâu, vàng hoặc xám, kích thước và hình dạng của các đốm có thể thay đổi tùy theo loại nấm gây bệnh.
- Các đốm bệnh có thể lan rộng và hợp lại thành mảng lớn, làm rách lá.
- Lá bị bệnh có thể chuyển sang màu vàng úa và rụng sớm.
Tác hại:
- Bệnh đốm lá ảnh hưởng đến diện tích quang hợp của cây, làm giảm khả năng quang hợp và sinh trưởng của cây.
- Năng suất và chất lượng bắp giảm sút do cây không được cung cấp đủ dinh dưỡng.
- Trong trường hợp nặng, cây có thể chết.
Bệnh héo lá trên cây bắp
Đặc điểm:
- Bệnh héo lá trên cây bắp (ngô) do vi khuẩn Xanthomonas campestris pv. holmesii gây ra.
- Vi khuẩn xâm nhập vào lá qua các lỗ thở hoặc qua các vết thương trên lá, sau đó phát triển và gây hại.
- Bệnh phát triển mạnh trong điều kiện ẩm ướt, mưa nhiều và nhiệt độ cao.
Triệu chứng:
- Bệnh thường xuất hiện ở giai đoạn sau khi trổ cờ.
- Lá bị bệnh có triệu chứng héo úa từ mép lá vào trong, sau đó chuyển màu vàng và chết.
- Vết bệnh có thể lan rộng và bao phủ toàn bộ lá.
- Lá bị bệnh có thể rụng sớm.
Tác hại:
- Bệnh héo lá ảnh hưởng đến diện tích quang hợp của cây, làm giảm khả năng quang hợp và sinh trưởng của cây.
- Năng suất và chất lượng bắp giảm sút do cây không được cung cấp đủ dinh dưỡng.
- Trong trường hợp nặng, cây có thể chết.
Bệnh đốm bắp (Diplodia maydis)
Đặc điểm:
- Bệnh đốm bắp do nấm Diplodia maydis gây ra, thường gặp ở các vùng trồng ngô có khí hậu nóng ẩm.
- Nấm xâm nhập vào bắp qua các vết thương hoặc qua vòi nhụy, sau đó phát triển và gây hại.
- Bệnh có thể phát sinh ở mọi giai đoạn sinh trưởng của bắp, nhưng thường gặp nhiều nhất ở giai đoạn bắp non và bắp già.
Triệu chứng:
- Trên vỏ bắp xuất hiện các đốm màu nâu hoặc đen, kích thước và hình dạng của các đốm có thể thay đổi tùy theo thời gian nhiễm bệnh.
- Vết bệnh có thể lan rộng và bao phủ toàn bộ vỏ bắp.
- Hạt bắp bên trong bị thối, có màu nâu đen và có mùi mốc.
- Bắp bị bệnh không thể sử dụng làm thực phẩm hoặc thức ăn gia súc.
Tác hại:
- Bệnh đốm bắp làm giảm chất lượng hạt, ảnh hưởng đến giá trị sử dụng.
- Năng suất bắp giảm sút do một số hạt bị thối và không thể thu hoạch.
- Gây thiệt hại kinh tế cho người trồng bắp.
Bệnh rỉ sét trên cây bắp
Đặc điểm:
- Bệnh rỉ sét trên cây bắp (ngô) do nấm Puccinia sorghi gây ra, là một trong những bệnh phổ biến và nguy hiểm nhất đối với cây bắp.
- Nấm xâm nhập vào lá qua các lỗ thở hoặc qua các vết thương trên lá, sau đó phát triển và gây hại.
- Bệnh phát triển mạnh trong điều kiện ẩm ướt, mưa nhiều và nhiệt độ cao.
Triệu chứng:
- Bệnh thường xuất hiện ở giai đoạn sau khi trổ cờ.
- Trên lá xuất hiện các đốm màu nâu hoặc vàng, kích thước và hình dạng của các đốm có thể thay đổi tùy theo thời gian nhiễm bệnh.
- Các đốm bệnh có thể lan rộng và bao phủ toàn bộ lá.
- Ở mặt dưới lá, tại vị trí các đốm bệnh, thường xuất hiện các u sần nhỏ chứa bào tử nấm màu nâu đỏ.
- Lá bị bệnh có thể chuyển sang màu vàng úa và rụng sớm.
Tác hại:
- Bệnh rỉ sét ảnh hưởng đến diện tích quang hợp của cây, làm giảm khả năng quang hợp và sinh trưởng của cây.
- Năng suất và chất lượng bắp giảm sút do cây không được cung cấp đủ dinh dưỡng.
- Trong trường hợp nặng, cây có thể chết.
Bệnh khô vằn
Đặc điểm:
- Bệnh khô vằn trên cây bắp (ngô) do nấm Cercospora zeae-maydis gây ra, là một trong những bệnh phổ biến và nguy hiểm nhất đối với cây bắp.
- Nấm xâm nhập vào lá qua các lỗ thở hoặc qua các vết thương trên lá, sau đó phát triển và gây hại.
- Bệnh phát triển mạnh trong điều kiện ẩm ướt, mưa nhiều và nhiệt độ cao.
Triệu chứng:
- Bệnh có thể xuất hiện ở mọi giai đoạn sinh trưởng của cây, nhưng thường gặp nhiều nhất ở giai đoạn từ sau khi trổ cờ đến khi bắp chín.
- Trên lá xuất hiện các vệt màu nâu xám, hình dạng và kích thước của các vệt có thể thay đổi tùy theo thời gian nhiễm bệnh.
- Các vệt bệnh có thể lan rộng và bao phủ toàn bộ lá.
- Lá bị bệnh có thể chuyển sang màu vàng úa và rụng sớm.
Tác hại:
- Bệnh khô vằn ảnh hưởng đến diện tích quang hợp của cây, làm giảm khả năng quang hợp và sinh trưởng của cây.
- Năng suất và chất lượng bắp giảm sút do cây không được cung cấp đủ dinh dưỡng.
- Trong trường hợp nặng, cây có thể chết.
Bệnh than đen (bắp ung thư)
Đặc điểm:
- Bệnh phấn đen trên cây bắp (ngô) do nấm Ustilago maydis gây ra, là một bệnh nguy hiểm ảnh hưởng đến chất lượng bắp.
- Nấm xâm nhập vào cây qua các vết thương hoặc qua vòi nhụy, sau đó phát triển và gây hại.
- Bệnh có thể phát sinh ở mọi giai đoạn sinh trưởng của bắp, nhưng thường gặp nhiều nhất ở giai đoạn từ sau khi trổ cờ đến khi bắp chín.
Triệu chứng:
- Trên bắp xuất hiện các khối u sần màu đen, kích thước và hình dạng có thể thay đổi tùy theo thời gian nhiễm bệnh.
- Bên trong các khối u sần chứa đầy bào tử nấm màu đen.
- Vỏ bắp bị rách nứt tại vị trí các khối u sần.
- Hạt bắp bên trong bị thối rữa, có màu nâu đen và mùi hôi.
Tác hại:
- Bệnh phấn đen làm giảm chất lượng hạt bắp, ảnh hưởng đến giá trị sử dụng.
- Bắp bị bệnh không thể sử dụng làm thực phẩm hoặc thức ăn gia súc.
- Năng suất bắp giảm sút do một số hạt bị thối và không thể thu hoạch.
- Gây thiệt hại kinh tế cho người trồng bắp.
Bệnh chết nhanh
Đặc điểm:
- Bệnh chết nhanh trên cây bắp (ngô) do vi khuẩn Erwinia carotovora subsp. zeae gây ra, là một bệnh nguy hiểm có thể gây hại nặng cho cây bắp.
- Vi khuẩn xâm nhập vào cây qua các vết thương hoặc qua lỗ thở của lá, sau đó phát triển và gây hại.
- Bệnh có thể phát sinh ở mọi giai đoạn sinh trưởng của cây, nhưng thường gặp nhiều nhất ở giai đoạn từ sau khi trổ cờ đến khi bắp chín.
Triệu chứng:
- Bệnh thường xuất hiện đột ngột và gây hại nhanh chóng.
- Lá bắp héo úa nhanh chóng, bắt đầu từ ngọn lá và lan dần xuống gốc.
- Lá héo úa có màu vàng úa hoặc nâu, sau đó chuyển sang màu đen và rụng.
- Thân cây có thể bị thối nhũn và chảy nước màu vàng.
- Cây bị bệnh có thể chết đột ngột chỉ trong vài ngày.
Tác hại:
- Bệnh chết nhanh có thể gây hại nặng cho cây bắp, làm giảm năng suất và chất lượng bắp.
- Trong trường hợp nặng, bệnh có thể làm chết cả ruộng bắp.
- Gây thiệt hại kinh tế lớn cho người trồng bắp.
Biện pháp chung để phòng ngừa các bệnh ở cây bắp
Để bảo vệ mùa màng bắp và nâng cao năng suất, chất lượng, bà con nông dân nên áp dụng các biện pháp chung sau đây để phòng ngừa các bệnh thường gặp trên cây bắp:
- Sử dụng giống chống bệnh: Lựa chọn giống bắp có khả năng chống chịu tốt với các bệnh phổ biến trong khu vực. Nên mua giống tại các cửa hàng uy tín, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.
- Chọn đất trồng và thời vụ gieo trồng hợp lý: Chọn đất tơi xốp, thoát nước tốt, có độ pH phù hợp cho cây bắp phát triển. Gieo trồng đúng thời vụ, tránh gieo trồng vào mùa mưa ẩm hoặc mùa nắng hạn gay gắt.
- Xử lý hạt giống trước khi gieo: Phơi hạt giống dưới ánh nắng nhẹ để kích thích hạt nảy mầm. Ngâm hạt giống trong dung dịch thuốc trừ nấm để phòng trừ bệnh.
- Trồng mật độ hợp lý: Trồng mật độ hợp lý để tạo điều kiện thông thoáng cho cây phát triển, hạn chế ẩm ướt, lây lan bệnh. Có thể áp dụng biện pháp luân canh cây trồng để hạn chế mầm bệnh tồn dư trong đất.
- Bón phân cân đối, hợp lý: Bón phân cân đối, hợp lý theo từng giai đoạn phát triển của cây, tránh bón thừa đạm, tạo điều kiện cho nấm bệnh phát triển. Nên sử dụng phân bón hữu cơ kết hợp với phân bón hóa học để nâng cao sức đề kháng cho cây
- Tưới nước hợp lý: Tưới nước cho cây vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát, tránh tưới nước vào buổi trưa nắng nóng. Tưới nước vừa đủ ẩm, không nên tưới quá nhiều gây ngập úng, tạo điều kiện cho nấm bệnh phát triển.
- Làm cỏ, vun xới thường xuyên: Loại bỏ cỏ dại cạnh gốc cây để hạn chế sự cạnh tranh dinh dưỡng và giảm nguy cơ lây lan bệnh. Vun xới đất quanh gốc cây để tạo độ thông thoáng, giúp bộ rễ phát triển tốt hơn.
- Thu hoạch đúng thời điểm: Thu hoạch bắp đúng thời điểm khi hạt bắp đã chín già, vỏ bắp chuyển sang màu vàng nâu. Sau khi thu hoạch, cần thu dọn tàn dư cây bắp và tiêu hủy để hạn chế mầm bệnh lây lan sang vụ sau.
- Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật khi cần thiết: Khi phát hiện các dấu hiệu bệnh trên cây, cần sử dụng thuốc bảo vệ thực vật phù hợp theo hướng dẫn của cán bộ bảo vệ thực vật. Nên sử dụng thuốc bảo vệ thực vật có nguồn gốc sinh học để hạn chế tác động đến môi trường và sức khỏe con người.
- Phun thuốc Bayfidan 250EC, Score 250ND, Dithan M45-80WP, 7 -10 ngày trước và sau khi trổ cờ
Kiểm dịch chặt chẽ nguồn bệnh trên hạt giống - Kết hợp thuốc Mapy 48EC, Vibaba 10H, 40EC, Forsan 50 EC, trừ sâu đục thân, đục trái
- Xử lý hạt giống: Thiram (TMTD), Zineb 80WP, Iprodione (Rovral 50WP) 0,2%
- Phun thuốc vào thời kỳ cây nhỏ (3 – 4 lá, 7 – 8 lá và trước trổ cờ): Tilt super 300EC, Antracol 70WP, Score 250ND, Dithane M-45, Daconil 500SC.
- Phun thuốc Bayfidan 250EC, Score 250ND, Dithan M45-80WP, 7 -10 ngày trước và sau khi trổ cờ
- Thường xuyên quan sát và theo dõi tình trạng cây trồng: Thường xuyên quan sát và theo dõi tình trạng cây trồng để phát hiện sớm các dấu hiệu bệnh. Có biện pháp phòng trừ kịp thời để hạn chế sự lây lan và ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng bắp.
Ngoài ra, bà con nông dân cũng nên học hỏi thêm các kiến thức về phòng trừ dịch hại cây trồng để áp dụng hiệu quả hơn trong thực tế sản xuất.
Như vậy, bài viết đã trình bày những thông tin chi tiết về các loại bệnh phổ biến trên cây bắp, bao gồm đặc điểm, tác hại và cách nhận diện. Việc nắm vững những kiến thức này đóng vai trò quan trọng trong việc phòng trừ hiệu quả các loại bệnh hại, bảo vệ mùa màng và gia tăng năng suất cây bắp.
Ngoài ra, bên cạnh các biện pháp phòng trừ nêu trên, việc áp dụng các kỹ thuật canh tác hợp lý, sử dụng giống kháng bệnh và tuân thủ các nguyên tắc bảo vệ thực vật cũng góp phần đáng kể vào việc hạn chế tối đa tác hại của các loại bệnh trên cây bắp.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
- Shopee: https://shopee.vn/shop/87096923
