Khi nói đến Bo, nhiều người nghĩ đơn giản rằng: “Bón Bo để cây đậu trái tốt hơn.” Điều đó đúng – nhưng chỉ là một phần nhỏ trong bức tranh lớn mà vi lượng Bo đảm nhận trong đời sống cây trồng. Bo không chỉ tham gia vào quá trình thụ phấn – đậu trái, mà còn ảnh hưởng đến sự hình thành tế bào, phát triển rễ, vận chuyển đường và cấu trúc mô cây.
Nói cách khác, Bo không chỉ “góp mặt” trong giai đoạn cây ra hoa – mà đồng hành với cây từ lúc đâm chồi, bén rễ cho đến khi trái chín trên cành.
Để sử dụng Bo hiệu quả – đúng liều, đúng thời điểm, điều quan trọng là phải hiểu rõ Bo tác động đến sinh lý cây trồng như thế nào?
Đó chính là nội dung chúng ta sẽ cùng khám phá trong bài viết này.
1️⃣ Bo và quá trình phân chia tế bào – hình thành mô non
Mọi sự phát triển của cây – từ rễ, thân, lá, chồi non – đều bắt đầu từ quá trình phân chia tế bào. Và trong quá trình này, Bo đóng vai trò như một “chất kết nối” giúp các tế bào mới được hình thành ổn định và bền vững. Bo là thành phần quan trọng trong màng tế bào và chất nền giữa các tế bào, giúp liên kết các tế bào lại với nhau và duy trì tính toàn vẹn của mô thực vật. Khi Bo đầy đủ, cây:
- Phát triển chồi non mạnh mẽ
- Mô phân sinh (đỉnh ngọn, chồi nách, đầu rễ…) hoạt động liên tục
- Tái sinh tốt sau cắt tỉa, sau stress
Ngược lại, khi thiếu Bo:
- Mô non bị tổn thương, hoại tử
- Đọt non khô ngọn, cây mất đỉnh sinh trưởng
- Các mô phân sinh bị rối loạn → cây lùn, chậm phát triển hoặc dị dạng
Đây là lý do vì sao Bo không chỉ quan trọng ở giai đoạn sinh sản, mà rất cần thiết ngay từ lúc cây bắt đầu hình thành hệ thống thân – rễ – tán.
2️⃣ Bo và cấu trúc thành tế bào – tăng độ bền mô
Thành tế bào giống như “bức tường” bao quanh mỗi tế bào thực vật, giữ cho cây đứng vững, mô chắc khỏe và các cơ quan không bị sụp đổ khi gặp áp lực từ môi trường. Bo là yếu tố gắn kết các phân tử pectin trong thành tế bào, giúp tạo nên mạng lưới vững chắc và đàn hồi, đặc biệt ở các mô non như:
- Đọt lá, cành non
- Cuống hoa, cuống trái
- Vỏ trái, lớp tế bào ngoài cùng của rễ
Khi cây được cung cấp đầy đủ Bo:
- Thành tế bào dày hơn, bền hơn
- Mô mềm có độ dẻo dai tốt hơn
- Tế bào ít bị rách – tổn thương do gió, nắng, sâu bệnh
Ngược lại, nếu thiếu Bo:
- Thành tế bào yếu, dễ rạn nứt → trái dễ nứt vỏ, lá non dễ gãy
- Mô dễ nhiễm bệnh – đặc biệt là tại các vết thương cơ giới (cắt tỉa, va đập…)
- Cuống hoa, cuống trái dễ rụng khi có va chạm nhẹ hoặc thiếu nước tạm thời
👉 Đây là lý do tại sao nhiều nhà vườn bón đủ Canxi mà trái vẫn nứt – vì thiếu Bo, Canxi không được gắn chặt vào mô.
3️⃣ Bo và sự phát triển của bộ rễ
Bộ rễ là “đầu mối tiếp xúc” giữa cây và đất – nơi hấp thu nước, dinh dưỡng và giữ vững cây trước gió mưa. Để rễ phát triển tốt, không chỉ cần Canxi – Phốt pho – Axit amin, mà còn rất cần Bo, dù chỉ với một lượng nhỏ. Bo tham gia vào quá trình phân hóa mô rễ, hình thành rễ tơ và kích thích sự tăng trưởng của tế bào tại đầu rễ. Cây có đủ Bo sẽ:
- Ra rễ mới mạnh mẽ sau khi trồng hoặc cắt tỉa
- Rễ tơ trắng khỏe, lan rộng – tăng diện tích tiếp xúc với đất
- Tăng hấp thu dưỡng chất, đặc biệt là các nguyên tố khó di động như Ca, Zn
Khi thiếu Bo:
- Rễ chính bị phình ra, dị dạng hoặc hoại tử ở đầu
- Giảm khả năng hút nước và phân → cây chậm lớn dù đất có đủ dinh dưỡng
- Rễ dễ nhiễm nấm, vi khuẩn do mô rễ yếu – thiếu liên kết nội mô
📌 Đặc biệt quan trọng khi:
- Trồng mới cây ăn trái
- Giâm cành, trồng lại sau gốc ghép
- Cây vừa phục hồi sau đợt bệnh nặng, tuyến trùng, ngập úng
4️⃣ Bo trong quá trình thụ phấn – đậu trái
Đây là giai đoạn mẫn cảm và quan trọng bậc nhất trong chu kỳ sinh trưởng của cây trồng. Dù cây có hoa to, nở đều, bộ lá xanh tốt… nhưng nếu thụ phấn thất bại – hoa vẫn rụng trắng, trái không hình thành. Và Bo chính là vi lượng điều phối cả quá trình đó.
✅ Bo giúp hình thành hạt phấn khỏe
- Bo là yếu tố cần thiết để phấn hoa phát triển đầy đủ, đảm bảo khả năng sống và bám dính tốt lên đầu nhụy.
- Nếu thiếu Bo: hạt phấn kém chất lượng, dễ chết – không thể thực hiện thụ tinh.
✅ Bo hỗ trợ phát triển ống phấn – dẫn đường cho thụ tinh
- Sau khi bám lên đầu nhụy, hạt phấn phải phát triển thành ống phấn để đưa nhân giao tử đực xuống kết hợp với noãn.
- Bo giúp ống phấn phát triển dài, bền, không bị gãy giữa chừng – tạo điều kiện cho quá trình thụ tinh diễn ra hoàn chỉnh.
✅ Thiếu Bo – thụ phấn thất bại – hoa rụng hàng loạt
- Dù nhìn ngoài hoa vẫn nở bình thường, nhưng nếu thiếu Bo, thụ phấn không xảy ra hoặc ống phấn chết sớm → cây tự rụng hoa.
- Hiện tượng này phổ biến ở: sầu riêng, xoài, nhãn, cam quýt, cà chua…
📌 Lưu ý: Giai đoạn ra nụ – bung nụ – nở hoa là thời điểm cây cần Bo cao nhất trong suốt chu kỳ. Thiếu Bo trong giai đoạn này → vụ mùa thất bại dù chăm sóc kỹ đến đâu.
5️⃣ Bo hỗ trợ vận chuyển đường và nuôi trái
Sau khi quá trình thụ phấn – đậu trái hoàn tất, cây bắt đầu bước vào giai đoạn nuôi trái non. Đây là lúc cây cần huy động nhiều năng lượng – chủ yếu từ đường (carbohydrate) sản sinh ở lá và chuyển về trái. Và Bo chính là chất hỗ trợ vận chuyển đường hiệu quả nhất trong cơ thể thực vật.
✅ Bo kích hoạt enzyme giúp chuyển đường từ lá về trái
- Bo có vai trò kích hoạt các enzyme liên quan đến vận chuyển và chuyển hóa đường sucrose, glucose từ lá đến các cơ quan cần nuôi dưỡng – đặc biệt là trái non.
- Nếu không có Bo, quá trình này bị gián đoạn → trái thiếu dinh dưỡng, phát triển kém hoặc rụng.
✅ Giữ trái – nuôi trái: Bo là yếu tố giữ cuống và cân bằng sinh lý
- Bo giúp củng cố thành tế bào ở cuống trái, duy trì dòng chảy dinh dưỡng ổn định.
- Nếu thiếu Bo, cuống trái yếu → trái dễ rụng sinh lý, nhất là khi thời tiết thay đổi, thiếu nước hoặc thiếu Kali.
✅ Trái phát triển đều – ít bị méo mó, dị dạng
- Nhờ có Bo, quá trình vận chuyển đường được duy trì trơn tru, mô trái được nuôi đều từ cuống đến đỉnh.
- Thiếu Bo → mô phát triển không đồng đều → trái bị lép đầu, sẹo lõm, nứt vỏ hoặc biến dạng.
📌 Đặc biệt với các cây ăn trái có thời gian nuôi trái dài như: sầu riêng, xoài, cam, nhãn, bơ…, việc thiếu Bo ở giữa vụ sẽ ảnh hưởng rõ rệt đến chất lượng và hình dạng trái khi thu hoạch.
6️⃣ Bo tham gia vào tổng hợp lignin – tăng cứng mô gỗ
Lignin là hợp chất tạo nên độ cứng, độ bền cơ học cho mô gỗ trong cây trồng. Nó là thành phần chính cấu tạo nên thành mạch dẫn và mô nâng đỡ, giúp cây đứng vững, cành không gãy khi mang trái nặng. Và ít ai biết rằng: Bo chính là một nhân tố không thể thiếu trong quá trình tổng hợp lignin.
✅ Bo kích hoạt quá trình hóa gỗ – cứng mô
- Trong quá trình trưởng thành của tế bào thực vật, Bo giúp xúc tiến việc lắng đọng lignin tại thành tế bào.
- Nhờ đó, các mô cơ học (như cành, thân, cuống trái) có độ cứng và độ dẻo dai cao hơn.
✅ Thiếu Bo – cây yếu ớt, cành giòn – trái dễ làm gãy cành
Cây không có đủ lignin sẽ trở nên:
- Thân mềm, giòn
- Cành dễ gãy khi gặp gió hoặc khi mang trái lớn
- Cuống trái yếu, không nâng đỡ được trọng lượng trái về cuối vụ
📌 Đặc biệt nguy hiểm với các cây ăn trái có quả nặng (như sầu riêng, xoài, mít, bơ), nếu không bổ sung Bo đúng lúc → cành mang trái có thể bị gãy hàng loạt, gây tổn thất đáng kể.
Kết luận
Bo không chỉ là một vi lượng nhỏ bé trong đất – mà là một nhân tố sinh lý cốt lõi, góp mặt trong hầu hết các quá trình quan trọng của cây trồng: Từ phân chia tế bào – phát triển mô non đến tăng cường thành tế bào – cứng mô gỗ và đặc biệt là hình thành phấn hoa – phát triển ống phấn – vận chuyển đường nuôi trái
Thiếu Bo, cây không chỉ rụng hoa – rụng trái, mà còn suy yếu toàn bộ hệ thống sinh trưởng, dẫn truyền và hấp thu. Hiểu đúng về vai trò sinh lý của Bo là nền tảng để:
- Chọn đúng thời điểm bón Bo
- Phối hợp hiệu quả với các dưỡng chất khác
- Phòng tránh mất mùa do sai lệch vi lượng
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
