Cây trồng đóng vai trò quan trọng trong đời sống con người, cung cấp nguồn lương thực, thực phẩm dồi dào. Tuy nhiên, trong quá trình sinh trưởng, cây trồng thường xuyên bị sâu bệnh tấn công, gây ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng. Thuốc trừ sâu là một công cụ hữu hiệu để bảo vệ cây trồng khỏi sự phá hoại của các loại dịch hại. Việc sử dụng thuốc trừ sâu hiệu quả và an toàn cần có sự hiểu biết về phân loại thuốc trừ sâu.
Phân loại thuốc trừ sâu theo cách tác động
Thuốc trừ sâu là vũ khí quan trọng trong cuộc chiến bảo vệ mùa màng khỏi các loài dịch hại. Hiểu rõ cách thức hoạt động của thuốc trừ sâu là chìa khóa để lựa chọn và sử dụng hiệu quả, đảm bảo an toàn cho con người và môi trường. Dựa trên cách tác động, ta có thể phân loại thuốc trừ sâu thành hai nhóm chính:
Thuốc trừ sâu tiếp xúc:
Nhóm thuốc này tiêu diệt sâu bệnh khi chúng tiếp xúc trực tiếp với dung dịch thuốc. Cơ chế hoạt động bao gồm:
- Gây tê liệt hệ thần kinh: Thuốc tác động lên hệ thần kinh côn trùng, khiến chúng tê liệt và ngừng hoạt động. Ví dụ: nhóm cúc tổng hợp (Cypermethrin, Deltamethrin), nhóm organophosphate (Malathion, Chlorpyrifos).
- Phá hủy lớp vỏ ngoài: Thuốc phá hủy lớp vỏ kitin, khiến côn trùng mất nước và chết. Ví dụ: nhóm Abamectin, Emamectin benzoate.
- Gây rối loạn chức năng sinh lý: Thuốc ảnh hưởng đến các chức năng sinh lý quan trọng như hô hấp, sinh sản, lột xác,… dẫn đến cái chết của côn trùng. Ví dụ: nhóm neonicotinoid (Imidacloprid, Acetamiprid).
Ứng dụng: Thuốc trừ sâu tiếp xúc thường được sử dụng để phun xịt trực tiếp lên cây trồng, nơi có côn trùng gây hại.
Thuốc trừ sâu nội hấp
Nhóm thuốc này được hấp thụ vào cây trồng, sau đó di chuyển khắp các bộ phận, tiêu diệt sâu bệnh từ bên trong. Cơ chế hoạt động bao gồm:
- Gây rối loạn quá trình sinh hóa: Thuốc can thiệp vào các quá trình sinh hóa quan trọng trong cơ thể côn trùng, khiến chúng ngừng phát triển và chết. Ví dụ: nhóm lân hữu cơ (Dimethoate, Methomyl).
- Ức chế sự tổng hợp chitin: Thuốc ngăn cản sự hình thành lớp vỏ kitin, khiến côn trùng không thể lột xác và chết. Ví dụ: nhóm Benzoylurea (Diflubenzuron, Teflubenzuron).
- Ứng dụng: Thuốc trừ sâu nội hấp thường được sử dụng để tưới gốc, rễ hoặc bón vào đất.
Phân loại thuốc trừ sâu theo đối tượng phòng trừ
Ngoài cách phân loại theo cách tác động, thuốc trừ sâu còn được phân chia dựa trên đối tượng phòng trừ, giúp người sử dụng lựa chọn sản phẩm phù hợp với nhu cầu. Dưới đây là một số nhóm thuốc trừ sâu phổ biến:
- Thuốc trừ sâu rầy: Nhóm thuốc này chuyên diệt trừ các loại rầy, rệp, bọ trĩ,… gây hại cho cây trồng. Ví dụ: nhóm lân hữu cơ (Dimethoate, Methomyl), nhóm neonicotinoid (Imidacloprid, Acetamiprid). Cần sử dụng thuốc khi rầy, rệp còn nhỏ và mật độ chưa cao để đạt hiệu quả tốt nhất.
- Thuốc trừ sâu hại lá: Nhóm thuốc này tiêu diệt các loại sâu ăn lá như sâu xanh, sâu tơ, sâu khoang,… Ví dụ: nhóm cúc tổng hợp (Cypermethrin, Deltamethrin), nhóm Abamectin (Emamectin benzoate). Nên phun thuốc vào lúc sáng sớm hoặc chiều mát khi sâu ra ăn để đạt hiệu quả cao nhất.
- Thuốc trừ sâu đục thân: Nhóm thuốc này chuyên trị các loại sâu đục thân, đục cành như sâu đục thân lúa, sâu đục quả,… Ví dụ: nhóm carbamate (Carbaryl, Methiocarb), nhóm thuốc nội hấp (Buprofezin, Fipronil). Cần tuân thủ thời gian cách ly theo hướng dẫn sử dụng để đảm bảo an toàn cho sức khỏe.
- Thuốc trừ tuyến trùng: Nhóm thuốc này tiêu diệt tuyến trùng gây hại cho bộ rễ cây trồng. Ví dụ: nhóm carbofuran (Carbofuran), nhóm organophosphate (Fensulfothion, Ethoprophos). Cần sử dụng thuốc theo hướng dẫn của kỹ thuật viên để tránh ảnh hưởng đến hệ sinh thái đất. Cần sử dụng thuốc khi bệnh mới xuất hiện và phun thuốc phòng ngừa định kỳ để đạt hiệu quả tốt nhất.
Phân loại thuốc trừ sâu theo nguồn gốc
Bên cạnh cách phân loại theo cách tác động và đối tượng phòng trừ, thuốc trừ sâu còn được chia thành hai nhóm chính dựa trên nguồn gốc:
Thuốc trừ sâu hóa học:
Nhóm thuốc này được tổng hợp từ các hợp chất hóa học. Ưu điểm của thuốc trừ sâu hóa học là hiệu quả cao, giá thành rẻ và dễ sử dụng. Tuy nhiên, nhược điểm của chúng là:
- Độc hại cho con người và môi trường: Thuốc trừ sâu hóa học có thể gây ngộ độc, ảnh hưởng đến hệ thần kinh, hô hấp, sinh sản,… và gây ô nhiễm môi trường.
- Gây hại cho các loài sinh vật có ích: Thuốc trừ sâu hóa học không chỉ tiêu diệt sâu bệnh mà còn có thể tiêu diệt các loài côn trùng có ích như ong, bọ rùa,…
- Gây ra hiện tượng kháng thuốc: Sâu bệnh có thể phát triển khả năng chống lại thuốc trừ sâu hóa học, khiến hiệu quả phòng trừ giảm sút.
Thuốc trừ sâu sinh học:
Nhóm thuốc này được sản xuất từ các nguồn gốc sinh học như vi sinh vật, nấm, thực vật,… Ưu điểm của thuốc trừ sâu sinh học là:
- An toàn cho con người và môi trường: Thuốc trừ sâu sinh học ít độc hại, phân hủy nhanh và không gây ô nhiễm môi trường.
- Ít gây hại cho các loài sinh vật có ích: Thuốc trừ sâu sinh học thường chỉ tác động đến một số loại sâu bệnh nhất định và ít ảnh hưởng đến các loài côn trùng có ích.
- Giảm nguy cơ gây ra hiện tượng kháng thuốc: Sâu bệnh ít có khả năng phát triển khả năng chống lại thuốc trừ sâu sinh học.
Tuy nhiên, nhược điểm của thuốc trừ sâu sinh học là hiệu quả thường chậm hơn so với thuốc trừ sâu hóa học và giá thành cao hơn.
Hướng dẫn sử dụng thuốc trừ sâu an toàn
Thuốc trừ sâu là công cụ hữu ích trong việc bảo vệ mùa màng khỏi các loài dịch hại. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc trừ sâu không đúng cách có thể gây hại cho sức khỏe con người và môi trường. Do đó, việc sử dụng thuốc trừ sâu an toàn là vô cùng quan trọng. Dưới đây là các bước hướng dẫn sử dụng thuốc trừ sâu an toàn:
Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng:
Đây là bước quan trọng nhất để đảm bảo sử dụng thuốc hiệu quả và an toàn. Cần đọc kỹ thông tin trên bao bì thuốc, bao gồm:
- Thành phần hoạt chất
- Liều lượng sử dụng
- Thời điểm phun thuốc
- Các biện pháp an toàn khi sử dụng
- Thời gian cách ly
Sử dụng đúng liều lượng, đúng thời điểm:
Sử dụng thuốc trừ sâu quá liều lượng có thể gây hại cho cây trồng, ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe con người. Phun thuốc không đúng thời điểm có thể không diệt trừ được sâu bệnh mà còn gây lãng phí thuốc.
Mang đồ bảo hộ khi phun thuốc:
Cần mang đầy đủ đồ bảo hộ khi phun thuốc, bao gồm:
- Găng tay
- Khẩu trang
- Kính bảo hộ
- Áo quần dài tay
Bảo quản thuốc đúng cách:
Thuốc trừ sâu cần được bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh xa tầm tay trẻ em và nguồn thực phẩm. Cần cất giữ thuốc trong bao bì nguyên vẹn, có ghi chú rõ ràng.
Khuyến khích sử dụng các biện pháp phòng trừ sâu bệnh tổng hợp (IPM):
IPM là một phương pháp phòng trừ sâu bệnh hiệu quả và an toàn, bao gồm các biện pháp như:
- Sử dụng các giống cây trồng kháng sâu bệnh
- Vệ sinh đồng ruộng
- Sử dụng các biện pháp sinh học
- Sử dụng IPM kết hợp với thuốc trừ sâu sẽ giúp bảo vệ mùa màng hiệu quả, an toàn và bền vững.
Hãy sử dụng thuốc trừ sâu an toàn để bảo vệ sức khỏe bản thân, gia đình và cộng đồng.
Phân loại thuốc trừ sâu là một kiến thức cơ bản giúp người sử dụng lựa chọn được loại thuốc phù hợp với từng loại sâu bệnh, đảm bảo hiệu quả cao và an toàn cho môi trường. Bài viết đã trình bày một số phương pháp phân loại thuốc trừ sâu thông dụng, hy vọng sẽ cung cấp cho bạn đọc những thông tin hữu ích.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
- Shopee: https://shopee.vn/shop/87096923
