Ngay từ những ngày đầu sau khi trồng, cây dưa lưới đã bắt đầu thiết lập bộ rễ mới và hình thành các lá non đầu tiên – đây là giai đoạn quan trọng quyết định đến tốc độ hồi phục và khả năng sinh trưởng của cả chu kỳ về sau. Trong điều kiện cây còn non yếu, bộ rễ chưa hoàn thiện và chưa thể hấp thu dinh dưỡng mạnh, việc lựa chọn đúng nhóm dưỡng chất để hỗ trợ quá trình phát triển ban đầu là yếu tố then chốt. Trong đó, Canxi, Magie và Lân là ba nguyên tố đóng vai trò đặc biệt quan trọng, tác động trực tiếp đến sự phát triển của rễ – lá và khả năng cân bằng sinh lý nội tại của cây. Hiểu rõ vai trò và cơ chế hoạt động của từng chất trong giai đoạn này sẽ giúp nhà vườn chủ động xây dựng công thức phân hợp lý, nâng cao tỉ lệ sống và sức sinh trưởng của cây con.
Lân – Kích thích rễ sơ cấp phát triển sớm
Ngay sau khi trồng, cây dưa lưới cần thời gian để tạo rễ mới thay thế cho phần rễ bị tổn thương trong quá trình nhổ bầu và chuyển cây. Lúc này, Lân đóng vai trò như “chất dẫn khởi đầu” giúp kích hoạt sự phân chia tế bào ở mô phân sinh, tạo điều kiện cho rễ sơ cấp và rễ tơ hình thành nhanh chóng.
Điểm đặc biệt của Lân là giúp bộ rễ phát triển theo chiều sâu – giúp cây “neo đất” chắc hơn, đồng thời mở rộng vùng tiếp xúc với dưỡng chất trong đất hoặc giá thể. Việc này đặc biệt quan trọng khi cây mới trồng vào môi trường mới, chưa có khả năng hút nước hiệu quả qua rễ chính.
Ngoài ra, cung cấp Lân sớm còn giúp giảm hiện tượng “chết đứng” do rễ kém phát triển – một tình trạng thường gặp khi cây con bị thiếu hụt Lân hoặc bị rối loạn dinh dưỡng. Trong thực tế, những vườn sử dụng dạng Lân dễ tiêu như MAP hoặc phosphite sẽ có tỷ lệ cây hồi phục và bung rễ mạnh hơn hẳn so với sử dụng dạng truyền thống như supe lân.
Canxi – Bảo vệ thành tế bào và mô non
Nếu Lân giúp rễ phát triển nhanh, thì Canxi chính là yếu tố đảm bảo chất lượng của rễ và lá non trong những ngày đầu tiên. Canxi tham gia trực tiếp vào quá trình hình thành màng tế bào, giúp tăng độ bền vững của thành tế bào và ổn định cấu trúc mô non.
Khi được cung cấp đúng cách, Canxi sẽ giúp các mô đang lớn như lá non, cuống non và đầu rễ phát triển đều, dày và cứng cáp. Đây là yếu tố đặc biệt quan trọng để tránh hiện tượng lá xoăn, dị dạng hoặc cây bị mềm, ngã thân trong điều kiện ẩm cao. Đồng thời, ở vùng cổ rễ – nơi thường xuyên chịu áp lực từ độ ẩm và vi sinh vật – Canxi còn hỗ trợ tăng cường sức đề kháng tự nhiên, giảm nguy cơ thối rễ do nấm tấn công.
Đáng lưu ý là cây non chưa có khả năng hút Canxi mạnh qua rễ, nên giai đoạn này có thể kết hợp bổ sung Canxi dạng dễ hấp thu qua lá (như chelate hoặc nitrate) để tăng hiệu quả. Khi cây đủ Canxi, tán lá sẽ bung đều, màu lá đậm và tỷ lệ cây phát triển đồng đều hơn.
Magie – Kích hoạt bộ máy quang hợp
Sau khi cây ổn định rễ và mở lá đầu tiên, quá trình quang hợp sẽ bắt đầu đóng vai trò trung tâm trong việc nuôi dưỡng toàn bộ cây non. Ở giai đoạn này, Magie là nguyên tố không thể thiếu, vì nó chính là thành phần trung tâm của phân tử diệp lục – bộ máy hấp thu ánh sáng của cây.
Khi được cung cấp đầy đủ Magie, cây sẽ hình thành lá non có màu xanh tươi, bản lá dày và khả năng tổng hợp dinh dưỡng cao. Ngược lại, thiếu Magie thường biểu hiện qua triệu chứng lá vàng giữa gân, lá mềm và tốc độ phát triển chậm, dẫn đến hiện tượng cây “đứng im” không lớn.
Bên cạnh vai trò trong diệp lục, Magie còn hỗ trợ quá trình vận chuyển đường và Lân từ lá về rễ, giúp tăng cường kết nối giữa cơ quan hấp thu (rễ) và cơ quan quang hợp (lá). Điều này giúp cây cân bằng sinh trưởng giữa phần trên mặt đất và dưới mặt đất – một yếu tố quyết định đến sức bật sinh trưởng ở các giai đoạn tiếp theo.
Hiệu ứng cộng hưởng khi kết hợp cả ba yếu tố
Mỗi nguyên tố – Lân, Canxi, Magie – đều có vai trò riêng biệt, nhưng hiệu quả thực sự chỉ phát huy tối đa khi chúng được kết hợp đúng cách trong một công thức cân đối. Trong 10 ngày đầu, cây cần vừa phát triển rễ (nhờ Lân), vừa củng cố mô non (nhờ Canxi), vừa khởi động quang hợp (nhờ Magie). Nếu thiếu một trong ba yếu tố, toàn bộ quá trình sinh trưởng sẽ chậm lại hoặc trở nên mất cân đối.
Một ví dụ điển hình là khi chỉ cung cấp Lân mà thiếu Canxi, rễ có thể phát triển mạnh nhưng lại dễ tổn thương, dẫn đến thối rễ hoặc đen rễ. Tương tự, nếu thiếu Magie, lá non không thể quang hợp hiệu quả, khiến lượng đường vận chuyển về rễ giảm, làm chậm quá trình nuôi dưỡng toàn cây. Chính sự phối hợp đồng bộ này mới giúp cây con phát triển vững chắc, khỏe mạnh từ bên trong.
Thực tế ở các mô hình nhà màng cho thấy, những vườn có công thức phân bón đầu vụ cân bằng ba yếu tố trên thường đạt tỷ lệ sống cao hơn, cây phát triển đồng đều hơn và ít xảy ra tình trạng cây “chột” ngay từ đầu vụ.
Tổng kết
Giai đoạn cây con là thời điểm nền tảng, nơi mọi yếu tố dinh dưỡng đều cần được tính toán cẩn trọng để không gây thừa – thiếu hoặc làm xáo trộn sinh lý cây. Trong đó, Lân – Canxi – Magie là ba nguyên tố chủ chốt cần được ưu tiên cung cấp sớm. Lân giúp cây bung rễ nhanh, Canxi bảo vệ mô non khỏi tổn thương và Magie đảm bảo hoạt động quang hợp ổn định. Không chỉ quan trọng riêng lẻ, ba yếu tố này khi được kết hợp hài hòa sẽ tạo nên một cơ chế bổ trợ lẫn nhau, giúp cây dưa lưới phát triển rễ – lá đồng đều, hạn chế các dị tật sớm và tạo tiền đề cho đọt non phát triển mạnh sau 10 ngày đầu.
Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
