Cây chanh dây (hay còn gọi là chanh leo) được ưa chuộng bởi hương vị chua thanh mát và giá trị dinh dưỡng cao. Tuy nhiên, giống như nhiều loại cây trồng khác, chanh dây cũng không tránh khỏi những vấn đề về sâu bệnh hại ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng quả. Do đó, việc nắm bắt kỹ thuật phòng trừ sâu bệnh hại ở cây chanh dây là vô cùng quan trọng, góp phần mang lại mùa màng bội thu và chất lượng cho người trồng.
Sâu hại ở cây chanh dây
Đối với nhóm sâu hại, chúng được phân loại thành các nhóm chính dựa trên bộ phận cây mà chúng tấn công:
Nhóm gây hại lá
Đây là nhóm sâu bệnh hại phổ biến nhất trên cây chanh dây, bao gồm:
- Sâu ăn lá: Gồm nhiều loại sâu khác nhau như sâu xanh, sâu khoanh, sâu ăn lá lốm đốm,… Sâu thường có màu xanh, nâu hoặc vàng, chúng ăn lá non, lá trưởng thành, làm cho lá bị thủng lỗ, rách nát, ảnh hưởng đến khả năng quang hợp của cây.
- Sâu đục lá: Loại sâu này thường đục vào lá để ăn, tạo thành những đường hầm ngoằn ngoèo, làm cho lá bị biến dạng, khô héo và rụng sớm.
- Rệp vừng: Rệp vừng là loại côn trùng nhỏ, màu nâu hoặc đen, thường tập trung ở mặt dưới lá, chích hút nhựa cây làm cho lá bị vàng úa, rụng lá, cành non bị teo tóp.
Nhóm gây hại thân, cành
Bên cạnh các nhóm gây hại lá, hoa, quả và bộ rễ, cây chanh dây còn là “mục tiêu” của nhóm sâu gây hại thân, cành, ảnh hưởng trực tiếp đến sự sinh trưởng và phát triển của cây.
Nhóm gây hại thân, cành trên cây chanh dây bao gồm:
- Sâu đục thân: Loại sâu này thường đục vào thân cây để ăn, tạo thành những đường hầm ngoằn ngoèo, làm cho thân cây bị yếu đi, dễ gãy đổ, ảnh hưởng đến khả năng vận chuyển dinh dưỡng của cây.
- Sâu đục cành: Sâu đục cành thường đục vào các cành non, cành trưởng thành để ăn, làm cho cành bị gãy, chết, ảnh hưởng đến khả năng ra hoa, đậu quả của cây.
- Bọ xít muỗi: Bọ xít muỗi thường chích hút nhựa ở thân, cành non, làm cho cành non bị teo tóp, cây còi cọc, phát triển kém.
- Bọ trĩ: Bọ trĩ thường chích hút nhựa ở thân, cành non, lá, làm cho lá bị vàng úa, rụng lá, cành non bị teo tóp, cây còi cọc, phát triển kém.
Nhóm gây hại hoa, quả
Nhóm gây hại hoa, quả trên cây chanh dây bao gồm:
- Sâu đục quả: Sâu đục quả thường đục vào quả non, quả trưởng thành để ăn, làm cho quả bị thối rữa, rụng sớm, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng quả.
- Ruồi đục quả: Ruồi đục quả đẻ trứng vào quả, ấu trùng nở ra đục vào quả để ăn, làm cho quả bị thối rữa, rụng sớm.
- Bọ xít muỗi: Bọ xít muỗi chích hút nhựa ở hoa, quả non, làm cho hoa bị rụng, quả non bị teo tóp, ảnh hưởng đến khả năng đậu quả.
- Bọ trĩ: Bọ trĩ chích hút nhựa ở hoa, quả non, lá, làm cho hoa bị rụng, quả non bị teo tóp, lá bị vàng úa, rụng lá.
Bệnh hại ở cây chanh dây
Nhóm bệnh do nấm
Bên cạnh các nhóm sâu gây hại, cây chanh dây còn là đối tượng chịu ảnh hưởng nặng nề bởi nhóm bệnh do nấm, gây ra nhiều thiệt hại về năng suất và chất lượng quả. Nhóm bệnh do nấm phổ biến trên cây chanh dây bao gồm:
- Bệnh thán thư: Do nấm Colletotrichum passiflorae gây ra, bệnh gây hại trên lá, thân, cành và quả. Trên lá, bệnh tạo ra các đốm màu nâu hình tròn hoặc bầu dục, có viền màu vàng. Trên thân, cành, bệnh tạo ra các vết loét màu nâu, có thể làm cây bị chết. Trên quả, bệnh tạo ra các đốm màu nâu, có thể làm quả bị thối rữa.
- Bệnh đốm lá: Do nấm Cercospora passiflorae gây ra, bệnh gây hại trên lá. Trên lá, bệnh tạo ra các đốm màu nâu hình tròn hoặc bầu dục, có viền màu vàng. Các đốm bệnh có thể lan rộng và hợp lại thành mảng lớn, làm cho lá bị rụng.
- Bệnh rỉ sắt: Do nấm Uromyces passiflorae gây ra, bệnh gây hại trên lá. Trên lá, bệnh tạo ra các đốm màu vàng cam, có viền màu nâu. Các đốm bệnh có thể lan rộng và hợp lại thành mảng lớn, làm cho lá bị rụng.
Nhóm bệnh do vi khuẩn
Ngoài các nhóm sâu gây hại và bệnh do nấm, cây chanh dây còn có thể bị tấn công bởi nhóm bệnh do vi khuẩn, gây ra nhiều thiệt hại về năng suất và chất lượng quả. Nhóm bệnh do vi khuẩn phổ biến trên cây chanh dây bao gồm:
- Bệnh thối nhũn: Do vi khuẩn Erwinia carotovora gây ra, bệnh gây hại trên thân, cành, lá và quả. Trên thân, cành, bệnh tạo ra các vết loét màu nâu, có thể làm cây bị chết. Trên lá, bệnh tạo ra các đốm màu nâu, có thể làm lá bị rụng. Trên quả, bệnh tạo ra các đốm màu nâu, có thể làm quả bị thối rữa.
- Bệnh chết đọt: Do vi khuẩn Pseudomonas passiflorae gây ra, bệnh gây hại trên chồi non, đọt non. Bệnh làm cho chồi non, đọt non bị héo úa, chết dần.
Nhóm bệnh do virus
Virus là một trong những tác nhân gây hại nguy hiểm nhất cho cây chanh dây, gây ra nhiều thiệt hại về năng suất và chất lượng quả. Khác với các loại nấm và vi khuẩn, virus không thể bị tiêu diệt hoàn toàn, do vậy việc phòng trừ cần tập trung vào biện pháp phòng dịch và tăng cường sức đề kháng cho cây. Nhóm bệnh do virus phổ biến trên cây chanh dây bao gồm:
- Bệnh vàng lá: Do virus Cucumber mosaic virus (CMV) gây ra, bệnh gây hại trên lá, thân và quả. Trên lá, bệnh tạo ra các đốm màu vàng hoặc xanh nhạt, có thể lan rộng và làm cho lá bị rụng. Trên thân, bệnh làm cho thân cây bị còi cọc, phát triển kém. Trên quả, bệnh làm cho quả bị biến dạng, chất lượng quả giảm.
- Bệnh lùn cây: Do virus Papaya leaf curl virus (PLCV) gây ra, bệnh gây hại trên toàn bộ cây. Bệnh làm cho cây bị còi cọc, phát triển kém, lá bị nhỏ, quả bị biến dạng và chất lượng quả giảm.
Biện pháp phòng trừ sâu bệnh hại ở cây chanh dây
Để bảo vệ vườn chanh dây khỏi các loại sâu bệnh hại, bà con nông dân cần áp dụng biện pháp phòng trừ tổng hợp, bao gồm:
Biện pháp phòng ngừa:
- Chọn giống sạch bệnh: Lựa chọn giống chanh dây có nguồn gốc rõ ràng, được kiểm dịch chặt chẽ, đảm bảo không mang mầm bệnh.
- Trồng đúng thời vụ, mật độ hợp lý: Trồng cây vào thời điểm thích hợp, mật độ đảm bảo đủ khoảng cách để cây phát triển tốt, hạn chế tạo môi trường ẩm thấp, thuận lợi cho sâu bệnh phát triển.
- Vệ sinh vườn tược: Thường xuyên dọn dẹp cỏ rác, cành nhánh già cỗi, tạo sự thông thoáng cho vườn cây. Thu gom và tiêu hủy tàn dư cây trồng sau thu hoạch để hạn chế nguồn lây lan của sâu bệnh.
- Bón phân cân đối: Bón phân đầy đủ, cân đối dinh dưỡng cho cây theo từng giai đoạn phát triển để tăng cường sức đề kháng.
- Tưới nước hợp lý: Tưới nước cho cây vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát, tránh tưới vào buổi trưa nắng nóng. Tránh tưới nước quá nhiều gây úng rễ, tạo điều kiện cho nấm bệnh phát triển.
- Áp dụng các biện pháp canh tác sinh học: Sử dụng các loại thiên địch như ong, kiến, bọ xít để tiêu diệt sâu hại. Sử dụng các chế phẩm sinh học như nấm đối kháng Trichoderma, Bacillus subtilis để phòng trừ nấm bệnh.
Biện pháp kiểm soát:
- Sử dụng các biện pháp thủ công: Khi phát hiện mật độ sâu bệnh hại thấp, có thể áp dụng các biện pháp thủ công như bắt sâu, ngắt lá bệnh để tiêu diệt.
Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật: Khi các biện pháp phòng ngừa và kiểm soát thủ công không hiệu quả, cần sử dụng thuốc bảo vệ thực vật. Tuy nhiên, bà con cần lưu ý:
- Chỉ sử dụng thuốc bảo vệ thực vật khi thật sự cần thiết.
- Lựa chọn thuốc có nguồn gốc rõ ràng, được phép sử dụng trên cây chanh dây.
- Tuân thủ hướng dẫn sử dụng thuốc trên bao bì, đảm bảo an toàn lao động.
Phòng trừ sâu bệnh hại cho cây chanh dây là một công việc đòi hỏi sự kiên trì, tỉ mỉ và áp dụng đúng kỹ thuật. Bằng cách kết hợp hài hòa các biện pháp phòng ngừa và kiểm soát, người trồng có thể bảo vệ cây chanh dây khỏe mạnh, phát triển tốt và cho năng suất cao, góp phần mang lại nguồn thu nhập ổn định và bền vững.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
- Shopee: https://shopee.vn/shop/87096923
