Nông nghiệp hiện đại đang đối mặt với nhiều thách thức như biến đổi khí hậu, dịch bệnh, sự gia tăng dân số và nhu cầu về an ninh lương thực. Trong bối cảnh đó, việc bảo vệ cây trồng khỏi các loại sâu bệnh là vô cùng quan trọng. Sử dụng pheromone là một phương pháp kiểm soát dịch hại hiệu quả, an toàn và thân thiện với môi trường đang ngày càng được áp dụng rộng rãi.
Pheromone là gì?
Pheromone là một loại hormone được côn trùng tiết ra để giao tiếp với nhau. Chúng đóng vai trò quan trọng trong nhiều hoạt động sống của côn trùng như:
Giao phối: Pheromone giới tính được sử dụng để thu hút con đực và con cái đến với nhau để giao phối.
Báo động: Pheromone báo động được sử dụng để cảnh báo các con côn trùng khác về nguy hiểm.
Dấu vết: Pheromone dấu vết được sử dụng để dẫn dụ các con côn trùng khác đến nguồn thức ăn hoặc nơi đẻ trứng.
Phân loại pheromone và ứng dụng trong bảo vệ cây trồng
Pheromone được phân loại dựa trên chức năng của chúng, bao gồm:
Pheromone kích thích:
- Ví dụ: Pheromone kích thích đẻ trứng của ong chúa kích thích ong thợ đẻ trứng.
- Ứng dụng: Kích thích ong chúa đẻ trứng, tăng số lượng ong thợ trong đàn.
Pheromone ức chế:
- Ví dụ: Pheromone ức chế sinh sản của tằm đực ức chế sự giao phối của tằm cái.
- Ứng dụng: Ngăn cản sự giao phối của tằm đực, giúp kiểm soát số lượng tằm trong nuôi dưỡng.
Pheromone tập trung:
- Ví dụ: Pheromone tập trung của bọ cánh cứng vỏ cứng thu hút các con bọ cánh cứng khác đến nguồn thức ăn.
- Ứng dụng: Bẫy bọ cánh cứng vỏ cứng, giảm thiểu sự gây hại cho cây trồng.
Pheromone báo động:
- Ví dụ: Pheromone báo động của kiến thợ cảnh báo các con kiến khác về nguy hiểm.
- Ứng dụng: Giúp côn trùng cảnh báo nhau về nguy hiểm, giúp chúng tự vệ trước kẻ thù.
Ngoài ra, pheromone còn được phân loại theo một số cách khác như:
- Pheromone giới tính: Thu hút con đực và con cái đến với nhau để giao phối.
- Pheromone dấu vết: Dẫn dụ các con côn trùng khác đến nguồn thức ăn hoặc nơi đẻ trứng.
- Pheromone tập hợp: Giúp các con côn trùng tập trung lại với nhau.
Ứng dụng pheromone trong bảo vệ cây trồng
Pheromone đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát dịch hại và bảo vệ cây trồng khỏi nấm bệnh. Dưới đây là một số ứng dụng cụ thể:
Kiểm soát dịch hại:
- Bẫy và tiêu diệt côn trùng gây hại: Pheromone có thể được sử dụng để bẫy các loại côn trùng gây hại như sâu đục thân, rệp, bướm,… bằng cách thu hút chúng đến bẫy có chứa pheromone và sau đó tiêu diệt chúng.
- Gây rối loạn giao phối, giảm khả năng sinh sản của côn trùng: Pheromone giới tính có thể được sử dụng để làm gián đoạn quá trình giao phối của côn trùng, dẫn đến giảm số lượng trứng được đẻ và giảm số lượng côn trùng gây hại trong thế hệ tiếp theo.
- Kích thích côn trùng đẻ trứng ở bẫy: Pheromone kích thích đẻ trứng có thể được sử dụng để thu hút côn trùng đẻ trứng vào bẫy, giúp kiểm soát số lượng ấu trùng và giảm thiểu tác hại của chúng lên cây trồng.
Ứng dụng
- Sử dụng pheromone để kiểm soát rệp vừng: Pheromone giới tính của rệp vừng được sử dụng để bẫy và tiêu diệt con đực, ngăn cản quá trình giao phối và giảm số lượng rệp vừng trong quần thể.
- Sử dụng pheromone để kiểm soát sâu đục thân: Pheromone tập trung của sâu đục thân được sử dụng để bẫy và tiêu diệt con trưởng thành, giảm thiểu sự đẻ trứng và gây hại của sâu trên cây trồng.
- Sử dụng pheromone để kiểm soát bướm trắng: Pheromone giới tính của bướm trắng được sử dụng để gây rối loạn giao phối, giảm số lượng trứng được đẻ và giảm số lượng bướm trắng trong thế hệ tiếp theo.
Theo dõi và dự báo dịch hại:
- Phát hiện sớm sự xuất hiện của côn trùng gây hại: Pheromone có thể được sử dụng để theo dõi sự xuất hiện của côn trùng gây hại bằng cách đặt bẫy pheromone trong khu vực canh tác. Khi côn trùng bị thu hút đến bẫy, chúng ta có thể biết được loại côn trùng gây hại nào đang xuất hiện và mức độ phổ biến của chúng.
- Dự báo mức độ và thời điểm bùng phát dịch hại: Dữ liệu thu thập được từ bẫy pheromone có thể được sử dụng để dự báo mức độ và thời điểm bùng phát dịch hại, giúp chúng ta có biện pháp phòng trừ kịp thời và hiệu quả.
Ứng dụng
- Sử dụng pheromone để dự báo dịch hại rầy nâu: Pheromone tập trung của rầy nâu được sử dụng để theo dõi sự xuất hiện và di chuyển của rầy nâu, giúp dự báo mức độ và thời điểm bùng phát dịch hại.
- Sử dụng pheromone để dự báo dịch hại sâu keo mùa thu: Pheromone giới tính của sâu keo mùa thu được sử dụng để theo dõi sự xuất hiện và di chuyển của sâu keo mùa thu, giúp dự báo mức độ và thời điểm bùng phát dịch hại.
Bảo vệ cây trồng khỏi nấm bệnh:
- Kích thích hệ thống miễn dịch của cây trồng: Một số loại pheromone có thể kích thích hệ thống miễn dịch của cây trồng, giúp cây trồng tự chống lại nấm bệnh.
- Hạn chế sự phát triển của nấm bệnh: Pheromone có thể được sử dụng để ức chế sự phát triển của nấm bệnh bằng cách ngăn chặn sự phát triển của bào tử nấm hoặc bằng cách kích thích hoạt động của các vi sinh vật có lợi cho cây trồng.
Ứng dụng
- Sử dụng pheromone để bảo vệ cây trồng khỏi nấm bệnh đạo ôn: Pheromone kích thích hệ thống miễn dịch của cây lúa được sử dụng để giúp cây lúa tự chống lại nấm bệnh đạo ôn.
- Sử dụng pheromone để bảo vệ cây trồng khỏi nấm bệnh lúa vàng lùn: Pheromone ức chế sự phát triển của nấm bệnh lúa vàng lùn được sử dụng để hạn chế sự phát triển của bào tử nấm và bảo vệ cây lúa khỏi bệnh lúa vàng lùn.
Ưu điểm và hạn chế của việc sử dụng pheromone trong bảo vệ cây trồng
Ưu điểm:
- An toàn cho môi trường và con người: Pheromone là các hợp chất tự nhiên, ít độc hại cho người và động vật, không gây ô nhiễm môi trường.
- Hiệu quả cao trong việc kiểm soát dịch hại: Pheromone có thể thu hút, bẫy, hoặc gây rối loạn sinh sản của côn trùng gây hại, giúp giảm thiểu số lượng và tác hại của chúng lên cây trồng.
- Tính đặc hiệu cao: Pheromone thường chỉ tác động đến một hoặc một số loài côn trùng nhất định, ít ảnh hưởng đến các loài côn trùng có ích trong hệ sinh thái.
- Dễ sử dụng và áp dụng: Pheromone có thể được sử dụng dưới dạng bẫy, bình xịt, hoặc viên nang, dễ dàng sử dụng và áp dụng trong thực tế.
Hạn chế:
- Chi phí cao hơn so với một số biện pháp bảo vệ cây trồng khác: Chi phí sản xuất và sử dụng pheromone hiện nay còn cao hơn so với một số biện pháp truyền thống như sử dụng thuốc trừ sâu hóa học.
- Hiệu quả có thể bị ảnh hưởng bởi điều kiện môi trường: Hiệu quả của pheromone có thể bị ảnh hưởng bởi các yếu tố như nhiệt độ, độ ẩm, gió,…
- Cần có kỹ thuật và kiến thức chuyên môn để sử dụng hiệu quả: Việc sử dụng pheromone cần có sự hiểu biết về đặc tính sinh học của côn trùng và kỹ thuật sử dụng phù hợp để đạt hiệu quả cao nhất.
Việc ứng dụng pheromone ngày càng được quan tâm và phát triển, hứa hẹn mang lại nhiều lợi ích cho con người trong lĩnh vực nông nghiệp, y học và nhiều lĩnh vực khác. Sử dụng pheromone trong bảo vệ cây trồng là một phương pháp hiệu quả, an toàn và thân thiện với môi trường. Phương pháp này ngày càng được áp dụng rộng rãi trong nông nghiệp hiện đại. Tuy nhiên, để sử dụng pheromone hiệu quả, cần có sự hiểu biết về đặc tính sinh học của côn trùng và cách sử dụng các loại pheromone khác nhau.
⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
- Shopee: https://shopee.vn/shop/87096923
