Dưa lưới là loại trái có giá trị cao, nhưng cũng dễ bị mất giá trị nếu xảy ra trầy xước, dập nhẹ hoặc nứt vỏ trong quá trình thu hoạch. Điều đáng tiếc là những tổn thương này không đến từ sâu bệnh hay điều kiện canh tác, mà lại phát sinh ở chính giai đoạn cuối – khi trái đã đạt chuẩn, chỉ còn chờ được đưa ra thị trường.
Nhiều nhà vườn đầu tư kỹ lưỡng cho giống, phân bón, kỹ thuật chăm sóc… nhưng lại thu hái bằng tay trần, kéo cùn, hoặc thao tác vội vàng. Kết quả là những trái đẹp lại bị trầy sát cuống, chạm móc giàn, hoặc đè lên nhau trong giỏ – khiến chất lượng thương phẩm sụt giảm, khả năng bảo quản kém đi rõ rệt.
Vì vậy, bài viết này sẽ hướng dẫn bạn quy trình thu hoạch dưa lưới đúng chuẩn – từ chuẩn bị dụng cụ, thao tác cắt cuống, cho đến cách đặt trái vào giỏ và vận chuyển. Đây là bước nhỏ nhưng cực kỳ quan trọng để đảm bảo trái dưa rời vườn trong tình trạng hoàn hảo nhất, sẵn sàng bước vào thị trường với giá trị cao nhất.
Chuẩn bị dụng cụ và người thu hoạch đúng cách
Trước khi bắt đầu cắt trái, cần đảm bảo tất cả dụng cụ và nhân sự tham gia đều sẵn sàng và nắm rõ quy trình. Việc chuẩn bị tốt không chỉ giúp thao tác diễn ra trơn tru mà còn giảm thiểu tối đa nguy cơ dập, trầy vỏ hoặc nhiễm khuẩn sau cắt:
- Kéo hoặc dao sắc bén: Sử dụng kéo lưỡi nhỏ, mỏng hoặc dao lưỡi mỏng đã được mài kỹ. Lưỡi cùn khiến vết cắt xước, mô cuống bị ép và dễ thối sau thu hoạch.
- Khử trùng dụng cụ trước khi dùng: Nên ngâm kéo hoặc dao trong dung dịch cồn 70 độ hoặc nước sát khuẩn nhẹ để phòng lây nhiễm nấm bệnh qua vết cắt.
- Găng tay mềm hoặc bao tay nilon sạch: Giúp giữ trái chắc hơn khi cắt, tránh trượt tay làm rơi hoặc siết mạnh gây lõm vỏ. Găng tay cũng giảm nguy cơ làm xước vỏ trái khi thao tác nhanh.
- Giỏ đựng trái có lớp đệm mềm hoặc khay nhựa lỗ thoáng: Tuyệt đối không dùng bao tải, sọt lưới hoặc thùng cứng không lót. Nếu phải xếp nhiều lớp, cần có lớp đệm mút hoặc vải giữa các tầng.
- Nhân sự thu hoạch được hướng dẫn thao tác đồng nhất: Trong các vườn có thu hoạch quy mô, cần phân vai rõ ràng: người cắt – người giữ – người xếp vào giỏ. Mỗi người đều cần thao tác nhẹ nhàng, đúng kỹ thuật để đảm bảo trái không bị va đập.
Kỹ thuật cắt trái đúng tiêu chuẩn
Dưa lưới là loại trái có cuống tương đối ngắn và mô mềm ở phần cổ cuống, vì vậy nếu thao tác không chuẩn khi cắt sẽ rất dễ gây dập mô vỏ hoặc làm tổn thương tế bào quanh vết cắt – ảnh hưởng đến khả năng bảo quản.
Dưới đây là các bước cắt trái đúng kỹ thuật:
- Cắt cuống cách phần vỏ trái khoảng 2–3 cm: Không nên cắt sát vỏ trái vì dễ làm rách biểu bì hoặc lộ phần thịt dưới lớp vân. Ngược lại, nếu để cuống quá dài, phần còn lại sẽ khô héo và gây mất thẩm mỹ sau vài ngày.
- Cắt dứt khoát bằng một đường – không lắc, không giật: Dùng tay thuận điều khiển kéo/dao, tay còn lại giữ nhẹ trái bằng phần đế. Cắt gọn, dứt, không xoay kéo hoặc rung cuống vì dễ làm nứt chân cuống hoặc lệch vân ở đầu trái.
- Không bẻ cuống bằng tay, dù thấy trái gần rụng: Việc bẻ cuống sẽ làm mô cuống rách không đều, tạo vết thương hở lớn. Những vết này dễ bị oxy hóa, thâm đen và gây giảm chất lượng sau vài ngày bảo quản.
- Sau khi cắt, lau sạch nhẹ vết cắt nếu thấy có mủ trắng hoặc ẩm: Có thể dùng khăn giấy khô hoặc khăn vải sạch để thấm nhẹ. Tuyệt đối không dùng khăn ướt, không lau xoáy mạnh vì dễ làm tổn thương mô quanh cuống.
Lưu ý: Nếu phải thu hoạch vào thời điểm có mưa hoặc sương nhiều, nên để trái khô ráo hẳn rồi mới xếp vào giỏ – tránh trường hợp ẩm cuống gây thối lan.
Cách hạn chế dập trái khi thu gom và vận chuyển
Sau khi cắt, trái dưa lưới vẫn rất dễ bị trầy xước hoặc lõm nhẹ nếu không được xử lý đúng cách trong các bước tiếp theo: xếp vào giỏ – di chuyển – tập kết chờ đóng gói. Những tổn thương này tuy nhỏ nhưng sẽ làm giảm giá trị thương phẩm, đặc biệt nếu trái được bán ở phân khúc cao cấp hoặc xuất khẩu.
Dưới đây là những nguyên tắc cần tuân thủ để hạn chế dập trái:
- Xếp trái vào giỏ có lớp lót mềm hoặc khay nhựa chuyên dụng: Tránh đặt trái trực tiếp xuống bề mặt cứng như thùng xốp chưa lót, rổ nhựa trơn hoặc nền bê tông. Nên dùng lớp lót bằng mút mỏng, giấy kraft hoặc khăn vải mềm ở đáy giỏ.
- Không xếp chồng quá hai lớp trái trong cùng một giỏ: Nếu bắt buộc xếp hai lớp, cần có lớp đệm phân cách giữa các tầng. Tránh để phần cuống của trái lớp trên tì trực tiếp lên vỏ trái phía dưới – đây là nguyên nhân thường gặp khiến vỏ bị lõm hoặc nứt nhẹ.
- Di chuyển giỏ nhẹ nhàng, hạn chế rung lắc và va đập: Dù chỉ là vận chuyển từ nhà màng ra kho tập kết, việc đi nhanh, kéo giỏ qua đường gồ ghề hoặc bốc lên – đặt xuống mạnh tay đều có thể khiến trái bị tổn thương mà mắt thường khó phát hiện ngay.
- Không đặt giỏ lên nền xi măng nóng, khu vực phơi nắng hoặc sát tường nhà kính: Nhiệt độ cao từ bề mặt nền có thể làm lớp vỏ ngoài bị “hầm nóng”, dẫn đến sạm vân, thối cuống hoặc giảm độ bảo quản sau vài giờ.
- Tập kết trái tại nơi râm mát, thoáng gió, tránh ánh nắng trực tiếp: Nếu cần chờ đóng gói, nên đặt giỏ trái trên giá gỗ hoặc pallet, không xếp sát nền đất hoặc bức tường nóng.
Những lưu ý đặc biệt với trái hạng cao cấp hoặc xuất khẩu
Khi dưa lưới được định hướng bán vào các kênh tiêu thụ cao cấp như siêu thị, cửa hàng trái cây sạch hoặc xuất khẩu – quy trình thu hoạch cần đạt mức chuẩn mực hơn nữa. Việc đảm bảo tính đồng nhất, độ sạch và vẻ ngoài nguyên vẹn là yếu tố quyết định đến giá bán và khả năng cạnh tranh của sản phẩm.
Dưới đây là các tiêu chí bổ sung cần quan tâm:
- Trái phải được kiểm tra ngoại quan ngay sau khi cắt: Loại bỏ hoặc tách riêng những trái có dấu hiệu nứt chân cuống, bị trầy vỏ, vết lõm, sạm màu hay vân lưới không đều. Tốt nhất nên có người phụ trách riêng khâu phân loại ban đầu này.
- Nên lau sạch nhẹ toàn bộ bề mặt vỏ trái bằng khăn khô sạch: Đặc biệt quan trọng với dưa trồng ngoài trời hoặc nếu thời tiết trước thu hoạch có mưa – giúp loại bỏ lớp bụi đất hoặc dấu tay in mồ hôi. Tuyệt đối không dùng khăn ướt vì dễ làm sạm vỏ.
- Không để dấu viết tay, mồ hôi hoặc các vết nén lâu trên vỏ trái: Vỏ dưa lưới rất nhạy cảm với nhiệt độ và ẩm độ từ tay người. Nếu bắt buộc thao tác bằng tay trần, nên rửa tay sạch và lau khô kỹ trước khi cầm trái.
- Nên đóng gói tạm thời bằng túi lưới mềm hoặc giấy bọc mỏng nếu vận chuyển xa: Các vật liệu này giúp hạn chế xước vỏ trong quá trình vận chuyển mà vẫn đảm bảo độ thoáng, không tích tụ ẩm.
- Ghi chú thời điểm thu hoạch ngay trong ngày vào sổ hoặc file theo dõi: Việc quản lý theo ngày thu hoạch giúp xác định chính xác thời điểm tiêu thụ tối ưu, nhất là với các lô trái xuất đi nhiều điểm tiêu thụ.
Kết luận: Đầu tư vào kỹ thuật thu hoạch để tối ưu giá trị trái dưa
Trong toàn bộ chuỗi chăm sóc dưa lưới, thu hoạch là khâu cuối cùng – nhưng cũng là một trong những bước quan trọng nhất quyết định giá trị thương phẩm và khả năng bảo quản. Một trái dưa được chăm sóc suốt hơn 60 ngày có thể mất đi hơn nửa giá trị chỉ vì một thao tác cắt cuống sai cách hoặc bị dập nhẹ trong khâu vận chuyển.
Do đó, đầu tư đúng mức cho kỹ thuật thu hoạch không chỉ giúp giữ nguyên chất lượng mà còn mở rộng được kênh tiêu thụ cao cấp, mang lại hiệu quả kinh tế vượt trội cho nông hộ và doanh nghiệp trồng dưa.
[Xem tiếp: Hướng dẫn đóng gói và bảo quản dưa lưới sau thu hoạch]
Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:
- Youtube: Youtube.com/@Kythuattrongcayvn
- Facebook Page: Facebook.com/kythuattrongcay.vn/
- Facebook Group: Facebook.com/6441565519262518
- Tiktok: Tiktok.com/@kythuattrongcay.vn
