Dấu hiệu nhận biết thiếu Bo trên cây trồng

Dấu hiệu nhận biết thiếu Bo trên cây trồng
24
Th4

Bạn đã từng gặp tình huống thế này chưa:

  • Cây ra hoa đồng loạt, nhưng sau vài ngày… rụng trắng cả vườn
  • Trái vừa mới tượng hình thì rụng non không rõ lý do
  • Đọt non bị khô đầu, lá mới dễ gãy, cong vẹo bất thường

Rất nhiều nhà vườn khi gặp các hiện tượng trên thường nghĩ đến sâu bệnh, thiếu phân hoặc lỗi tưới nước. Nhưng ít ai ngờ rằng, thủ phạm có thể đến từ một chất rất nhỏ mà cực kỳ quan trọng: vi lượng Bo. Bo là một trong những yếu tố dinh dưỡng thiết yếu mà cây chỉ cần với lượng rất ít, nhưng nếu thiếu – hậu quả để lại lại rất rõ ràng, đặc biệt trong các giai đoạn nhạy cảm như ra hoa – đậu trái – phát triển mô non.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu:

  • Những biểu hiện điển hình khi cây thiếu Bo
  • Cách phân biệt với các rối loạn sinh lý khác
  • Và quan trọng nhất: làm sao để nhận ra sớm và can thiệp đúng lúc

1️⃣ Thiếu Bo – biểu hiện đầu tiên ở mô non và đỉnh sinh trưởng

Một trong những vai trò đầu tiên của Bo là giúp phân chia tế bào và phát triển mô non. Vì vậy, khi cây thiếu Bo, những bộ phận sinh trưởng nhanh như chồi non, đọt ngọn, đầu rễ sẽ là nơi xuất hiện triệu chứng sớm nhất. Các biểu hiện thường gặp:

  • Đọt non bị khô đầu, dừng sinh trưởng – giống như bị “chột ngọn”.
  • Chồi nách phát triển kém, thậm chí bị hoại tử từ bên trong.
  • Lá non không bung đều, mép lá bị xoăn hoặc nhăn bất thường.
  • Khi sờ vào mô non (đọt, cuống lá…), cảm giác giòn, dễ gãy hơn bình thường.

Vì những triệu chứng này dễ bị nhầm với hiện tượng sốc nước, ngộ độc thuốc hoặc nắng gắt, nhiều nhà vườn không phát hiện ra nguyên nhân thực sự là thiếu Bo – dẫn đến can thiệp sai cách, cây càng suy yếu thêm.

📌 Lưu ý: Thiếu Bo ở giai đoạn cây đang ra đọt non mạnh (sau cắt tỉa, sau mưa, hoặc vào đầu mùa sinh trưởng) sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến cấu trúc tán cây, khả năng phân cành và ra hoa về sau.

2️⃣ Trên rễ: bộ rễ còi cọc, đầu rễ bị phình hoặc hoại tử

Bộ rễ là cơ quan đầu tiên tiếp xúc với Bo trong đất, đồng thời cũng là nơi rất nhạy cảm với tình trạng thiếu Bo. Khi cây không được cung cấp đủ Bo – đặc biệt trong giai đoạn ra rễ mới hoặc phục hồi sau stress – các dấu hiệu trên rễ thường xuất hiện sớm nhưng lại dễ bị bỏ qua. Các biểu hiện điển hình:

  • Đầu rễ bị sưng phồng, sau đó chuyển sang màu nâu và thối dần.
  • Rễ tơ ra ít, mảnh và ngắn → giảm khả năng hấp thu nước và dinh dưỡng.
  • Mô rễ bị nhũn, dễ tổn thương khi có va chạm cơ học hoặc thay đổi độ ẩm đột ngột.
  • Cây hấp thu kém dù đất đủ phân – dẫn đến chậm lớn, lá xỉn màu.

Tình trạng này đặc biệt phổ biến ở:

  • Đất cát nhẹ, đất chua hoặc đất bạc màu
  • Thời kỳ mưa dầm kéo dài khiến Bo bị rửa trôi nhanh
  • Cây mới trồng hoặc cây phục hồi sau bệnh tuyến trùng

📌 Nếu rễ bị tổn thương do thiếu Bo → cây sẽ rất khó phục hồi dù có bổ sung dưỡng chất khác, bởi gốc đã suy – ngọn không thể khỏe.



3️⃣ Trên hoa: ra hoa nhiều nhưng rụng trắng, không đậu trái

Đây là một trong những biểu hiện điển hình và nghiêm trọng nhất của thiếu Bo – thường xảy ra ở các loại cây ăn trái, đặc biệt là sầu riêng, xoài, nhãn, cam, bơ, cà chua…

Bo đóng vai trò trung tâm trong quá trình hình thành hạt phấn và phát triển ống phấn. Khi thiếu Bo, cây có thể vẫn ra hoa bình thường, nhưng quá trình thụ phấn – thụ tinh bị gián đoạn, khiến hoa không đậu trái và rụng hàng loạt. Dấu hiệu rõ ràng:

  • Hoa nở đều, đồng loạt nhưng sau vài ngày rụng trắng, không giữ được trái nào.
  • Không có dấu hiệu sâu bệnh hoặc nấm, nhưng cuống hoa mềm yếu, dễ rụng khi gặp gió nhẹ.
  • Trên cây lặp lại hiện tượng này nhiều vụ liên tiếp, mặc dù đã tăng cường phân bón.

Ngoài ra, nếu có đậu trái, trái cũng thường rụng non ở giai đoạn sớm, do cuống yếu, mô nuôi trái không được hình thành hoàn chỉnh.

📌 Lưu ý: Đây là giai đoạn cực kỳ nhạy cảm với thiếu Bo, và việc bổ sung sau khi hoa đã rụng thường không còn hiệu quả. Cần chủ động bón Bo trước và trong giai đoạn phân hóa mầm hoa – nở hoa để phòng ngừa.

4️⃣ Trên trái: dị dạng, nứt vỏ, rụng non

Sau giai đoạn thụ phấn – đậu trái, cây bắt đầu chuyển sang giai đoạn nuôi trái non. Nếu thiếu Bo trong giai đoạn này, quá trình vận chuyển đường và xây dựng mô trái sẽ bị rối loạn, dẫn đến hàng loạt biểu hiện bất thường trên trái – cả về hình dạng lẫn khả năng giữ cuống. Các biểu hiện thường gặp:

  • Trái dị dạng, phát triển không cân đối (một bên to, một bên lép).
  • Nứt vỏ trái theo chiều dọc hoặc ngang – đặc biệt là ở cà chua, cam quýt, dưa leo…
  • Trái bị sẹo, rỗ đầu hoặc lõm phần cuống do mô phát triển không đều.
  • Cuống trái teo lại, yếu dần rồi rụng sinh lý sớm, thường xảy ra khi trái vừa tượng hình đến vài cm.

Ở những cây ăn trái lâu năm như sầu riêng, nhãn, xoài…, thiếu Bo còn khiến:

  • Trái rụng nhiều ở giai đoạn trái bằng ngón tay cái
  • Hoặc trái đậu được nhưng không lớn, lõi xốp, giảm chất lượng thương phẩm

📌 Trong nhiều trường hợp, nhà vườn tưởng là thiếu Canxi hay do bệnh sinh lý, nhưng thực chất Bo là nguyên nhân gốc rễ vì nó điều tiết cả quá trình nuôi mô – vận chuyển đường – cố định trái.



5️⃣ Trên lá: biến dạng, giòn – khô mép hoặc đốm hoại tử

Lá là cơ quan quang hợp – nơi tổng hợp đường để nuôi cây. Dù vai trò của Bo thường được nhấn mạnh ở hoa và trái, nhưng lá cũng là nơi sớm biểu hiện tình trạng thiếu Bo, nhất là các lá non ở đọt mới ra. Dấu hiệu nhận biết:

  • Lá non biến dạng, cuốn cong hoặc có hình dạng bất thường (quăn, xoắn lại như thìa).
  • Bề mặt lá có thể bị phồng rộp nhẹ, gân lá nổi rõ – nhưng lá lại mỏng và giòn.
  • Ở giai đoạn nặng hơn, mép lá bị cháy khô, xuất hiện đốm nâu như bị bệnh – dễ nhầm với cháy lá do khô hạn hoặc ngộ độc phân bón.
  • Lá già ít bị ảnh hưởng hơn, nhưng có thể xuất hiện viền vàng nhạt – rách lá theo đường gân.

📌 Lưu ý: Biểu hiện thiếu Bo trên lá thường rất dễ bị nhầm với thiếu Canxi hoặc ngộ độc thuốc BVTV, nên cần quan sát kết hợp với hoa – đọt – trái để chẩn đoán chính xác. Lá biến dạng ở đọt non có thể gây ảnh hưởng đến quá trình quang hợp, hô hấp và sinh tổng hợp hormone → làm cây yếu toàn diện.

6️⃣ Dễ nhầm lẫn với thiếu Canxi – Kali – bệnh sinh lý khác

Thiếu Bo thường không “gào thét” bằng những dấu hiệu rõ rệt như thiếu NPK, mà biểu hiện lặng lẽ nhưng lại ảnh hưởng sâu rộng. Chính vì thế, nhiều người dễ nhầm lẫn nó với các tình trạng thiếu dinh dưỡng khác hoặc rối loạn sinh lý. Những nhầm lẫn thường gặp:

  • Chồi non khô đầu → tưởng là sốc nước hoặc bỏng thuốc BVTV
  • Lá non biến dạng → tưởng là thiếu Canxi
  • Trái rụng non → tưởng là thiếu Kali, hoặc do sâu bệnh
  • Nứt trái → tưởng là do tưới không đều hoặc bệnh da cám

Cách phân biệt nhanh:

  • Thiếu Canxi → thường ảnh hưởng đến đầu ngọn và mô non, nhưng không gây rụng hoa hàng loạt.
  • Thiếu Kali → trái thường nhỏ, giảm độ ngọt, lá vàng viền – nhưng không gây nứt trái ngay từ đầu.
  • Thiếu Bo → gây rối loạn tổng thể ở mô sinh sản, mô non và mô dẫn → nhiều biểu hiện xảy ra đồng thời: khô ngọn, rụng hoa, nứt trái, biến dạng lá…

Mẹo kiểm tra thực tế tại vườn:

Nếu nghi ngờ thiếu Bo, có thể phun thử Bo đơn dạng dễ hấp thu (Bo ethanolamine hoặc Bo hữu cơ) ở liều nhẹ trên một cụm cây.
Nếu sau 3–5 ngày:

  • Đọt non phục hồi, lá bung đều hơn
  • Tỷ lệ rụng trái giảm hẳn → Rất có khả năng vườn đang thiếu Bo!

Kết luận

Thiếu Bo không làm cây chết ngay – nhưng lại ăn mòn từ bên trong, khiến cây:

  • Mất đỉnh sinh trưởng
  • Rễ không hút được dưỡng chất
  • Hoa không thụ phấn
  • Trái không nuôi được đến lúc thu hoạch

Điều nguy hiểm là dấu hiệu thiếu Bo thường mờ nhạt ở giai đoạn đầu, dễ bị bỏ qua hoặc xử lý nhầm hướng. Vì vậy, người trồng cần:

  • Quan sát kỹ các mô non: đọt – rễ – hoa – cuống trái
  • Nhận diện sớm các bất thường như rụng hoa trắng, trái dị dạng, nứt trái, khô ngọn
  • Can thiệp kịp thời bằng Bo đơn chất hoặc các sản phẩm vi lượng phù hợp

📌 Trong bài viết tiếp theo, chúng ta sẽ tìm hiểu: “Ngộ độc Bo là gì? Thừa Bo có gây hại không?” – để không chỉ biết cách bổ sung, mà còn biết khi nào cần dừng lại đúng lúc.

 

 

⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:

Đức Nghĩa